Resmi Gazete’de yayımlanan çek düzenlemesi piyasada kaosa neden oldu. Tam kapanma ilan edilmesiyle ibraz süresinin son günü 30 Nisan ile 31 Mayıs arasına denk gelen çeklerin ödemesi 1 Haziran’a ertelendi. Bu karar piyasalarda kaos etkisi yarattı.
Bugün Resmi Gazete’de yayımlanan çek düzenlemesi piyasada kaosa neden oldu. Vergi usul kanunu ve bazı kanunlarda değişiklik yapılmasına dair kanun düzenlemesine dün gece son anda eklenen bir geçici madde ile, vadesi 30 Nisan ile 31 Mayıs tarihleri arasına isabet eden çeklerin ibrazı 1 Haziran’a ertelendi.
Yine bu tarihler arasında vadesi gelen kambiyo senedine dayalı alacaklar hakkında icra ve iflas takibi başlatılamayacağı, başlamış olanların duracağı da kanunda yer aldı.
Kaosun ardından Ticaret Bakanlığı duyuru yaptı
Piyasada ödeme zincirinde sorun oluşması ve iş dünyasından gelen tepkiler üzerine Ticaret Bakanlığı açıklama yaptı.
Açıklamada, “İbraz süresinin son günü 30/4/2021 ila 31/5/2021 tarihleri arasına isabet eden çeklerin belirtilen tarihler arasında bankaya ibrazı halinde çek hesabı sahibinin hesabında çekin karşılığının bulunması kaydıyla çekin ödenmesi, aksi takdirde 1/6/2021 tarihinden önce karşılıksızdır işlemi yapılmaması gerekmektedir. Bu hususta oluşan tereddütleri gidermek ve uygulama birliğini sağlamak üzere ilgili kurumlara bildirim yapılmıştır” denildi.
TOBB Başkanı Rıfat Hisarcıklıoğlu, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda “Ticaret Bakanlığı’nın genelgesi kapsamında çek takas işlemleri ve karşılığı olan çeklerin tahsilatına tekrar başlanmıştır” dedi.
“Özel hukuk ilişkisine müdahale”
Sözcü gazetesi yazarı Nedim Türkmen, düzenleme ilişkin “Devlete ait olan 30 nisan, hatta kapanmanın sona ereceği 17 Mayıs’ta da ödenmesi gereken geçici vergi dahil, SGK’nın 7250 sayılı kanun kapsamında ikinci taksiti, 7143 sayılı kanun kapsamında önceden yapılandırılmış ödenmesi gereken taksitler var. Devlet bu tarihlerin hiçbirisini uzatmadı. Yani devlet kendi alacağına dair hiçbir uzatma yapmıyorken özel hukuk ilişkisine burnunu sokarak çeklerle ilgili bir düzenleme yaptı.” dedi.
“Ve bu düzenleme ile, 30 Nisan ile mayıs ayının sonunda vadesi gelen çeklere ilişkin olarak, bankalara ibraz edilmeyeceğine ve bunlarla ilgili olarak karşılıksız çek işlemi yapılamayacağına, ihtiyati haciz ya da icra işlemi yapılamayacağına dair düzenleme yaptı. Bu düzenleme alelacele yapılmış ve sistemi kilitledi. İlk 3 ayda Türkiye’de 286 milyar liralık bir çek hareketi oldu” ifadelerini kullanan Türkmen şöyle devam etti:
“Şimdi insanlar ödeme yapacaklar ancak çekini tahsil edemiyor. Veya çekini ödemek istiyor ama ibraz ile ilgili problem var. Ticaret Bakanlığı ‘karşılığı varsa ödenebilir’ diye bir genelge yayımladı. Ama bunu kötü niyetli olan insanlar kullanacaktır.
Bankadaki parasını hemen başka bir hesaba nakledebilir. Piyasayı tamamen durduran ve karmaşaya neden olan bir düzenleme oldu. Ayrıca şöyle bir çarpıklık da var. Örneğin vadesi 3 Mayıs olan 3 milyon liralık bir çek yazmışım. Ben bunu ödemiyorum, bana hiçbir işlem yapılamıyor ama bu arada tapu açık, noterler açık, üzerimdeki gayrimenkulleri başkalarının üzerine geçirebiliyorum.
