AKP’nin çıkardığı kanunda son anda eklenen geçici madde ile 30 Nisan – 1 Haziran tarihleri arasında çek ibrazları yasaklanmıştı. AKP’nin çıkardığı çek düzenlemesi piyasada tam bir kaosa neden olmuş, karşılığı gelen çekler bankalardan tahsil edilememişti. AKP, çeklerin bankaya ibrazını yasaklayan hükmü değiştiren yeni bir teklifi TBMM’ye sundu.
AKP, son kabul edilen Torba Yasa düzenlemesi içinde yer alan ve çeklerin bankaya ibrazını yasaklayan hükmü değiştiren yeni bir teklifi TBMM’ye sundu. Buna göre karşılığı olan çekler bankaya ibraz edilebilecek.
Yürütme ve yürürlük maddeleri dahil toplam 16 maddeden oluşan kanun teklifinin 13’üncü maddesi ile 25 Mart’ta Resmi Gazete’de yayınlanan ve mayıs ayı boyunca karşılığı olsun olmasın her türlü çekin bankaya ibrazını yasaklayan madde değiştiriliyor.
Buna göre ibraz süresi 30 Nisan ile 31 Mayıs olan çekler 31 Mayıs’a kadar ibraz edilemeyecek. Ancak bu çeklerin ibraz edilmesi ve karşılığının bulunması halinde ödeme yapılacak. Karşılığının bulunmaması veya kısmen bulunması halinde ise ‘karşılıksızdır’ işlemi yapılmayacak. Bu tarihler arasında ibraz edilmeyen veya ibraz edildiği halde karşılıksızdır işlemi yapılmayan çekler, 1 Haziran 2021’den itibaren süreleri içinde ibraz edilebilecek.
Kanun yürürlüğe girdiği tarihten önce ibraz, ödeme ve işlemler sebebiyle ilgililerin hukuki, idari, mali ve cezai sorumluluğu doğmayacak. Torba teklif aynen kanunlaşırsa, bu hukuki sorunlar da giderilmiş olacak.
Ne olmuştu?
Vergi usul kanunu ve bazı kanunlarda değişiklik yapılmasına dair kanun düzenlemesine 30 Nisan gecesi AKP’li vekiller tarafından son anda eklenen bir geçici madde ile, vadesi 30 Nisan ile 31 Mayıs tarihleri arasına isabet eden çeklerin ibrazı 1 Haziran’a ertelenmişti.
30 Nisan 2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan çek düzenlemesi piyasada tam bir kaosa neden olmuştu. Tam kapanma ilan edilmesiyle ibraz süresinin son günü 30 Nisan ile 31 Mayıs arasına denk gelen çeklerin ödemesi 1 Haziran’a ertelenmişti. Bu karar piyasalarda kaos etkisi yaratmış, karşılığı gelen çekler bankalardan tahsil edilemediği için tüm sektörlerdeki tahsilatlarda domino etkisiyle kilitlenme yaşanmıştı.
Piyasada ödeme zincirinde sorun oluşması ve iş dünyasından gelen tepkiler üzerine Ticaret Bakanlığı bir tebliğ yayımlayarak; “Bankaya ibrazı halinde çek hesabı sahibinin hesabında çekin karşılığının bulunması kaydıyla çekin ödenmesi, aksi takdirde 1/6/2021 tarihinden önce karşılıksızdır işlemi yapılmaması gerekmektedir” kararı almıştı.
Ekonomistler ve hukukçular tepki göstermişti:
“Bu yasayı çıkaranlar ekonomide nasıl bir hasar yarattıklarının farkındalar mı?”
Hukukçu Prof. Dr. Ersan Şen tebliğin kanundan üstün olamayacağını belirterek, bunun da hukuka aykırı olduğunu bildirdirmiş ve ödeme yapılması halinde cezai sorumluluklar doğacağı konusunda uyarmıştı.
