Turan Kupası projesi ile Türkiye’nin başı çektiği futbol organizasyonuyla Türki Cumhuriyetlerdeki önemli takımların bir araya getirilmesi ve Türk devletleri için önemli bir gelir kapısı olması planlanmaktadır.
Turan Kupası projesi nedir? Kapsamı ne?
Değişik adlarla bilinen Türk dilli halklar, Türkiler veya genel olarak Türkler olarak adlandırılan soydaşlarımız dünyanın çeşitli bölgelerinde bulunmaktadır.
1991’in sonunda Sovyetler Birliği’nin dağılması ile beş yeni Türk cumhuriyeti ortaya çıkmış, 1974’te bağımsızlığını ilan eden Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) ile yeryüzündeki bağımsız Türk cumhuriyetlerinin sayısı yediye (Azerbaycan Cumhuriyeti, Kazakistan Cumhuriyeti, Kırgızistan Cumhuriyeti, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Özbekistan Cumhuriyeti, Türkmenistan Cumhuriyeti, Türkiye Cumhuriyeti) yükselmiştir. Ancak KKTC Türkiye’nin dışında başka ülkeler tarafından tanınmadığı için Birleşmiş Milletler Teşkilatında altı Türk devleti temsil edilmektedir.
Bunların dışında kalanlar ya özerk cumhuriyet veya özerk bölge statüsüne sahiptirler, ya da bazıları büyük bir nüfusa sahip olmalarına rağmen bulundukları ülkelerde kendilerini temsil edecek resmi organları bulunmamaktadır.
Bağımsız Devletler Topluluğu’nda (BDT) Türkler birbirine komşu olan dört coğrafi bölgede yaşamaktadırlar: İdil-Ural, Kafkasya, Sibirya, Orta Asya (Batı Türkistan).
İdil (Volga)-Ural bölgesinde başlıca Tatar, Başkurt ve Çuvaşlar; Kafkasya’da Azeriler, Kumuk, Karaçay-Balkar ve Nogaylar; Orta Asya’da Kazak, Türkmen, Özbek, Kırgız, Karakalpaklar; Sibirya’da Yakut (Saha), Tuva, Hakas ve Altaylılar yaşamaktadır. Rusya Federasyonu’nda 21 cumhuriyet bulunmakta olup, bunların dokuz adedi (Altay, Başkurt, Çuvaş, Hakas, Kabarda Balkar, Karaçay- Çerkez, Saha, Tatar, Tuva) Türk cumhuriyetidir. Bunların dışında Özbekistan’a bağlı Karakalpak Özerk Cumhuriyeti, Moldova’ya bağlı Gagauz Cumhuriyeti bulunmaktadır. Nahçevan Özerk Cumhuriyeti Azerbaycan Cumhuriyeti’ne bağlı ise de, Nahçevan ancak bir bölge adı olup, etnik bir kimliği belirtmediği için biz onu özerk Türk cumhuriyetleri içinde mütalaa edilmemiştir. Çin Halk Cumhuriyeti’ne bağlı Sincang-Uygur Özerk Bölgesi de özerk bir statüye sahip bir bölgedir. Kısacası dünyada yedi bağımsız Türk Cumhuriyetine ek olarak on iki özerk Türk cumhuriyet veya özerk bölgesi bulunmaktadır.
Takriben 90-100 milyon Türk dilli halk bağımsız cumhuriyetlere, 15 milyon kadarı özerk cumhuriyetlere sahip olup, kalan 75-80 milyon Türk dilli halk ise her hangi bir siyasi statüye sahip değildir.
Ayrıca; Diğer Türk Toplulukları, Turan İlleri; İran Türkleri, Güney Azerbaycan, Irak Türkleri, Türkmeneli, Balkan Türkleri, Bulgaristan Türkleri, Yunanistan Türkleri, Makedonya Türkleri, Romanya Türkleri, Afganistan Türkleri, Kosova Türkleri Sibirya Türkleri, Suriye Türkmenleri, Kafkasya Türkleri, Karay Türkleri, Nogay Türkleri, Kumuk Türkleri isimleri altında Dünyanın bir çok bölgesinde yaşamaktadırlar.
Türk Birliğinin Siyasal, Ekonomik, , Eğitim , Gençlik ve Spor, Ulaştırma, Gümrük, Diaspora, Bilgi ve İletişim Teknolojileri, Medya ve Enformasyonları alanında Türk birliğini bir araya getirmek amaçlı bir çok organizasyon bulunmaktadır. Bunlar;
Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi (TÜRK KONSEYİ), Türk Keneşi ; Türk dili konuşan ülkeler arasında kapsamlı işbirliğini teşvik etmek amacı ile uluslararası bir örgüt olarak 2009 yılında kurulmuştur. Türk Konseyi`nin kurucu üyeleri Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye`dir. Ekim 2019’da Bakü’de gerçekleştirilen 7. Zirve sırasında Özbekistan, Konsey’e tam üye sıfatıyla katılmıştır. Macaristan ise Eylül 2018’de Kırgızistan’ın Cholpon-Ata şehrinde düzenlenen Türk Konseyi 6. Zirvesi sırasında gözlemci statüsü kazanmıştır.
