Kozmik Ağ: Evreni birbirine bağlayan devasa yapılar

Kozmik ağ, evreni oluşturan engin ve esrarengiz bir yapı. Artık yıldızlara ve gezegenlere ev sahipliği yapan galaksileri nasıl şekillendirdiğini anlayabiliyoruz.

Kozmik Ağ

İçinde yaşadığımız evren, gaz ve milyarlarca ışık yılını kapsarken şu ana dek ne olduğu açıklanamayan esrarengiz bir madde olan karanlık maddeden meydana gelen geniş bir filamentler (ipliksi yapı) ağı olan ‘kozmik ağ’ ile birbirine bağlıdır.

Şimdi ise, bilim insanları bu filamentler boyunca daha önce hiç görülmemiş kalıplarda hizalanmış haldeki galaksileri tespit ettiler; yayınlanan yeni araştırma, kozmosun büyük ölçekli mimari yapısı içinde yer alan galaksilerin evrimine ışık tutan bir keşif niteliğinde. Araştırma, kozmik ağın uzay-zaman içinde yer alan galaksilerin evrimi üzerindeki etkisini gözler önüne seren ve günden güne artan bir kanıt kümesine katkı sağlıyor.


Evrenin örümcek ağı

Avustralya Ulusal Üniversitesi’nde astronom olan Stefania Barsanti’nin öncülüğünde çalışan araştırmacılar, Avustralya’da kurulu Siding Spring Gözlemevi’nde sürdürülen SAMI Galaksi Araştırması dahilinde gözlemlenen yüzlerce galaksiyi inceledi. Kraliyet Astronomi Derneği’nin Aylık Bülten’inde yayınlanan yeni bir araştırmada aktarıldığı kadarıyla, ekip, bir galaksinin (balon benzeri küresel bir yapıdaki) merkezi çıkıntısının kütlesinin, kozmik ağ içindeki yönelimiyle bağlantılı olduğu ve galaksilerin meydana geldiği “hale” yapıları içeren “galaksi oluşumuna dair bir hafızayı” ortaya çıkardığını duyurdu.

Barsanti ve meslektaşları, yayınladıkları makalede, “Galaksilerin kozmik ağ içerisinde açısal momentumlarını nasıl kazandıkları, galaksi oluşumunu ve evrimini anlama noktasında büyük önem taşıyan bir unsur” diyor:

“Galaksiler Evren’de rastlantısal biçimde dağılmadıkları ve düzenli filamentler ve duvarlar boyunca konumlandıkları için, özelliklerinin ev sahibi halelerinden ve bu halelerin gelişim gösteren kozmik ağdaki güncel konumundan ve geçmişinden etkilenmesi beklenir.”

Daha önceki araştırmalar, bir galaksinin kozmik ağ içerisinde bulunduğu konumun kimyasal içeriği üzerinde etkiler yarattığını ve galaksilerin, diğer pek çok akıl almaz keşiflerin yanında, kozmik filamentlerin dönüşünü izlemek amacıyla kullanılabileceğini gözler önüne sermişti.

cosmic web

Oluşumu etkileyen görünmez etken

Bu esnada Barsanti ve meslektaşları, bir galaksinin merkez çıkıntısının kütlesi ile filamentle hizalanması arasındaki muhtemel bir ilişki üzerinde çalıştılar. Yaptıkları simülasyonlar, daha büyük çıkıntılara sahip galaksilerin, içinde gömülü oldukları filamente dik olan eksenler üzerinde dönme eğiliminde olduklarını, daha küçük çıkıntılar barındıran galaksilerin ise ağa paralel döndüğünü, buna karşın şimdiye kadar hiç kimsenin gerçek uzaydaki bu eğilimi fark etmediğini ortaya koyuyor.

Araştırmacılar makalelerinde, “Ortaya çıkan ilgi çekici bir soru, çıkıntıların özellikleri ile gözlemlerdeki dönüş–filament hizalanma eğilimleri arasında bir bağıntı tespit edip edemeyeceğimiz” diyorlar.


“Galaksilerin, çıkıntıların ve disklerin dönüş eksenlerini tanımlamak için SAMI Galaksi Araştırması’ndan ve kozmik ağı yeniden yapılandırma amacını taşıyan derin ve son derece eksiksiz (Galaksi ve Kütle Birleşimi) GAMA araştırmasının spektroskopik çalışmalarından faydalanıyoruz” diye devam ediyorlar: “Bu analizler galaksilerin, çıkıntıların ve disklerin oluşum mekanizmalarına ışık tutmaya yardım edecek.”

Gözlemler, büyük bir çıkıntıya sahip olan galaksilerin kozmik filamente kıyasla dik bir eksende dönme eğilimi gösterdiğini, daha küçük çıkıntılara sahip galaksilerin ağa paralel döndüğünü ortaya koyarak simülasyonlarla uyumlu bir görünüm sergiledi. Bu model, galaksilerin oluşabileceği farklı yollara bağlanabilir. Düşük kütleye sahip galaksiler temelde filamentten akan gazlardan bir araya gelirler; bu nedenle daha büyük olan kozmik yapı ile aynı hizada konumlanırlar. Buna karşılık, yüksek kütleye sahip galaksiler, büyük ihtimalle, bir araya gelme sürecinde dik bir yönelim gösteren galaksiler arasındaki çarpışmaların ürünleri olabilir.