Ekonomist Arda Tunca: Şirketleri açık tutup ödeme (takas sistemi) nasıl kapatılır? Piyasanın nakit akışı bitti. Tahsilat ve ödeme nasıl durdurulur? Ödeme imkanı olup ödeyenin ticareti dönseydi hiç değilse. Dün akşamki yasayı çıkaranlar ekonomide nasıl bir hasar yarattıklarının farkındalar mı? Takas sistemi yeniden açıldı. Dün gece yok edilen çek takası az önce yine açıldı. Neden? Vizyonsuz, çok taraflı düşünülmeden, analitik analiz yapılmadan alınan kararlar nedeniyle. Dış politika, sağlık, ekonomi, v.s. her cephede sürekli zigzag çiziliyor. Nitelikli yönetim şart. Takas sistemi açılmasaydı ne olacaktı? Mayıs ayında ödeme yapmak isteyenlerin ve tahsilat yapacakların nakit akışları ağır hasar alacaktı. Hammadde tedariki, maaş ödemesi, kredi geri ödemesi performansı düşecekti. Satış/tedarik gerçekleşmesi düşerken cirolar düşecek, banka kredileri devam ettiği için devam eden finansman maliyetleriyle iyi yönetilen kurumlar bile zarar yazacaktı.
“Popülizm yapalım derken çek skandalı yarattılar”
Sözcü gazetesi yazarı Nedim Türkmen, düzenleme ilişkin “Devlete ait olan 30 nisan, hatta kapanmanın sona ereceği 17 Mayıs’ta da ödenmesi gereken geçici vergi dahil, SGK’nın 7250 sayılı kanun kapsamında ikinci taksiti, 7143 sayılı kanun kapsamında önceden yapılandırılmış ödenmesi gereken taksitler var. Devlet bu tarihlerin hiçbirisini uzatmadı. Yani devlet kendi alacağına dair hiçbir uzatma yapmıyorken özel hukuk ilişkisine burnunu sokarak çeklerle ilgili bir düzenleme yaptı.” dedi.
İstanbul Sanayi Odası (İSO) Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan, “Düzenleme yapılırken bazı alanların eksik bırakılmasından dolayı yaşanan kaos, sektörlerimizde ciddi bir belirsizliğin ortaya çıkmasına neden olmuştur.” ifadesini kullandı.
Ekonomist Uğur Gürses: Popülizm yapalım derken çek skandalı yarattılar. Gece yarısı 10 milletvekili sonuçlarını düşünmeden teklif verip yasa maddesi geçirdi. Mali sistemi-ödemeleri bloke ettiler. Çeki keşide eden bile ödeyemez durumda.
“Bugüne kadar tek beceremedikleri finansal sistemin ödeme zincirini kırmaktı, onu da başardılar”
İş insanı Nasrullah Ayan: Bütün bu hengamede size bir şey hatırlatayım.. “Çekte tarih olmaz”. “Çeki ibraz edemezsin” diye hiçbir genelge de olmaz.
Hukukçu Atasoy Zer: Çekte vade yoktur, çünkü çek bir ödeme aracıdır, borçlanma aracı değildir.” kuralını tersine çeviren ilk ülke Türkiye’dir ve Türkiye’de çek bir borçlanma aracı olarak kullanılır. ABD ve kıta Avrupasında, çeki alan bankaya ibraz eder ve karşılığını tahsil eder.
Bloomberg Genel Yayın Yönetmeni Gökhan Şen: Çek ibraz yasağı ile ticaret durmuş durumda. Derhal geri alınması gerekiyor. İyi niyetle, bu dönemde kimse iflas etmesin diye gelen düzenleme ticareti durdurdu…
Bankacı ve Gelecek Partisi Ekonomi Politikaları Başkanı Kerim Rota: Bugüne kadar tek beceremedikleri finansal sistemin ödeme zincirini kırmaktı, onu da başardılar. Devletin alacaklarını ertelemek yerine milletin çeklerini ertelediler. Çekini tahsil edip maaş vergi ödeyecek olan kara kara düşünsün. Çekini ödeyemeyecekler de 1 ay uykusuz kalsın. Hayatı boyunca çek yazdığını veya tahsile vermediğini düşündüğüm 10 Milletvekilinin teklifi ile kanunlaşan uygulamaya, yaşanan kaos sonrasında Ticaret Bakanlığının “basın duyurusu” ile pardon denmiş oldu. Siz araya girmeseniz ticaret dünyası sorunu kendi arasında zaten çözerdi.
