Çalışan ve vatandaşın doğrudan ilişkide olduğu durumlar her zaman şiddet içeren olaylar potansiyeline sahiptir. Çalışanlar şiddetten arındırılmış iş yeri istiyor!
Birçok ülkede olduğu gibi, Türkiye’de de, işyerlerinde artan şiddet ve tehdit karşımıza güvenlik ve sağlık riski olarak çıkmaktadır.
AB’nin bu konuda yaptığı tanıma göre işyeri şiddeti; “Bir iş yerinde çalışan insanların, sağlık, güvenlik veya refahlarını açık veya dolaylı yollarla tehdit eden saldırı, taciz veya kötü muameleye maruz kalmalarıdır.” Bu tarif hem sözel hem de fiziksel saldırıyı içermektedir. İşyerinde şiddete örnek olarak; cinayet, hırsızlık, fiziksel saldırı, pıçaklama, tekmeleme, ısırma, tehdit ve bağırmayı sayabiliriz.
2000 yılında yapılan bir çalışmada tüm çalışanların %13’ü, iş yeri dışında kimseler tarafından fiziksel şiddet gördüklerini söylemiştir. Ülkemizde yapılan anketlere göre, şiddet ve taciz görme oranı 2007 de %6.1den, 2017 yılında %11.1e çıkmıştır.
Şiddet içeren durumlarda sonuç yaralanma olmasa da, psikolojik sarsıntı veya strese yol açmaktadır. Ayrıca fiziksel veya psikolojik travma sonucunda işten ayrılmalara ve iş tatmininde düşüşe yol açmaktadır.
Bazı durum ve meslekler diğerlerine oranla daha fazla şiddet riski içerir. Çalışan ve vatandaşın doğrudan ilişkide olduğu durumlar her zaman şiddet içeren olaylar potansiyeline sahiptir.
İşyerinde şiddet riskine yol açan belirli işyeri faktörleri şöyle sıralanabilir:
- Hizmet, bakım veya eğitim
- Sarhoş, anksiyetik kişiler veya uyuşturucu kullananlarla çalışma
- Para, ilaç veya diğer değerli malzeme ile çalışma
- Bir otorite temsilcisi, hukuk veya güvenlik görevlileri
- Yalnız başına veya az sayıda kişi ile çalışma
- Gecenin çok geç veya sabahın çok erken saatlerinde çalışma, sağlık çalışanları
- Suç oranının yüksek olduğu bölgelerde çalışma.
Mesleki şiddet riskiyle özellikle kadın çalışanlar karşılaşmaktadır.
İşyerinde şiddet sonucu yaralanmaların %42 si kadınları kapsarken, tüm mesleki kazaların sadece %29 u kadınların başına gelmiştir. Şiddet sonucu yaralanma oranları mesleklere göre şöyle sıralanmıştır :
– Sağlık ve sosyal hizmetler %38
– Hizmet sektörü %24
– Taşımacılık % 13
– Perakende satış % 12
Her 1000 çalışan arasında en tehlikeli işler; Sağlık ve sosyal hizmetler, restoranlarda hizmet sunanlar, polisler ve güvenlik görevlileridir.
Ölümle sonuçlanan iş kazalarının meydana geldiği diğer iş kolları şöyle sıralanmıştır: şoförler, güvenlik görevlileri, satış elemanları, otel ön büro görevlileri, sağlık çalışanları ve banka çalışanları
Şiddetin Önlenmesi
İşyerinde şiddet tesadüfi görünse de çoğu zaman olaylar önceden tahmin edilerek önüne geçilebilir. Şiddete yol açabilecek bir durum veya davranışın tırmanması, yaralanma veya ölümle sonuçlanması uygun ve iyi zamanlanmış bir cevapla önlenebilir.
1) Politika
Etkin bir sağlık ve güvenlik programının uygulanması hem yönetim hem de çalışanların konuyu ciddiye almalarıyla gerçekleşir. Yönetim, işyerinde şiddetle başa çıkabilmek için kaynak ve motivasyon sağlar. Başarıya ulaşmak ancak yönetimin konuyu ciddiye alarak çalışmasıyla sağlanır. Çalışanlar da eğitime katılarak ve fikir üreterek katkıda bulunabilir. İşyerinde şiddeti önleme politikası aşağıdaki konuları içermelidir:
- İşyerinde şiddetin açık bir tarifi
- Tehdit ve şiddet içeren her olayın ciddiye alınarak, soruşturma ve düzeltilme faaliyetlerinin yerine getirilmesi
- İşyerinde güvenliğin sürdürülebilmesi için detaylı bir plan hazırlanması
- İşçilere, şiddeti önleme konusunda sorumluluk almaları için gerekli otorite ve kaynak sağlanması
- Şiddet olaylarının rapor edilmesi için yöntem geliştirme
- İşçilerin risk azaltma yolunda fikir üretmeleri için yüreklendirilmeleri
2) Yönetim Önlemleri
İşyerinde güvenliğin sağlanması en başta üst yönetimin sorumluluğudur. Şirkette güvenliği sağlamanın en iyi yolu bu sorumluluğu bir kişiye delege etmektir. Fakat aslında her düzeyde, hem çalışanlar hem de yönetim olarak davranışların güvenli olması ve hizmet sunulan kesimlerin, örneğin hastalar veya müşterilerin de güvenliği için dikkat etmeleri gerekir.