Kozmik ağ konusunda daha fazla araştırmaya ihtiyaç var

Ekip, makalelerinde, “Galaksi dönüş–filament hizalanmaları ile çıkıntının büyümesi arasında gözlemsel bir bağlantı keşfettik” diyor. “Bu bağlantı, galaksi oluşum simülasyonlarında görüldüğü üzere, dönme ve çıkıntı oluşumuna neden olabilecek birleşmelerle izah edilebilir.”

Araştırma, kozmik ağ ile ona dolanık haldeki galaksiler arasında var olan bağlantıya dair başka bir çarpıcı bakış sunuyor. Buna benzer ayrıntıların gözlemsel bağlamda saptanması çok güç olabilir; yine de SAMI Gökada Araştırması gibi integral alan spektroskopisi (IFS) projeleri, bu ayrıntıları git gide daha fazla gözler önüne seriyor. Bu doğrultuda, Barsanti’nin ekibi, on binlerce galaksiyi gözlemleyebilecek olan Hector Galaksi Araştırması gibi yeni nesil IFS çalışmalarını sabırsızlıkla bekliyor.

Barsanti ve meslektaşları, “En yakın kozmik filamente göre dönüş hizalamasını değiştirmeyle ilişkili süreçlere dair ek ipuçları, çıkıntılar ve diskler gibi galaksi bileşenlerinin ayrı dönüş–filament hizalanmaları incelenerek keşfedilebilir” diyor.

“Analizlerde kullanılan görece az sayıdaki galaksi ve sonuçların istatistiksel öneminin zayıf olması sebebiyle, simülasyonlarla uyum sergileyen tutarlı bir görünüm sunsalar da, şimdilik sadece galaksi oluşum senaryoları bağlamında düşündürücü ipuçlarına ulaşabiliyoruz” neticesine varıyorlar:

“Hector araştırması gibi yakında başlayacak olan IFS galaksi araştırmaları, galaksilerin, çıkıntıların ve disklerin oluşumunun yolunu açan fiziksel mekanizmalarla ilgili dönüş–filament hizalanmalarından daha güçlü sonuçlar çıkarmanın yanı sıra galaksi dönüşlerini belirlemede yerel ve küresel ortamların rollerini sınırlayabilecektir.”


Yazar: Becky Ferreira – vice.com (Derleme: Duvar – Çeviren: Tarkan Tufan)

Naci Görür’den Güneş Tutulması açıklaması: Bardağı taşıran son damla olabilir


Editor
İndigo Dergisi Haber Merkezi | İndigo Dergisi, 18 yıldır yayın hayatında olan bağımsız bir medya kuruluşudur. İlkelerinden ödün vermeden tarafsız yayıncılık anlayışı ile çalışmaktadır. 2005 yılında kurulan İndigo Dergisi, indigodergisi.com web sitesi üzerinden tamamen dijital ortamda günlük yayın yapmaktadır. Aynı zamanda Türkiye’nin ilk internet haber dergisi olmakla birlikte, tüm yayın kadrosu ve okurlarıyla birlikte sürekli gelişmektedir. İndigo Dergisi’nin amacı; gidişatı ve tabuları sorgulayarak, kamuoyu oluşturarak farkındalık yaratmaktır. Vizyonu; okuyucularında sosyal sorumluluk bilinci geliştirerek toplumun olumlu yönde değişimine katkıda bulunmaktır. Temel değerleri; dürüst, sağduyulu, barışçıl ve sosyal sorumluluklarının bilincinde olmaktır. İndigo Dergisi, Türkiye’nin saygın İnternet yayınlarından biri olarak; iletişim özgürlüğünü halkın gerçekleri öğrenme hakkı olarak kabul etmekte; Basın Meslek İlkeleri ve Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi’ne uymayı taahhüt eder. İlaveten İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’ni benimsemekte ve yayın içeriğinde de bu bildiriyi göz önünde bulundurmaktadır. Buradan hareketle herkesin ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasi veya diğer herhangi bir milli veya içtimai menşe, servet, doğuş veya herhangi diğer bir fark gözetilmeksizin eşitliğine ve özgürlüğüne inanmaktadır. İndigo Dergisi, Türkiye Cumhuriyeti çıkarlarına ters düşen; milli haysiyetimizi ve değerlerimizi karalayan, küçümseyen ya da bunlara zarar verebilecek nitelikte hiçbir yazıya yer vermez. İlkelerinden ödün vermeyen şeffaf yayıncılık anlayışını desteklemektedir. Herhangi bir çıkar grubu, örgüt, ideoloji, politik veya dini; hiçbir oluşumun parçası değildir. Köşe yazarlarımızın yazdıkları fikirler, kendi özgür düşünceleridir; İndigo Dergisi yayın politikası dahilinde değerlendirilir ve yayın ilkeleri ile çelişmediği müddetçe, düşünce ve ifade özgürlüğünü teşvik ederek yayına alınır. İndigo Dergisi, sunduğu tüm bilgilerin doğruluğunu teyit ve kontrol eder; bu bilgilerin geçerliliğine son derece önem verir.