Obezitenin yaygınlaşmasıyla diyabetin görülme sıklığı da her geçen gün artıyor. Halk arasında şeker hastalığı olarak bilinen diyabet için doğru beslenme önerileri ve diyabete iyi gelen yiyecekler…
Diyabet hastalığının kontrol altına alınması için uzman eşliğinde kişiye özel beslenme programı belirlenmesi büyük önem taşıyor. Dyt. Emine Yüzbaşıoğlu, diyabet hastalarının beslenmesinde dikkat edilmesi gerekenler hakkında bilgi verdi.
Diyabeti le yaşamayı öğrenmek tedavi başarısını artırıyor
Şeker hastalığı, pankreastan salgılanan insülin hormonun yetersiz olması sonucu glikoz yani kan şekeri değerinin artması sonucunda ortaya çıkmaktadır. İleri yaşlarda görülen Tip 2 Diyabet hastalığının sebeplerinin başında; genetik faktörler, fiziksel aktivite azlığı ve kilo fazlalığı gelmektedir.
Şeker hastalığı kontrol altına alınmadığında; böbrek yetmezliği, katarakt, kalp damar rahatsızlıkları, sinir hasarı, diyabetik ayak, enfeksiyonlara ve hastalıklara yatkınlık gibi rahatsızlıkları beraberinde getirmektedir. Hastalığın kontrol altına alınması için sağlıklı beslenme ilkelerine dikkat etmek gerekmektedir. Bu rahatsızlığı kabullenmek ve onunla yaşamayı öğrenmek tedavi başarısını artırmaktadır.
Diyabet hastaları için doğru beslenme önerileri
• Beslenme programı kişiye özel belirlenmelidir: Bu diyet geçici olmamalı, beslenme alışkanlığı haline getirilerek yaşam boyu devam ettirilmelidir.
• Boy ve yaşa uygun kiloda olunmalıdır: Sahip olunan fazla kilolardan kurtulmak; şeker hastalığını kontrol altına almayı sağlayan en önemli ilkelerden biridir.
• Öğünler 3 ara 3 ana olmak üzere düzenlenmelidir: Öğün araları 2-2,5 saati aşmamalı, öğünlerde alınan kalori dengeli olmalıdır. Ara öğün beslenme
• Diyetteki posa içeriği artırılmalıdır: Öğünlerde alınan posa yüzdesinin fazla olması karbonhidrat emilimini yavaşlatacağından şeker seviyesinin düzenlenmesine olumlu etki edecektir. Bu açıdan yemeklerin yanına salata eklenmeli, ekmek çeşidi olarak posa içeriği yüksek; çavdar, kepek veya tam buğday ekmeği tercih edilmelidir. Ayrıca kabuklarıyla yenebilen meyveler soyulmadan tüketilmelidir.
• Glisemik indeksi yüksek yiyecekler tüketilmemelidir: Patates, havuç, pirinç, beyaz ekmek gibi kan şekerini hızlı yükselten, glisemik indeksi yüksek besinlerden kaçınılmalıdır.
• Su tüketimini artırılmalıdır: Gün içerisinde en az 2-2,5 litre su tüketmeye dikkat edilmelidir.
• Şeker ve şekerli yiyeceklerden uzak durulmalıdır: İlaç kullanıyorum, şekerim yükselmez düşüncesiyle, şeker ve şekerli yiyecekler tüketilmemelidir. Şeker hastalığı kronik bir rahatsızlıktır, geçti diye düşünülmemelidir. Ayrıca bal, pekmez gibi doğal tatlı olarak kabul edilen yiyecekler de masum değildir. Pekmezin üzümden yapıldığı, balda da şeker olduğu unutulmamalıdır.
• Diyabetik ürünlerin de zararlı olabileceği unutulmamalıdır: Diyabetik ürünler zararsız gibi kabul edilmemelidir. Çeşidi ve miktarı diyetisyene sorulmadan tüketilmemelidir.
• Yemek hazırlanırken sağlıklı pişirme yöntemleri kullanılmalıdır: Diyabet hastalarında günlük alınan kalori miktarı ve bu kalorinin karbonhidrat, protein ve yağ yüzdesi dağılımı orantılı olmalıdır. Alınan yağ miktarını artırmamak için yemekler; ızgara, haşlama veya fırınlama yöntemi kullanılarak pişirilmelidir.
Diyabete iyi gelen yiyecekler
1. Elma
Günde en az bir elma tüketimi %28 oranında diyabete yakalanmayı önlemektedir .”Her gün bir elma doktoru uzak tutar.”sözü herkesin dilinde , iyice yıkandıktan sonra kabukları ile yenen elmanın tokluk hissi sağlaması yanında kabuğa yakın yüzeyde bolca bulunan kuersetin isimli antioksidanlarla şeker hastalığına iyi gelen özelliği öne çıkmaktadır. Elmanın içerdiği lifler ise kan şekerini düşürme konusunda önemli görevler üstlenir. Tarım ilaçlarından arındırılmış temiz sularla yıkanmasına dikkat edilmesi gerekir.
2. Tarçın
Tarçının kimyasal yapısı insülin denilen kan şekerini düzenleyen hormona yapısal olarak benzerdir, insülin hormonu gibi davranır. Tarçın içeriğindeki “kumarin ” maddesi insülini dengede tutar. Tarçın şekeri kontrol edebilme özelliğine sahiptir.Şeker metabolizmasını 20 kata kadar hızlandırır. Tarçın oksitlenmeye karşı sistemin güçlenmesine yardımcı olur. Oksitlenme şeker hastalarında önemli bir sorundur. Damar yapısının bozulmasında oksitlenme – antioksitlenme dengesinin bozulmasına yol açar Tarçının içinde bulunan polifenoller önemli bir antioksidan maddedir. Fazla kilolu ve şişmanlarda açlık şekerini düşürür ve insülin etkinliğini artırır.
