Kaptan Onedın, 2000’li yılların ilk yarısında mizah sevenlerin gönlünde taht kuran ünlü çizgi roman… Usta çizer Cengiz Üstün tarafından yaratılan ünlü denizcinin tüm serüvenleri tek bir kitapta…
Yıl 1860, Birleşik Krallık’ın Liverpool kentindeyiz… Denizcilik malzemeleri satan Samuel Onedin’in oğlu James Onedin kaydadeğer bir malvarlığından yoksun, genç bir kaptandır. Hırslı kişiliğiyle çevresinin dikkatini çeken genç adam hedeflerine ulaşabilmek için Charlotte Rhodes adlı geminin sahibinin kızı Anne Webster ile evlenir. Kayınpederinin varlığından aldığı güç ile kendi deniz taşımacılığı şirketi Onedin Line’ı kuran James’i serüvenlerle dolu bir iş yaşamı beklemektedir.
İnternetten yaptığım araştırmalara göre, 1860 ile 1886 yılları arasında geçen bu öykü 1971 ile 1980 yılları arasında televizyon dizisi olarak BBC’de gösterilmiş. Dahası, 1970’li yılların sonu ile 1980’li yılların ilk yarısında ‘Kaptan Onedin’ adıyla TRT’de de yayınlanmış. Aynı mahallede oturduğum büyüklerimin zaman zaman Kaptan Onedin’in serüvenlerinden söz ettiklerini bugün hayal meyal anımsıyor gibiyim ama o yıllarda yaşım çok küçük olduğundan diziye ilişkin aklımda kalan hiçbir görüntü yok.
Ancak, ilk olarak aylık mizah dergisi L-Manyak‘ta serüvenleri yayınlanan bir Kaptan Onedın vardı ki o büyük denizciyi unutabilmem mümkün değil. İlk macerasını 2000 yılının Kasım ayında, boğaz vapurunda, Kadıköy’den Beşiktaş’a giderken okumuştum. Cengiz Üstün tarafından yaratılan bu yeni mizah karakteri aşağı yukarı iki üç ay içerisinde mizahseverlerin beğenisini kazanmaya başarıp dost sohbetlerinde adından sıkça söz edilen biri oluvermişti. 2001 yılının Nisan ayında L-Manyak’tan Lombak‘a geçen Kaptan Onedın 2004 yılının Ocak ayında yayınlanan son serüvenine dek hayran kitlesini durmaksızın genişleterek ününe ün katmasını bildi.
2004 yılında sona ermesinin ardından bir daha karşımıza çıkmasa da o yıllarda etkisi altına aldığı hayranlarının belleklerindeki yerini korumayı başaran Kaptan Onedın, 2017 yılına gelindiğinde bir kitap olarak karşımıza çıkıverdi. Kitabın yayıncısı olan Marmara Çizgi, iki ayrı mizah dergisinde yayınlanan tüm serüvenleri ‘Kaptan Onedın’ adıyla bir kitapta toplayarak bu ünlü karakteri genç kuşaklara tanıtırken mizah dergilerinde yayınlandığı yılları belleklerinde yaşatan geçmişseverlere de çok özel bir armağan sunmuş oldu.
Aslında BBC’nin ‘The Onedin Line’ dizisi ile Cengiz Üstün’ün ‘Kaptan Onedın’ kitabını birbiriyle bağdaştırmamakta yarar var. Çünkü, çizgi roman karakteri Onedın ile televizyon dizisi karakteri James Onedin arasında isimden başka bir benzerlik yok. Dolayısıyla, bu ünlü çizgi roman için denizcilik ve korsan filmlerinden esinlenilmiş özgün bir yapıt diyebiliriz. Define sandıkları, haritalar, tayfalar, kılıçlar, gemiler, deniz savaşları, deniz canlıları, fırtınalar ve daha birçok şey mizahi bir biçem ile biraraya getirilmiş.
“Kardeşim ben bu sabah geldim buraya!… Burası Onedın Kıtası!”
Yapıtın genelinde gülmecenin kaçınılmaz unsurları olan gerçekten sapma ve abartının egemen olduğu görülmekte. Ünlü kaptan ağır yaralanmadan ölüme kadar başına gelen birçok olumsuzluğa karşın, birbirinden çok uzak ülkelerde ve çok farklı zaman dilimlerinde ardı ardına karşımıza çıkmayı başarıyor. Sözgelimi 1492 yılında Amerika Kıtası’nın keşfi sırasında Vespuci tarafından başının kesilerek öldürülmesi, bir sonraki macerasının 1650 yılında Torino Limanı’nda geçmesine engel olmuyor.
Öyküler tarihin belli dönemlerinde gerçekleşmiş olan olaylardan, edebi karakterlerden ve tarih sahnesine adını yazdırmış gerçek kişilerden yararlanılarak geliştirilmiş. Kitabın bu yönüyle okuyucunun genel kültürünü geliştirici bir katkı sağladığının altını çizmekte yarar var. Maceralarda yer alan tanınmış kişilerden bazılarını saymak gerekirse Leonardo Da Vinci, roman kahramanı Mobydick, America Vespuci, Sezar, Barbaros Hayreddin Paşa’yı örnek olarak gösterebilirim.
“Ben biliyodum o haritanın sahte olduğunu… Boşuna gittik Madagaskar’a kadar…”
Kurgu ile gerçek mizah zemininde başarıyla birleştirilmiş bence. Söz gelişi, Kaptan Onedın gemisiyle okyanus açıklarında seyrederken yaşadığı talihsizlikler sonucunda kendini ünlü balina Mobydick’in midesinde buluveriyor. İstanbul’da geçen bir serüvende ise Sultan 4. Murat’ın tütün yasağı nedeniyle başı derde giriyor. Öte yandan, serüvenlerin konuları arasında benzerlik olmaması da dikkat çeken bir diğer nokta.
Yapıt gülmece türünde olduğundan mizahi çizimler kullanılmış. Büyük çerçevelerde ayrıntılara verilen önem ilgi uyandırmakta. Örneğin denizcilerin oturduğu barın iç dekorasyonu veya bir karakterin yürüdüğü sokağın mimari görünümü ayrıntılarıyla çizilmiş. Diyalogların kolay anlaşılır olmasına özen gösterilmesine ek olarak ölçülü bir düzeyde argo ve sövgüye yer verildiği de görülüyor.
Kaptan Onedın; gülümseten, sinirleri gevşeten ve bir çırpıda sonuna gelinen bir kitap. Üçbuçuk yıla sığan otuzüç serüvenle 2000’li yılların gülmece anlayışını yansıtıyor. Çizgi roman derlemi yapanların kesinlikle edinmesi gereken bir yapıt. Korsan ve denizcilik filmlerini sevenler ise başından sonuna gelene dek ellerinden bırakamayacak, hiç durmadan gülümseyecekler.
