AK Parti’nin “Türk tipi başkanlık” diye anılan “Partili Güçlü Cumhurbaşkanlığı”nı içeren 18 maddelik anayasa değişikliği önerisi paketi, TBMM Genel Kurulu’nda bugün görüşülmeye başlanıyor.
BBC Türkçe’den Türey Köse’nin kaleme aldığı yazısında, “Partili Güçlü Cumhurbaşkanlığı”nı içeren 18 maddelik anayasa değişikliklikleri inceleniyor.
Önerinin TBMM Genel Kurulu görüşmeleri sırasında “Oylamalar gizli yapılabilecek mi?” ve “330 bulunacak mı?” sorularına verilecek yanıt önümüzdeki süreci belirleyecek.
15 Temmuz darbe girişiminin ardından ilan edilen olağanüstü hal (OHAL), ikinci kez 19 Nisan 2017 tarihine dek uzatılırken; meclis genel kurulunda kabul edilmesi durumunda, referandumun OHAL yönetimi altında yapılması olasılığı da yükseldi.
AK Parti’nin “Partili Cumhurbaşkanlığı” modeli getiren anayasa değişikliği önerisi, TBMM Anayasa Komisyonu’ndan 9 gün süren müzakereler sonucu geçti.
TBMM Genel Kurulu’nda iki hafta sürmesi beklenen görüşmeler öncesinde, genel kurula gelecek paket ve onay süreciyle ilgili belli başlı sorular ve cevaplarına bakalım.
Paketteki değişiklikler neler?
TBMM Anayasa Komisyonu’nda öneri üzerindeki görüşmeler 100 saati aştı ve bu görüşmeler sırasında 21 madde olarak gelen teklif, 18 maddeye düşürüldü. 10 maddede değişiklik yapıldı. Bunların en önemlileri şöyle:
- Yedek milletvekilliği paketten çıkarıldı.
- Cumhurbaşkanı seçilme şartları arasında bulunan “doğuştan Türk vatandaşı olanlar arasından” hükmü “Türk vatandaşları arasından” diye değiştirildi.
- Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanların atanmasında “milletvekili yeterliliğine sahip olma” ve “TBMM’de yemin etme” koşulu getirildi.
- CHP’nin “federasyona zemin hazırlayacağını” ifade ettiği, “merkezi idare”yle ilgili cumhurbaşkanına kararname çıkarma yetkisi veren madde öneriden çıkarıldı.
- Ancak, cumhurbaşkanının OHAL ilan etme yetkisine “seferberlik hali” eklendi.
- Cumhurbaşkanı “temel haklar ve özgürlükler ve siyasi haklar” da dahil olmak üzere her konuda kararname çıkarabilecek.
- Bu kararnamelerin mecliste bir ay içinde görüşülmemesi durumunda geçersiz olacağına ilişkin düzenlemedeki süre 3 aya çıkarıldı.
- HSYK’nın üye sayısı 12’den 13’e çıkarıldı. Cumhurbaşkanı’nın doğrudan belirleyeceği üye sayısı 5’ten 4’e düşürüldü, meclisin seçeceği üye sayısı ise 6’dan 7’ye yükseltildi.
madde eksiği ve bazı değişikliklerle Anayasa Komisyonu’ndan geçti.
18 yaş maddesi düşebilir mi?
AK Parti milletvekillerinin bir kısmı milletvekili seçilme yaşının 25’ten 18’e indirilmesinden rahatsızlık duyduklarını ifade etmişlerdi. Ancak, komisyonda bu konuda bir değişikliğe gidilmedi.
Bazı siyasetçiler; bu maddenin gizli oylama yapılırsa 330’un altında kalarak paketten düşme olasılığına işaret ediyor.
Referandum OHAL’de mi yapılacak?
Olağanüstü hal (OHAL) uygulaması 21 Temmuz’da ilan edilmiş ve 19 Ekim’de de 90 gün daha uzatılmıştı.
OHAL’in süresi 19 Ocak’ta dolacaktı, ancak TBMM Genel Kurulu’nda anayasa önerisi görüşmeleri başlamadan önce bir kez daha 19 Nisan tarihine kadar yani üç ay uzatıldı.
Referandumun 16 Nisan Pazar günü yapılması durumunda OHAL’de referanduma gidilmiş olacak.
OHAL’in 19 Nisan günü bir kez daha uzatılması ve referandumun da 23 ya da 30 Nisan Pazar günü yapılması durumunda da OHAL’de referanduma gidilmiş olacak.
Devlet Bahçeli’nin değişiklik teklifiyle ilgili olarak sadece kendisini bağlayan sözleri farklı yorumlara yol açıyor.
Genel Kurul’daki görüşmelerin takvimi ne?
Anayasaya göre, anayasa değişikliği önerileri TBMM Genel Kurulu’nda iki kez görüşülüyor ve oylama gizli yapılıyor.
Maddelerin kabul edilmesi için 330 oya ulaşılması gerekiyor.
İktidar partisi AK Parti, CHP ve HDP’’nin içtüzükten kaynaklanan tüm konuşma ve engelleme haklarını kullanacak olmaları muhtemel ve bu durumda TBMM Genel Kurulu’ndaki görüşmelerin iki haftayı bulabileceği düşünülebilir.
Genel Kurul görüşmelerinin 23 Ocak gününe dek bitirilmesi hedefleniyor.
AK Parti fire verir mi?
TBMM’deki sandalye sayısı 316 olan AK Parti’nin, teklifi geçirmek için en az 14 MHP’li vekilin desteğine ihtiyacı var.