3. Kuru Baklagiller
Genelde şeker hastalarında yanlış bir olgu kuru baklagillerin şekeri yükselteceği ve bu yüzden tüketimini azaltırlar.Bu yanlış bir tutumdur kuru baklagillerin yapısında bulunan posa ve fitonutiriyenlerle kalp sağlıklarına desteklerinin yanında diyabete karşı savunma geliştirmenize yardımcı olabilecek Kuru baklagiller (fasulye , mercimek ve bezelye )yüksek oranda suda çözünen lif içerir ve glisemik indeksleri düşüktür. Besin lifi içeren yiyecekler vücut tarafından işlenmesi zamana yayılır kan şekerinde ani dalgalanmalar yaşanmadan enerjiye dönüştürür.Kepekli makarna, tam tahıllı çavdar ekmeği ve kepekli tahıllar kan şekerini sabit tutar.
4. Badem
Diyabet hastalarında özellikle yemeklerden sonra meydana gelen kan şekeri dalgalanmalarını azaltıcı etkiye sahiptir. Ayrıca badem yüksek glisemik indekse sahip olan gıdaların sebep olduğu dalgalanmaları düzenler. Sağlıklı yağ ve protein deposu olan badem metabolizmayı güçlendirerek, insülin direncinin kontrol edilmesine yardımcı olur. Diyabet riskini azaltmak için günde 10-15 tane badem tüketilmelidir.
5. Soğan ve sarımsak
Diyabet hastalığının korkulan komplikasyonlarından olan kalp damar tıkanıklığını önleyici etkileri vardır.Soğanda kuersetin adı verilen bir madde vardır. Kuersetin
kandaki şekeri düşüren bir özelliği vardır. Sıkılarak elde edilen soğan suyunu yemekten sonra yükselen kan şekerini kontrol altına alır. Soğan ve sarımsak içinde bulunan organik kükürtlü amino asit bileşiklerinin etkili oldukları bilinmektedir. Bu bakımda tansiyon düşürücü ve kan sulandırıcı sarımsak hapı kullanan hastaların kanını kontrol etmeden kan şekerini düşürücü ilaç kullanmamaları doğru olacaktır. Soğan pişirilmeden yendiğinde aynı etkiyi gösterir.
6. Sebze ve meyveler
Mineral, vitamin bakımından zengin olan aynı zamanda lifli yapılarıyla kan şekerini sabit kalmasına yardımcı olur. yapılarındaki antioksidanlarla bağışıklık sistemini de geliştiren sebze ve meyvelerden başlıcaları, lahana, karalahana, portakal, ıhlamur, limon, şalgam, brokoli, turp, ıspanak, greyfurt, çilek ve böğürtlen ilk sıralarda gelmektedir. Şekeri olanların yağ, sos, tuz eklenmiş sebzeleri yüksek miktarda sodyum içeren konserveleri ve turşu tüketmeleri doğru değildir.
7. Çay ve kahve
Türk milletinin en belirgin alışkanlıklarından olan çay doğru demleme ve doğru sıklıkta tüketilmesi durumunda oldukça iyi bir antidiyabetik besin sayılabilir. İçeriğinde bulunan kateşinler ve taninlerle bu faydaları gösteren çay şekersiz içildiğinde korkulacak bir içecek değildir. Kahvenin diyabete karşı koruyucu etkisi tam olarak bilinmese de yapılan araştırmalar doğrultusunda varılan sonuçlar gereği, kahvede bulunan klorogenik asitin kan şekeri düzeyini dolaylı düzenlediği ve kafeinin pankreastan insülin salgısını artırdığı bilinmektedir.Kahvede bulunan potasyum , magnezyum ve çeşitli antioksidanların kan şekerini düzenleyici etkisi vardır. Aşırı ve şekerli tüketilmemesi önerilir.
8. Yağsız Et
Daha az oranda doymuş yağ içeren yağsız et kolesterol düzeyini düşük tutmak için idealdir, bol miktarda protein içerir. Suda haşlanıp pişirilmeli fakat pişirme suyu asla yenmemelidir. Çünkü etin içindeki zararlı maddeler ve yağlar suya geçer. Bol baharat eklenerek etlerin hazmı kolaylaştırılmalı, ızgara eti yenmelidir. Koyun etinin hazmı zordur ara sıra yenebilir fakat yağsız olmalı.
Piliç-tavuk eti yağsız suda haşlanmış olması gerekir. Kaz eti çok yağlıdır bu nedenle yenmemesi gerekir. Hindi eti yağsız, suda haşlama yenebilir hazmı kolaydır. Balık, yağı diyabet hastaları için zararlıdır, bu nedenle taze ve hiç yasız olmadıkça şeker hastaları balık tüketmemelidir. Bu etlerin birinde safi et olarak günde sadece 100 gr kadar yenmelidir.
9. Domates Suyu
Domates suyu şeker hastaları için iyi bir kan sulandırıcı özellik taşır, karaciğerdeki yağlanmaları önler. Hazır domates suları yerine taze sıkılmış domates suyu tercih edilmelidir.
10. Kırmızı Biber
Kırmızı pul biberi şekerin ani düşüşlere sebep olan aşırı insülin salınımlarını engeller. Kırmızı benekli yediğimiz yiyecekler insülinin daha dengeli salınımının ve ekonomik kullanımı konusunda metabolizmaya yardımcı olur.
