Kimdir bu yeni medya okuryazarı? Okuyucu, izleyici ve dinleyici olayları nasıl değerlendirecek? Kamuoyu nasıl oluşacak? Gerçekler nerede? Kamuoyuna kimler yön veriyor?
Yeni medya okuryazarı olmaya hazır mıyız?
İletişim teorileri çerçevesinde, gündemi belirleyerek kanaatlerimizi şekillendiren en önemli güçlerden biri medya olarak kabul ediliyor. Okul, aile, çevre gibi faktörlerden gelen iletiler, medyadan gelenlerle aynı paraleldeyse, bireyin etkilenme gücü daha da şiddetli oluyor.
Her gün mesaj, ya da haber, bilgi ve program bombardımanı altındayız. Bu mesajlar nereden geliyor? Gazetelerden, dergilerden, TV programlarından, Radyo-TV’lerden, ajans bültenlerinden ve internet gibi platformlardan yığınla enformasyona maruz kalıyoruz. Bunların yansız ve objektif olduğunu kim söyleyebilir?
Mesajlar birçok kişinin seçiminden ya da denetiminden geçiyor. Bazı olayları hiç medyaya yansıtmıyor, görmezden geliyorlar. Bazıları abartılarak ön plana çıkartılıyor, bazıları saptırılıyor. Bazıları göze görünmeyecek ya da hiç dikkati çekmeyecek bir biçimde küçültülüyor. Her bir gazete ya da TV kanalı haberi kendine göre küçültüyor, büyütüyor ya da yok ediyor.
Medyanın bize sunduğu dünya, gerçeğin kendisi olmayabilir. Medya mesajlarının doğru algılanması temeline oturan ‘medya okuryazarlığı’ her ülkenin gündeminde olmalıdır.
Peki, bu karmaşa içinde okuyucu, izleyici ve dinleyici olayları nasıl değerlendirecek? Kamuoyu nasıl oluşacak? Gerçekler nerede? Kamuoyuna kimler yön veriyor? Hangi çıkar grupları? Dış güçler mi? Çokuluslu ortaklıklar mı?
Yalnız biz değil, tüm ülkelerde buna benzer durumlar var. Bazı yerlerde finans güçleri toplumlara yön veriyorlar bazı yerlerde yönetimi ele geçirmiş olan kişiler, diktatörler ve cuntalar bazı yerlerde de dış güçler toplumlara bir yol haritası çiziyorlar.
Medya, yani basın, radyo ve televizyon eğitimde yardımcı bir araç olarak kullanılıyor. Yani, gazetede ve dergilerde çıkan yazılardan, radyolarda ve televizyonlarda yapılan konuşmalardan ve yayınlanan programlardan ilk ve orta öğretimde genel kültür dallarında ve özellikle, tarih, coğrafya, yurt bilgisi, Türkçe ve sosyoloji derslerinde yararlanılıyor.
Yeni medya okuryazarlığının ilk adımı ne olmalı? Ne yapılmalı?
Medya masaya yatırılarak incelenmelidir. Haber kaynakları araştırılmalı, kesinlik kazanana dek yargıya varılmaması gerekmektedir. Çeşitli kaynaklara gören gelen haberler birbirleriyle karşılaştırılmalıdır. Haberi ya da programı oluşturan mekanizmalar araştırılmalıdır. Bunlara yön veren eğilimler ya da çıkarlar saptanmalı ve halkta eleştirel bir bakışın oluşturulması gerekmektedir.
Temel İlkeler
İngiltere, Avustralya, Kanada ve ABD’de medya okuryazarlığı eğitimcileri birtakım ilkeler konusunda uzlaşmaya varmışlardır.
1- Medya mesajları itinayla seçilmiş, düzenlenmiş, gözden geçirilmiş ve kurgulanmış yapılardır. Her ne kadar gerçek gibi görünse de bize sergilediği dünya gerçek olan değil, gerçeğin medya tarafından temsil edilmiş biçimidir.
2- Medyanın bize dünyanın sunuş biçimiyle medya tüketicilerin dünyayı algılayışı arasında sıkı bir ilişki vardır.
3- Medya iletileri bünyesinde değer ve ideolojileri barındırır.
4- Medya mesajları, ekonomik, sosyal, siyasal, tarihsel ve estetik bağlamlar içerisinde üretilir.
5- Medya iletileri, insanların sosyal gerçekliği kavramalarını sağlar.
Medya okuryazarlığının demokrasi, yurttaşlık bilinci ve siyasal katılımı teşvik etme, ırk, sınıf ve toplumsal cinsiyet ayrımcılığını asgariye indirme ve eğitim düzeyini iyileştirme gibi mutlak hedefleri vardır ve olmalıdır.
Peki bizler yeni medya okuryazarı olmaya hazır mıyız?