Türk Dünyası’nın UNESCO’su olan TÜRKSOY; 1993 yılında, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanları tarafından imzalanan anlaşmayla kurulmuştur.
Türk Akademisi, 2012 yılında Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye tarafından dil, edebiyat, kültür ve tarih alanlarında ortak bilimsel araştırmaları koordine etmek ve kadim Türk medeniyetinin özgün kaynaklara dayalı olarak incelenerek insanlığa olan katkısını değerlendirmek amacıyla Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi (Türk Konseyi) himayesinde uluslararası bir kuruluş olarak resmi olarak kurulmuştur.
Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi (TÜRKPA ) 21 Kasım 2008 tarihinde kurulan ve temeli Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi’ne dair anlaşmaya (21 Kasım 2008 İstanbul Anlaşması) dayanan parlamentolar arası iş birliğidir. TÜRKPA kurucu anlaşması olan İstanbul Anlaşması Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye arasında imzalanmıştır.
Türk Kültür ve Mirası Vakfı; Türk Konseyi İkinci Zirvesi sırasında 2012 yılının Ağustos ayında kurulmuştur. Türk Kültür ve Mirası Vakfı’nın merkezi Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de ve üye ülkelerde Türk mirasının korunması ayrıca, üçüncü taraf ülkelerde ortaklık işbirliği çerçevesinde projelerin hayata geçirilmesi yönünde faaliyet göstermektedir. Vakıf çeşitli faaliyet, proje ve programlarını finanse ederek ve destekleyerek, Türk kültür ve mirasının korunması, araştırılması ve teşvikine katkı sağlamaktadır. Türk Kültür ve Mirası Vakfı faaliyetlerini TÜRKSOY ve Türk Akademisi ile işbirliği çerçevesinde gerçekleştirmektedir.
Turan Kupası projesi nedir?
Adriyatik’ten Çin’e kadar yaşayan Türk topluluklarını Sosyal, Kültürel ve Ekonomik anlamda bir araya getirecek olan “Türklerin Kızıl Elması” “Turan” ülküsüdür. Bu ülkü ile yaşayan 200-250 milyon arasında Türk’ü Ülkü birliği altında toplamak tüm Türklerin rüyasıdır.
Bu rüyayı; Sporun evrensel ve özellikle futbolun kitlesel özelliklerini kullanarak, bu gününün imkan ve teknolojilerinden yararlanarak çok rahatlıkla gerçekleştirebiliriz.
Turan Kupası Projesi ile ilgili Türkiye Futbol Federasyonu Dış İlişkiler İcra Kurulu Üyesi Gürkan Teoman; projenin tüm detaylarını kısa bir süre önce tüm detayları ile açıklamıştı.
Sadece Türk devletlerinin takımlarının katılacağı sürdürülebilir bir kupa oluşturmak istediklerini söyleyen Gürkan Teoman, “Bu turnuva sayesinde Türk devletlerinde takımların varlığını ve bilinirliğini arttırmayı hedeflediklerini Bu sayede Türk devletlerinin futbol takımlarının gelişimine katkıda bulunacağını” ifade etmişti.
Turan Kupası Projesi için 12 akademisyen ve spor dünyasından tanınan birçok isim de destek vermiş, Planlama ve program yapıldıktan sonra tanıtımı yapılması planlanıyordu ki; Türkiye Futbol Federasyonu Dış İlişkiler İcra Kurulu Üyesi Gürkan Teoman Federasyondaki görevinden istifa etti ve Proje şimdilik askıya alındı.
Turan Kupası Projesi kapsamı ne?
Turan Kupası Projesi; Türkiye’nin başı çektiği futbol organizasyonuyla Türkî Cumhuriyetler bir araya gelecektir. Türk devletlerinin önemli takımlarının bulunduğu Turan Kupası, Türk devletleri için önemli bir gelir kapısı olacak. Organizasyon, kulüplere yeni bir ekonomik gelir oluşturmasının yanı sıra, teknik direktörler arasında bilgi paylaşımı ve takımların gelişimine katkı sağlayacaktır.
Ön hazırlık çalışmalarına başlanılan, birçok üniversiteden çok önemli profesörlerin organizasyonun planlamasında yer aldığı Turan Kupası’na Türk devletlerinden birçok takımın katılması hedeflenmektedir. İçinde UEFA’nın organizasyonlarında yer alan Beşiktaş, Fenerbahçe, Galatasaray, Trabzonspor, Rubin Kazan, Karabağ, Neftçi, Astana, Aktöbe, Dordoy, Kara Balta, Pakhtakor ve Lokomotif Taşkent gibi birçok takım birbirleriyle mücadele edecektir.