Bu yapılan düzenleme çok vahim sonuçlara neden oldu. Ticaret Bakanlığı’nın genelgesi ile de bu iş çözülebilir mi o da ayrı bir konu. Kanun varken genelge ile bu nasıl çözülecek? O da ayrı bir problem. Kendi alacağına şahin olan ve onu ertelemeyen devletin, özel hukuk ilişkisine burnunu sokarak şu anda piyasayı tamamen kilitlediğini piyasada pandemiden, covidden daha büyük bir bomba patlattığını söyleyebiliriz.”
İSO Başkanı: Ödeme kaosuna yol açtı
İstanbul Sanayi Odası (İSO) Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan Covid-19 salgını ile mücadele kapsamında ülke genelinde uygulanan kısıtlamalar dikkate alınarak hak kayıplarının önlenmesi amacıyla tam kapanma dönemi için çek tahsili ve icra süreçleri ile ilgili düzenlemelerin, piyasada çok ciddi bir belirsizlik yaratarak ödeme kaosuna yol açtığını söyledi. Bahçıvan bu konuyla ilgili olarak şu açıklamayı yaptı:
“Düzenleme yapılırken bazı alanların eksik bırakılmasından dolayı yaşanan kaos, sektörlerimizde ciddi bir belirsizliğin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Her ne kadar saatler içinde bu konuda düzeltmeler yapılsa da, bu tür kararların gerçeklerle ve piyasaya yansıyacak olumsuzlukların önceden hesaplanarak yapılması önemlidir. Çünkü alınan bu kararlar, böylesine önemli bir süreci suistimal ederek kendi çıkarı için kullanmaya çalışan insanlara fırsatlar verirken, diğer yandan sanayicinin kendi finansal sorumluluklarını da aksatabilmektedir.
Bugün birçok işletmenin kamuya, personeline, dış ticaretteki iş ortaklarına karşı olan finansal sorumlulukları devam ederken, çek ayağının tartışmalı ve tek taraflı olarak kesilmesi en ciddi firmalarımızda dahi yaratacağı belirsizlikle, çok önemli bir açmaza neden olabilmektedir. Finans gibi bir dakikanın bile çok önemli olduğu biri konuda, bu tür uygulamaların sektör gerçekleri ve piyasa gerçekleri değerlendirilerek, sektörlerle istişare edilerek ve bu hassasiyetler içerisinde ele alınarak bir karara bağlanması gerekmektedir.”
“Anayasaya aykırı”
TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu üyesi CHP Ankara Milletvekili Bülent Kuşoğlu, Ticaret Bakanlığı genelgesinin sorunu çözmeyeceğini belirtti.
Sozcu.com.tr‘ye konuşan Kuşoğlu, “Çek düzenlemesini son anda getirdiler. İlgili kuruluşlara ve bize önceden haber vermeden yasa yapıyorlar ve böyle sorunlar oluyor” dedi.
Düzenleme ile kapanma sürecinde çek ödemelerinin durdurulduğunu ancak bankaların açık olduğunu belirten Kuşoğlu, “Özel sektörün alacağını ya da borcunu kanunla ertelemek Anayasa’ya aykırı. Bankalar kapalı olsaydı otomatikman olurdu ama bankalar açık. Çeki ödeyecek limitler var ödemiyor” dedi.
Kuşoğlu, kanun ile Ticaret Bakanlığı genelgesinin çeliştiğini de belirterek birçok hukuki sorun olacağını vurguladı.
Çek kaosu iş insanlarının ve ekonomistlerin tepkisini çekti
Ekonomist Uğur Gürses: Popülizm yapalım derken çek skandalı yarattılar. Gece yarısı 10 milletvekili sonuçlarını düşünmeden teklif verip yasa maddesi geçirdi. Mali sistemi-ödemeleri bloke ettiler. Çeki keşide eden bile ödeyemez durumda.