3) Risk Değerlendirmesi
Risk değerlendirmesinde, tüm şiddete yol açması muhtemel durumlar, operasyonlar, şartlar ve tehlikeler sıralanır. Varolan güvenlik ve sağlık sisteminin yeterli olup olmadığı gözden geçirilir. Tehlikelerin ortadan kaldırılması veya azaltılması için gerekli olan önlemler ortaya konur.
4) Teknik Önlemler
Tehlikeler saptandıktan sonra, ortaya çıkması muhtemel şiddetin kontrol edilmesi için bir yöntem geliştirilir. İşyerinde şiddete ilişik risklerin azaltılması farklı güvenlik teçhizatları ve çevresel tasarımlarla mümkün olabilir. Çevresel tasarıma örnek, iyi görüş şartları, iyi ışıklandırma, acil çıkış noktalarını sayabiliriz. Teknik aletlere örnek ise, TV ve video ile kontrol, acil durum haber düğmeleri ve zaman ayarlı kapanan kasalar olabilir. Güvenlik ve sağlık sistemlerinin
her işyerinin kendi ihtiyaçlarına uygun şekilde kurulması çok önemlidir.
5) Prosedürler, Kurallar ve Eğitim
Bazı yöntemlerle, şiddet ve tehdit içeren durumların gelişmesi önceden önlenebilir. Kurallar ya şiddete maruz kalmayı azaltacak, veya şiddet meydana geldiğinde uygun davranışı teşvik edecek, ya da şiddet oluştuğunda ne yapılması gerektiğini anlatacaktır. Her işyeri aşağıdaki durumlar için kural koymak zorundadır:
– İşyerine giriş ve çıkış
– Anahtarların güvenliği
– Teknik aletlerin kullanımı
– Paranın kullanımı
– Hırsızlık veya diğer şiddet durumlarında acil durum prosedürleri
– Rapor tutma
– Olay ertesi destek
– Güvenlik hizmetlerinin daha etkin artırımı
Kurallar, ancak tüm personel tarafından düzgün bir şekilde uygulanırsa etkili olur. Şiddeti önlemenin en iyi yolu personelin iyi eğitimidir. Bu şekilde çalışanlar şirket politikaları, kurallar ve yöntemler konusunda bilgilenmiş olur.
6) Olayların Bildirilmesi ve Değerlendirilmesi
İyi bir rapor sistemi, işverenlere risklerin ciddiyeti, tehlikenin kontrol edilebilmesinin yöntemleri ve eğitim ihtiyaçlarının saptanması konularında yardımcı olur. Daha önce meydana gelen olaylar hakkında bilgi, sözü geçen olay ve sonuçları, ayrıca olaydan sonra alınan önlemler de raporda yer almalıdır.
7) Olay Sonrası Destek
İşyerinde şiddete maruz kalan kurbanlar psikolojik veya fiziksel sorunlar yaşayabilir, bu nedenle, olay sonrası alacakları destek ve uygulanacak takip programı bu sorunları en aza indirmelerine yardımcı olur. Acil müdahale ve acil tıbbi yardım, olayın hemen polis ve diğer otoritelere bildirilmesi, olaydan sonra kurbana verilecek çözümleme danışman yardımları bu desteklerin başında gelir.
8) Gözden geçirme ve Sistemin Geliştirilmesi
İşyerinde şiddete mani olmak için kurulmuş sistemin yeterli olup olmadığı sürekli gözden geçirilmelidir, çünkü davranışların etkisi kontrol edilirse, sonuçlar analiz edilirse ve gereken yenilikler zamanında yapılırsa ancak o zaman iyi çalışan bir sistemden söz edilebilir.
Çözüm
Her işyerine kendi ihtiyaçlarına uygun bir şiddet riskini önleme ve bu durumla baş etme yöntemleri, araçları ve böyle durumlarla karşılaşmamak için alınabilecek önlemleri araştırılmalıdır. Kullanılacak metod; işyerlerinde çalışanlardan oluşan bir komiteyle birlikte çalışarak, sorumlukların birlikte paylaşımı ve herkesin eğitimi sağlanmalıdır.
Böylece bütün personel bu işlemin içinde yer almış olur. Her servis veya departman kendi arasında durum değerlendirmesi, risk olasılıkları ve önlemler konusunda anket yaparak kendi ihtiyacını belirlemeli. Bir şiddet olayı meydana geldiğinde, elde edilmiş olan bilgi hemen müdahale edilmesini ve zararın en az düzeyde atlatılmasını sağlamalı. Çalışanların sürekli eğitimi işyerinde güvenliğin gelişmesi için çok önemli olduğu unutulmamalı.
İşyerinde şiddet çok karmaşık bir konu olduğundan; araştırmacılar, işverenler, sendikalar, kamu ve özel sektör,konunun uzmanları ancak beraber çalışarak ve işbirliği yaparak üstesinden gelebilirler. Sistemli bir çalışmayla önlenebilecek işyerinde şiddet, hem işyerinin verimli çalışmasını hem de vatandaş tatmini sağlayacaktır. İyi çalışan bir güvenlik sistemi, işyerinde huzurlu bir ortam sağlayacak ve çalışanın zihinsel streslerini azalacaktır.
