Spor yaparken hayatını kaybeden çocuk ve gençlerin sayısı, son yıllarda hızla artış gösteriyor.
Sağlık kontrolü olmaksızın, bilinçsizce yapılan sporun en büyük zararı ise kalbe oluyor. Yapılan araştırmalarda ani kardiyak ölümlerin çocuk-genç nüfus arasında 100 binde 1-6 arasında olduğu ve bu ölümlerin %25’inin egzersiz sırasında gerçekleştiği belirtiliyor.
Memorial Şişli Hastanesi Çocuk ve Genç Sporcu Sağlığı Merkezi’nden Çocuk Kardiyolojisi Uzmanı Prof. Dr. Naci Öner, çocukların spora başlamadan önce mutlaka yaptırması gereken sağlık kontrolleri hakkında ailelere önerilerde bulundu.
Her çocuk spor yapabilir
Günümüzde çocuklar arasında hızla yaygınlaşan hareketsiz yaşam ve abur-cubur tüketimi obezite ile sonuçlanmaktadır. Bu nedenle çocukları mutlaka spora yönlendirmek gerekmektedir.
Çocukların hemen hemen hepsi spor yapabilir ancak öncesinde çocuğun spor için gerçekten uygun olup olmadığı, hangi çocuğun hangi spor dalı ile ilgilenmesi gerektiği değerlendirilmelidir. Bu değerlendirme şu şekilde yapılır:
- Pediatri uzmanı tarafından ilk muayene yapılır.
- Pediatrik kardiyolog, çocukta eforla ilişkili göğüs ağrısı, açıklanamayan baygınlık, efor sonrası zorlu solunum, aşırı yorgunluk, üfürüm ve hipertansiyon olup olmadığını inceler.
- Aileden iyi bir öykü alınması özellikle ailede ani kardiyak ölüm nedeniyle hayatını kaybeden bir yakınının olup olmadığı bilinmelidir.
- Kardiyovasküler risk analizi sonrasında çocuk ortopedi uzmanı, diyetisyen, pedagog kontrolleri yapılarak en uygun egzersiz ve diyet programı belirlenir.
Elektrokardiyografi (EKG) ile ciddi kalp hastalıklarının teşhisi mümkün
Kalbi ilgilendiren bazı hastalıklar fizik muayene ile belli olabilir, bazıları içinse EKG yapılması gerekebilir. Elektrokardiyografi basit bir yöntem olarak görülse de değerlendirmesi büyük önem taşır; çünkü EKG cihazı ile teşhis edilebilen, ani kardiyak ölüme sebep olabilecek hastalıklar vardır.
Elektrokardiyografi sonrasında çocuğun kalbinin de morfolojik olarak sağlıklı olup olmadığı ekokardiyografi ile değerlendirilmelidir. Ekokardiyografi ile çocuk ve ergenlerde en çok ani kardiyak ölüme yol açan hipertrofik kardiyomiyopati gibi hastalıklar kolayca belirlenir.
Egzersizle gün yüzüne çıkan kalp hastalıkları var
Kalp hastalıklarının teşhisinde egzersiz (efor) testi önemli rol oynar. Vücut hareket halindeyken kalbin atım hacmi çok artar. Egzersizle oksijen tüketimi, kalp hızı ve kan basıncı da arttığından birçok hastalık görünür hale gelir.
Bu nedenle egzersiz sırasında olan değişimleri gözlemlemek için efor testi yaptırılmalıdır. Bu test çok önemli; çünkü ani kardiyak ölüm yapan bazı hastalıklar (katekolaminerjik polimorfik ventriküler taşikardi) sadece efor testi ile teşhis edilebilmektedir. Ritim bozuklukları, doğumsal kalp hastalıklarının bazı tipleri de eforla kötüleşme gösterebilir.
Grip olan çocuk spora iyileşene kadar ara vermeli
Erişkinler ve çocuklarda görülen kalp hastalıkları birbirinden farklılık gösterir. Çocuklarda sıklıkla doğumsal kalp hastalıkları görülür. Üstelik bu hastalıklar fetal eko ile bebek anne karnındayken bile teşhis edilebilmektedir.
Bunların yanı sıra 5–15 yaş arası çocuklarda sıklıkla görülen; kalp kası, kalp zarı ve kalbin iç yüzeyini etkileyen edinsel kalp hastalıkları da vardır. Bazı mikroorganizmaların kalpte ciddi sıkıntılara yol açabildiği unutulmamalıdır.
Örneğin ağır grip olan ve ilaç kullanan çocukların o dönem spora ara vermesi büyük önem taşır. Çünkü bu ilaçlar ve gribal enfeksiyonun kendisi kalp ritmini doğrudan etkileyebildiği için kötü sonuçlara yol açabilir.
Temel prensip; “Güvenli Spor Yapma” olmalı
Doğumsal kalp hastalığı olan, bu hastalık nedeniyle ameliyat olan çocuklar da spor yapabilir. Risk analizleri sonrasında egzersiz programında izometrik egzersiz ve izotonik egzersizlerin oranına karar verilir.
Böylece çocuğun hangi sporu, ne sıklıkla yapması gerektiği konusunda tavsiye alınır. Patlama tarzında efor yapamayacak kronik kalp hastalıklı çocuklar izometrik egzersizlerin daha çok yer aldığı jimnastik ya da pilates gibi sporlara yönlendirilebilir.
Burada en önemli kriter; değerlendirmelerin çocuk kardiyoloğu, ortopedist, diyetisyen ve psikolog eşliğinde yapılıp, çocuk için en doğru spora karar verilmesidir. Temel amaç, çocuklar arasında sporu yaygınlaştırmak olduğu kadar onları güvenli spora yönlendirmek de olmalıdır.
