Ergenlerin başlıca sorunu olan “kimlik karmaşası”, her ergenin farklı davranış şekilleriyle ortaya koyduğu ortak çatışmasıdır. Ergenlikte bu çatışmalarla ergenler nasıl baş edebilirler? Aileler gençlere bu süreçte nasıl destek olabilirler?
İnsanlar Erik Erikson’a göre hayatlarında belli aşamalardan geçerek hayatlarının her döneminde çeşitli çatışmalar yaşarlar. Bu çatışmalardan ne kadar sorunsuz diğer bir döneme geçiş yaparlarsa kendileri için o kadar sağlıklı olur. Bu çatışmalar insanlar doğdukları andan hayatlarının sonuna kadar devam eder.
“Özekliğe karşı utanç ve şüphe çatışması”
Öncelikle doğumdan 18 aya kadar olan süreçte “güvene karşı güvensizlik” ile ilgili çatışma yaşarlar. Bu güven duygusu çevresel destekten ötürü oluşturulan ve hayatının geri kalanını da şekillendirecek olan güven duygusudur. Ikinci olarak 18 aydan 3 yaşa kadar olan dönemde de “özekliğe karşı utanç ve şüphe” çatışmasının üstesinden gelinmelidir.
“Girişimciliğe karşı suçluluk çatışması”
Bu dönemde keşvetme teşvik edilirse kendine yeterlilik duygusu gelişir, aksi taktirde kendinden şüphe duyma ve bağımsız hareket edememe duyguları hakim gelir. 3 yaş ile 6 yaş arası ise “girişimciliğe karşı suçluluk” çatışması süregelir. Bu süreçte kişiler eylemleri başlatmak için yollar keşfetmelidir, aksi halde eylem ve düşüncelerinden ötürü suçluluk duyarlar.
“Çalışkanlığa karşı aşağılık duygusu”
Dördüncü çatışma evresi olarak “çalışkanlığa karşı aşağılık duygusu” gelişir ve rekabet duygusunun gelişmesi gerekir. Aşağılık duygusunu geliştirip üstünlük hissinin oluşması çatışmanın negatif yönde sonuçlandığı anlamına gelir.
“Kimliğe karşı rol karmaşası”
Beşinci evre olan ve ergenlik evresinde ortaya çıkan çatışma “kimliğe karşı rol karmaşası”dır. Yani beşinci evre çocukların ergenliğe geçiş dönemindeki en büyük sancılarıdır. Bu çatışmayı sağlıklı atlatabilmek, kişinin sağlıklı bir birey olarak hayatına devam edebilmesi adına önemlidir.
“Ergenlikte kimlik karmaşası”
Yukarıda bahsedilen çatışmalar kişinin doğduğu andan ergenliğine kadar yaşadığı, herkesin farklı deneyimlerle yaşadığı ortak sorunsallardır. Bu yazının da konusu ergenlerin başlıca sorunu olan “kimlik karmaşası”, her ergenin farklı davranış şekilleriyle ortaya koyduğu ortak çatışmasıdır.
Kimlikten bahsedecek olursak; kimlik iki konseptten oluşur. Birincisi “benlik algısı”, ikincisi ise “özsaygı”.
Benlik algısı; kişinin yeteneklerini, rollerini, hedeflerini, ilgi alanlarını, değerlerini ve inançlarını kapsar. Özsaygı ise kişinin kendi benlik algısını nasıl değerlendirdiğiyle alakalıdır. Bu noktada kişinin kendini bütün olarak sevmesi ve onaylaması, aynı zamanda kendi rolü hakkında (örneğin:öğrenci, sporcu…) olumlu hissetmesi özsaygısının yüksek olması açısından önemlidir.
Ergenlerin kimliklerini ve özsaygısını geliştirmesi çok çeşitli etkenlerle bağlantılıdır. En büyük etkenlerden biri ergenlerin fiziksel değişimleridir. Ailelerinin ve arkadaşlarının dış görünüşlerini değerlendirmeleri onlara göre kimlikleri ve kendileri hakkında nasıl hissettikleri üzerinde büyük rol oynar.
Ergenlik döneminde ailelerin dikkat etmesi gerekenler
Kendi kimliklerinin artık oturmaya başlaması hissi seslerinin, görünüşlerinin ve davranışlarının değiştiği süreçte oluşur. Ayrıca ergenlik döneminde ailelerin dikkat etmesi gereken bir husus ta çocuklarının bilinmeyeni keşfetmek konusunda kendini güvende hissetmesini sağlamaktır.
Ve ergenler girdikleri sürecin çocukluktan daha zor olduğunu da deneyimlemeli ve zorlukları yaşamasına izin verilmelidir. Böylece ilerideki hayatlarına daha hazırlıklı olabilir ve zorlukların olabileceğini bilirler. Bunların dışında ergenler aslında sorunlarını güvendiği büyüklerine anlatmak ister, ancak anlattığında ailelerin yargılayıcı bir tutumda olmaması birinci şarttır.
Ergenlerin büyüklerle paylaşımda bulunmak istememesi algısı aslında yanlıştır diyebiliriz, çünkü yaşıtlarıyla her şeyi konuşmak istemesi aslında ailelerin yargılama ihtimalindendir.
Ergenlerin güvendiği büyükleriyle konuşmaları sadece kimlik gelişimlerine faydalı değil, aynı zamanda bilişsel ve duygusal gelişimlerine de oldukça faydalıdır.