Oy hakkı bulunmayan TBMM Başkanı İsmail Kahraman’ın oylama sırasında Genel Kurul’u yönetmesi planlanıyordu. Ancak ameliyat olan Kahraman’ın kürsüye çıkamaması durumunda, AK Parti’li bir TBMM Başkanvekili genel kurulu yöneteceği için 1 oyun kaybedilmiş olacağı hesapları yapılıyor. Bu durumda AK Parti’nin en az 15 MHP’li milletvekilinin desteğine ihtiyacı olacak.
AK Parti, fireyi engellemek için bir dizi önlem alıyor. Başbakan Binali Yıldırım’ın da önümüzdeki günlerde milletvekilleriyle görüşmeler yapması planlanıyor.
Oylama gizli yapılabilecek mi?
Muhalefet kulislerinde AK Parti yönetiminin fireyi engellemek için gizli oylamayı fiilen açık oylamaya dönüştürme yoluna başvurabileceği konuşuluyor.
Oylama sırasında milletvekillerinin kendilerine dağıtılan “Evet”, “Hayır” , “Çekimser” yazan beyaz, kırmızı ve yeşil pullardan birini zarfa koyup sandığa atarak, diğer pulları kabinde bırakması gerekiyor.
AK Parti yönetiminin vekillerden kırmızı ve yeşil pulları toplayarak olası fireleri engellemesi mümkün. Ancak öneriye destek vermek istemeyen AK Parti’li milletvekillerinin bu durumda sandığa boş zarf atmak gibi bir yönteme başvurabileceği konuşuluyor.
CHP/HDP oylamaya girecek mi?
Kulislerde izlenim, CHP ve HDP’nin ise oylamalara katılması ve özellikle oylamaların anayasada öngörüldüğü gibi gerçekten gizli yapılması için çaba göstereceği yönünde.
CHP ve HDP’nin oylamalara katılmayarak AK Parti ile MHP’yi baş başa bırakması seçeneğinin de masaya yatırıldığı, ancak AK Parti ve MHP’den “Hayır” oyu kullanmak isteyen milletvekillerini perdelemek için oylamaya katılmanın daha doğru bir taktik olacağı değerlendirmeleri yapıldığı ifade ediliyor.
CHP ve HDP oylamalara katılmazsa, AK Parti ve MHP’nin fireleri çok net görünür olacak.
Kulislerde, HDP’nin ikinci tur oylamaya katılmayıp kendi bünyesinden “olası” fireleri bu şekilde engellemesi ihtimali de dillendiriliyor.
Bahçeli neden sadece kendisini bağladı, ‘benim oyum evet’ dedi?
AK Parti, anayasa değişikliği önerisine MHP’nin de imza koymasını istemiş, ancak sonuç alamamıştı.
MHP içinde pakete açıkça karşı çıkan bazı milletvekilleri partiden ihraç edildi, ancak grupta rahatsızlıkların sürdüğü ifade ediliyor.
Nitekim, MHP lideri Devlet Bahçeli’nin “Haftaya Pazartesi anayasa değişikliği genel kurulda görüşülecek.
Bahçeli’nin “Bir ‘Evet’ oyum var orada da referandumda da onu kullanacağım” diyerek sadece kendi adına konuşması, partisi adına bağlayıcı ifadelerden kaçınması dikkat çekti.
Referandum kampanyası sürecinde de MHP içindeki “başkanlık” çatlağının derinleşmesi bekleniyor.
Erdoğan meydanlara inecek mi?
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın referandum sürecinde aktif bir kampanyayla meydanlara inmesi bekleniyor.
Erdoğan’ın miting olmasa da açılış, ziyaret ve benzeri çeşitli etkinliklerde konuşmalar yapması bekleniyor.
Kulislerde, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın AK Parti yöneticilerine “Siz Meclis’te 330’u bulun, gerisini bana bırakın” mesajı verdiği konuşuluyor.
‘Sistem’ mi, ‘Rejim’ mi?
Paketin 330’a ulaşıp referanduma gidilmesi durumunda siyaset meydanlara inecek.
Meydanlarda en çok konuşulacak başlıklardan biri de “Sistem değişikliği mi, rejim değişikliği mi?” tartışmaları olacak.
CHP meydanlarda “rejim değişiyor” mesajı verecek. CHP, sivil toplum örgütlerini sürece katarak halka “rejim değişikliği”ni anlatmayı planlıyor
Genel başkanları, milletvekilleri ve çok sayıda yöneticisi tutuklu olan HDP’nin de “OHAL’de yapılan anti demokratik anayasa değişikliği” vurgusuyla “hayır” kampanyası yürütmesi bekleniyor.
AK Parti “sistem değişikliği” kavramını tercih ederken Başbakan Binali Yıldırım da son grup konuşmasında “Kemal Beyin (Kılıçdaroğlu) düşündüğünde (rejim değişikliği) haklı olduğuna karar verdim. Evet rejim değişiyor, vesayet rejimi değişiyor” diye konuşmuştu.
‘Hayır’ çıkarsa ne olur?
Referandumda önerinin kabul edilmesi için kullanılan geçerli oyların yarısından çoğunun “kabul” yönünde olması gerekiyor.
Partili cumhurbaşkanlığı modeli getiren anayasa değişikliği önerisi Genel Kurul’dan geçer ve referandumda kabul görmezse o zaman ülke gündemine erken seçim tartışmaları girecek.