İş insanı Nasrullah Ayan: Bütün bu hengamede size bir şey hatırlatayım.. “Çekte tarih olmaz”. “Çeki ibraz edemezsin” diye hiç bir genelge de olmaz..
Hukukçu Atasoy Zer: Çekte vade yoktur, çünkü çek bir ödeme aracıdır, borçlanma aracı değildir.” kuralını tersine çeviren ilk ülke Türkiye’dir ve Türkiye’de çek bir borçlanma aracı olarak kullanılır. ABD ve kıta Avrupasında, çeki alan bankaya ibraz eder ve karşılığını tahsil eder.
Bloomberg Genel Yayın Yönetmeni Gökhan Şen: Çek ibraz yasağı ile ticaret durmuş durumda. Derhal geri alınması gerekiyor. İyi niyetle, bu dönemde kimse iflas etmesin diye gelen düzenleme ticareti durdurdu…
Bankacı ve Gelecek Partisi Ekonomi Politikaları Başkanı Kerim Rota: Bugüne kadar tek beceremedikleri finansal sistemin ödeme zincirini kırmaktı, onu da başardılar. Devletin alacaklarını ertelemek yerine milletin çeklerini ertelediler. Çekini tahsil edip maaş vergi ödeyecek olan kara kara düşünsün. Çekini ödeyemeyecekler de 1 ay uykusuz kalsın.
Ekonomist Arda Tunca: Şirketleri açık tutup ödeme (takas sistemi) nasıl kapatılır? Piyasanın nakit akışı bitti. Tahsilat ve ödeme nasıl durdurulur? Ödeme imkanı olup ödeyenin ticareti dönseydi hiç değilse. Dün akşamki yasayı çıkaranlar ekonomide nasıl bir hasar yarattıklarının farkındalar mı?
Antalya Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Davut Çetin: Akaryakıt sektörüyle ilgili Vergi Usul Kanunu değişikliğine ek yapılarak icra-iflas, haciz işlemleri ve çek ibrazı 31 Mayıs’a kadar durduruldu. Çekte ibraz işlemi değil, karşılıksız işlemi durdurulmalı ve çek kredisi sağlanmalıdır, aksi halde ödeme sistemi zincirleme aksar.
Ekonomistlerin tepkilerinin ardından Ticaret Bakanlığından açıklama geldi. Açıklamaya göre 30 Nisan-31 Mayıs 2021 tarihi arasına denk gelen çeklerin, bu tarihler arasında bankaya ibrazı halinde, çek hesap sahibinin hesabında karşılığının bulunması kaydıyla ödenmesi gerektiği belirtildi.
Açıklamanın ardından tepki gösteren ekonomistlerden yeni açıklamalar geldi. Açıklamalarda şöyle:
Ekonomist Arda Tunca: Takas sistemi yeniden açıldı. Dün gece yok edilen çek takası az önce yine açıldı. Neden? Vizyonsuz, çok taraflı düşünülmeden, analitik analiz yapılmadan alınan kararlar nedeniyle. Dış politika, sağlık, ekonomi, v.s. her cephede sürekli zigzag çiziliyor. Nitelikli yönetim şart. Takas sistemi açılmasaydı ne olacaktı? Mayıs ayında ödeme yapmak isteyenlerin ve tahsilat yapacakların nakit akışları ağır hasar alacaktı. Hammadde tedariki, maaş ödemesi, kredi geri ödemesi performansı düşecekti. Satış/tedarik gerçekleşmesi düşerken cirolar düşecek, banka kredileri devam ettiği için devam eden finansman maliyetleriyle iyi yönetilen kurumlar bile zarar yazacaktı.
Kerim Rota: Hayatı boyunca çek yazdığını veya tahsile vermediğini düşündüğüm 10 Milletvekilinin teklifi ile kanunlaşan uygulamaya, yaşanan kaos sonrasında Ticaret Bakanlığının “basın duyurusu” ile pardon denmiş oldu. Siz araya girmeseniz ticaret dünyası sorunu kendi arasında zaten çözerdi.
