Bu başlığı ya da atasözünü mutlaka duymuşsunuzdur. Birinin zenginliğinden söz etmenin gereksiz olduğunu ifade etmek için kullanılır. Başlığı neden bu darbımeselle yazdığıma gelince, pandemi zamanında ülkemin içinde bulunduğu durum ve yapılan bazı yorumlar beni bu başlığı kullanmaya mecbur kıldı.
Zenginin malı züğürdün çenesini yorar
Pandemide IBAN çağrısı ve gerçekler
Birçok kişi pandeminin ilk zamanlarında, yetkili kurumların yaptığı IBAN çağrılarını eleştirdi. Bununla da kalınmadı. Kapitalizmin en baba akbabalarından Almanya ile kıyaslar yapılmaya başlandı. Acaba bu kıyaslamalar haklı mıydı? Gelin, biraz olgu temelinde konuya bir göz atalım.
Kapitalist düzen
Bu yazımda kapitalizmin ne mel’un bir düzen olduğundan ve dünyadaki düzeni ne hale getirdiğinden ve hangi sonuçların kök nedeni olduğundan bahsetmeyeceğim. Kapitalizmin ne olduğunu merak edenler, ‘Jean Ziegler: Kapitalizm en büyük düşman‘ başlıklı yazımdan istifade edebilirler.
Benim odaklanmak istediğim nokta, kapitalist düzenin nesnel ölçeklerinde Türkiye’nin ve bizi ‘kıskandığı’ iddia edilen Almanya’nın durumları ve pandemideki ekonomik koşulları. Öncelikle Gayri Safi Milli Hasıla’lara bakalım. Kafamızdaki canlandırmayı kolaylaştırmak için iki ülkenin nüfuslarını aynı kabul edelim.
Almanya’nın GSMH’sı neredeyse 4 trilyon dolar. Yani sıfırlarla yazmam gerekirse 4.000.000.000.000 dolar. Türkiye’nin GSMH’sı ise 760 milyar dolar. Yani nüfuslar neredeyse aynı olmasına rağmen Almanya’nın hacmi Türkiye’nin 5 katından fazla. Almanya ekonomisi senede 250 milyar avro cari fazla verebilirken, Türkiye cari açığı alışkanlık haline getirmiş durumda. (*)
Ayrıca devlet bütçesi Almanya’da her sene 15 milyar avro gibi fazla verebiliyor. Türkiye’de bu durum da vaki değil. Bütçe açığının kronik durumunu sanırım herkes biliyor. Burada bir noktayı yinelemek isterim. Kapitalist düzende büyükler ligine çıkmak isteyenlerin aklından çıkarmaması gereken bir husus var.
Dünya kapitalist düzeni, büyüklerin diğerlerini bir nevi sömürdüğü bir düzendir. Kemiyet yani nicelik, ülkelerin statüsüne karar verdiğinden teknolojik üstünlük, yer kaynakları vs. üstünlükler ile öne çıkan ülkeler, diğerlerine kendi sultalarını kabul ettiriyorlar. Yani ekonomik olarak onları pranga altına alıyorlar.
Türkiye de bir gün büyükler (Örn. ilk 10-15 büyük ekonomi) içine girerse bu hakikati göz önünde bulundurmamız gerekiyor. Bir misal vermek gerekirse, Fransa’nın Afrika kıtasından yılda deşvirdiği toplam fayda halen Fransa için çok önemli.
Pandemide ekonomik tedbirler
Almanya da Türkiye de pandemi sürecinde kısa çalışma (Kurzarbeit) prosedürünü devreye soktu. 2020 yılı için Almanya’daki 10 milyon çalışanın istihdamını koruyan bu yöntem, 200 milyar avroya mal oldu. Devlet, bedeli karşılamak için borçlandı.
Peki, borç nasıl bulundu? Finans kaynakları Almanya Devleti’ne borç verdi. En nihayetinde, Federal Almanya iktisadi durumuyla kredibilitesi (kredi yönünden güvenilirlik) en yüksek olan ülkelerden biri. Yani, böyle yüklü bir borcu alması kolay.
Türkiye’ye baktığımızda ise, cari açığı düstur edinmiş bir düzen var karşımızda ve hazırda da pek bir kaynak olmadığından pandemi gibi bir süreçte zor durumda kalınması son derece doğal. Unutulmaması gereken bir başka mevzu da, Almanya’nın sermaye birikimi ve kuvvetli özel girişimleri sebebiyle, başka alınabilecek radikal vergisel önlemlerle fazladan kaynak yaratabilecek olmasıdır.
Netice
Sonuç itibarıyla, Türkiye’nin münferit konularda gelişimi adına Almanya ile kıyaslanması belki makul olabilir. Ancak olguların bu kadar bariz olduğu ekonomik göstergelerin rehberliğinde Türkiye’nin zaaflarından, hem de böyle birliğe ihtiyacımız olan bir dönemde, dem vurmaya çalışmak bana biraz haksızlık etmek gibi geliyor. Yapılması gereken, eldeki imkanlar dahilinde dayanışmacı yaklaşımlarla kaynakları en uygun şekilde kullanmaktır. Yoksa yaptığımız, çenemizi yormaktan başka bir şeye yaramayacaktır.
Bu vesileyle herkese sağlıklı, huzurlu ve başarı dolu bir 2021 yılı temenni ederim.
Kaynak: Caleb Silver. Investopedia. “The Top 25 Economies in the World: Ranking the Richest Countries in the World” (Dec 24, 2020) https://www.investopedia.com/insights/worlds-top-economies/