Turan Kupası için olarak basketbol organizasyonu EuroLeague’in lig ve eleme formatı örnek alınacak. Turnuva için 12 akademisyen ve spor dünyasından tanınan birçok isim de destek verecektir.
İran Pers Körfez Ligi’nde mücadele eden, Azerbaycanlı Türklerin kurduğu Tebriz merkezli futbol kulübü olan Traktör’ün Turan Kupası’na davet edilmesinin önünde bir engel bulunmamaktadır. 82 milyon nüfuslu İran’da 25 milyon Azerbaycanlı yaşamaktadır.. Turan Kupası’nın bağımsız Türk Cumhuriyetler arasında düzenlenmesi planlansa da, özel bir turnuva olacağından dolayı Rubin Kazan kulübü gibi özerk cumhuriyette yer alan veya Traktör takımı gibi tamamen başka ülkede yer alan futbol kulüpleri de kupaya davet edilebilecektir.
Futbol turnuvasına hangi ülkeden hangi takımların katılacağına dair henüz bir bilgi bulunmamakla birlikte. Dünya üzerinde şu an 7 bağımsız Türkî Cumhuriyet bulunmaktadır. (Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti).
Bunun dışında bağımsız olmayan, özerk Türk Cumhuriyetler bulunmaktadır. Bunların çoğu Rusya sınırları içerisindedir. Özerk Türkî Cumhuriyetlerinde Türk halklarının çeşitli grupları hayat sürmektedir.
Bugün bağımsız olan 5 Türk devleti daha önce Sovyetler Birliği sınırları içinde özerk ülkeler olarak yer alıyordu. 1991 yılında Birliğin dağılmasının ardından bağımsızlığını kazanan bu ülkelere, futbol organizasyonlarında Avrupa’da UEFA’nın turnuvalarında mı yoksa Asya’da AFC’nin turnuvalarında mı yer almak istedikleri sorulduğunda, buna göre 3 ülke Asya Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan. tarafını seçerken, 2 ülke ise Azerbaycan, Kazakistan Avrupa organizasyonlarını tercih etmişti.
Kıbrıs Türk Futbol Federasyonu (KTFF), Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği’ne (FIFA), “Kıbrıs’ta siyasi çözümden önce Kıbrıs Rum Futbol Federasyonu’na (KOP) üye olmak dışında her türlü alternatif öneriye açık olduğunu” bildirmişti. Kıbrıs Türk Futbol Federasyonu (KTFF) nın FIFA’daki statüsü tartışmalı olarak güncelliğini korumaktadır.
Kızıl Elma ülküsü; dünya üzerindeki tüm Türk boylarının bir çatı altında birleşmesini ifade eder. Türk’ün ülküsü “Turan”ıdır, hep daha uzakları arzulamaktır. Belki Kızıl Elma hiç gidilemeyecek yerlerdir ancak Kızıl Elma’ya varmak uğruna yollara düşmek oraya varmak kadar onurlu bir davranıştır.
Kızılelma, Türklerin tarih sahnesine çıkmasından itibaren dünyaya hâkim olma ideallerinin, cihan hâkimiyeti mefkûrelerinin sembolü olmuştur.
Türkiye Futbol Federasyonu Dış İlişkiler İcra Kurulu Üyesi Gürkan Teoman tarafından gündem getirilen Türk Dünyasını spor organizasyonu çatısı altında bir araya getirme düşüncesi olan “Turan Kupası” Türk Dünyası ile ilgili Ülkeler, Kurum, kuruluş ve Sivil Toplum Kurumları ile birlikte; Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı önderliğinde, Gençlik ve Spor Bakanlığı, Spor Bilimleri Derneği, Üniversiteler ve Türkiye Futbol Federasyonu tarafından somutlaştırılarak konu ile ilgili; Uluslararası kuruluşlar olan Birleşmiş Milletler, Uluslararası Olimpiyat Komitesi ve Dünya Futbol Federasyonuna sunarak, hayata geçirmeleri, bu günlerde ihtiyacımız olan birlik ve beraberliğimize güç katacak ve Türk dünyasına yeni bir heyecan getirerek moral kazandıracaktır.
Kaynaklar:
- https://www.altayli.net/federe-ve-muhtar-turk-cumhuriyetleri.html
- https://www.karar.com/turan-kupasi-nedir-hangi-ulkeler-katilacak-turan-kupasi-ne-zaman-baslayacak-1567839
- https://www.turkkon.org/tr/turk-konseyi-hakkinda
- https://orhaajans.com/kizil-elmada-gorusuruz
