6. Irak Cumhurbaşkanı ve KYB lideri Celal Talabani Berlin’de hayatını kaybetti. Celal Talabani kimdir, siyasi hayatı ve mücadelesi…
Eski Irak Cumhurbaşkanı ve Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) Genel Sekreteri Celal Talabani hayatını kaybetti. Rûdaw’ın Almanya muhabiri, Celal Talabani’nin bugün hayatını kaybettiğini bildirdi.
Geçtiğimiz günlerde Eski Irak Cumhurbaşkanı ve KBY Genel Sekreteri Celal Talabani’nin sağlık kontrolü ve devam eden tedavisi nedeniyle Almanya’nın başkenti Berlin’e gittiği bildirilmişti.
Irak’ta iki dönem cumhurbaşkanlığı görevini yürüten Talabani, 17 Aralık 2012’de başkent Bağdat’ta beyin kanaması geçirmiş, bir gün sonra ambulans uçakla Almanya’nın başkenti Berlin’e sevk edilmişti. Talabani 579 günlük tedavinin ardından 20 Temmuz 2014’te Süleymaniye’ye dönmüştü.
Celal Talabani kimdir?
Celal Talabani, Kuzey Irak’taki en büyük iki partiden Irak Kürdistan Yurtseverler Birliği, IKYB’nin lideriydi.
Bağdat Üniversitesi hukuk bölümü mezunu olan Talabani, ittifaklarını değiştirebilen ve hem dostlarını hem de düşmanlarını etkilemeyi başarabilen kurnaz bir politikacı olarak biliniyordu.
Kürtlerin Mam Celal, yani Celal Amca olarak hitap ettikleri Celal Talabani, Irak Kürt politikasının en duayen isimlerinden biriydi.
1933 yılında doğan Celal Talabani, siyasi kariyerine KDP’ye bağlı Kürdistan Öğrenci Birliği’nin kurucu üyesi ve lideri olarak 1950’li yılların başında başladı.
Basamakları hızla tırmandı ve kısa süre zarfında KDP’nin üst düzey üyelerinden biri haline geldi.
1961 yılında, Abdülkerim Kasım hükümetine karşı Kürt ayaklanmasına katıldı.
Kasım’ı iktidardan uzaklaştıran darbenin ardından, 1963 yılında Cumhurbaşkanı Abdülselam Arif’in hükümetiyle yürütülen görüşmelerde Kürt delegasyonunun liderliğini yaptı.
1975 yılında KDP lideri Mustafa Barzani’yle aralarında derin görüş ayrılıkları oluşmaya başladı ve KDP’den ayrılanların kurduğu ve gelecekte kayınpederi olacak İbrahim Ahmed’in önderliğindeki KDP Siyasi Bürosu’na katıldı.
Grup, 1966 yılında merkezi hükümetle bir ittifak kurdu ve KDP karşıtı askeri kampanyada yer aldı.
1970 yılının Mart ayında KDP ve hükümet arasında bir barış anlaşması imzalandığında, grubun siyasi hayatına son verildi.
IKYB – IKDP mücadelesi
Talabani ve Barzani uzun yıllar birbirleriyle mücadele etti
Bunun üzerine Celal Talabani ve destekçileri, 1975 yılında Kürdistan Yurtseverler Birliği’ni kurdu.
Talabani, IKYB’nin sosyalist bir parti olacağını ve IKDP’nin aşiret çizgisinden uzak duracağını söyledi.
Bir yıl sonra, merkezi hükümete karşı silahlı kampanya başlattı.
1988 yılında Irak hükümeti Kürtlere karşı kimyasal silahlar kullandığında, IKYB ağır bir darbe aldı.
Talabani Kuzey Irak’ı terketmek ve İran’a sığınmak zorunda kaldı
Talabani-Barzani, ya da diğer bir deyişle IKYB-IKDP mücadelesi, Kuzey Irak’taki Kürt siyasi hayatının yaklaşık son 40 yılına damgasını vurdu.
Saddam Hüseyin’in devrilmesi, Talabani’nin siyasi kariyerinde yeni bir dönem açtı
Talabani’nin siyasi hayatı
1991 Körfez Savaşı’ndan ve kuzeydeki Kürtlerin Irak hükümetine karşı ayaklanmasından sonra yeni bir döneme girdi.
Batı ittifakının uçuşa kapalı bölge ilan etmesi IKDP ile kısa süren bir balayı döneminin başlamasına yol açtı.
Kuzey Irak’ta seçimler yapıldı ve 1992 yılında IKYB-IKDP ortak yönetimi kuruldu.
İki parti arasındaki gerilim, 1994 yılında silahlı çatışmalara ve iç savaşa neden oldu.
ABD ve kısmen İngiltere’nin çabalarıyla, iki parti heyetleri arasında yapılan çok sayıda toplantının ardından, Talabani ve KDP lideri Mesud Barzani 1998 yılında Washington’da bir barış anlaşması imzaladı.
Anlaşma, 4 Ekim 2002’de iki partiden milletvekillerinin katılımıyla bölgesel parlamentonun toplanması sonucu bir kez daha pekişti.
Parlamentonun bu oturumunda, Talabani Kürtler arasındaki çatışmaların yasaklanmasını öngören bir yasanın çıkarılmasını önerdi.
ABD önderliğindeki güçlerin Irak’ı işgale başladığı 2003 yılının Mart ayı öncesinde, iki parti aralarındaki anlaşmazlıkları bir yana iterek Talabani-Barzani liderliğini oluşturdu.
Her iki lider de daha sonra Irak Yönetim Konseyi’ne atandı.
Irak savaşı her ikisine de kazanç sağladı.
ABD’nin Irak işgalinin ardından Saddam Hüseyin’i devirmesinden sonra Celal Talabani, Irak Geçici Hükümet Konseyi Üyesi seçildi.
Celal Talabani, 22 Nisan 2006’da Irak Devlet Başkanı seçildi. 2004-2014 arasında cumhurbaşkanlığı görevini yürüttü.
