Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve UNFCCC 2022 yılında Türkiye’nin sağlık ve iklim değişikliği konusundaki profilini anlatan bir rapor yayınladı. Bu rapor, Türkiye’ye özgü iklim tehlikeleri, iklime duyarlı sağlık riskleri ve iklim değişikliğinin azaltılmasının sağlık konusunda sağladığı faydaları içermektedir. Rapor ayrıca iklim değişikliğinin insan sağlığı ve sağlık sistemleri konusundaki oluşturduğu risklere nasıl yanıt verilmesi gerektiğini de anlatmaktadır.
Sağlık ve İklim Değişikliği Türkiye Raporu temel olarak iklim değişikliğinin sağlık tehditleri hakkında bireysel, kurumsal ve ulusal farkındalığı artırmayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda, sağlık sektörü, sağlıkla ilgili diğer sektörler ve kamuoyuna yönelik bilgiler içermektedir. Rapor, iklim değişikliğinin oluşturduğu sağlık risklerinin ulusal düzeyde nasıl izlenmesi gerektiğini anlatmaktadır. Alınması gereken aksiyonlarla ilgili fırsatların belirlenerek karar verici kişilerin ve kurumların bilgilendirilmesi hedeflenmektedir.
Türkiye’de İklim Değişikliği
Türkiye’nin iklimi, farklı topografik özellikleri nedeniyle oldukça değişkendir. Ülkemizde artan sıcaklıklar, sıcak geçen gün sayısının artması ve değişen yağış rejimleri halihazırda gözlemlenmeye devam etmektedir. Su tedariki konusundaki sıkıntılar ve tarımsal üretimdeki azalmalar bu tür iklim değişikliklerinin sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. İklim değişikliğinden kaynaklanan sağlık riskleri arasında su ve gıda kaynaklı hastalıkları, hava kirliliğinin neden olduğu solunum hastalıklarını ve sıcaklık dağılımlarının beklenenden çok farklı seyretmesini sayabiliriz.
Seller, fırtınalar, yangınlar, böcek salgınları, istilacı türler ve toprak kaymaları gibi daha sık görmeye başladığımız olaylar nedeniyle Türkiye’nin ormanlarının iklim değişikliği nedeniyle risk altında olduğu söylenebilir. Ayrıca, iklim değişikliği arttıkça kuraklıklar da dahil olmak üzere değişen yağış modellerinin orman verimliliğini azaltması tahmin edilmektedir. Ormanların biyolojik çeşitliliğini azaltmak ormanlarımız tarafından sağlanan bazı değerli ürün ve hizmetleri de tehdit etmektedir. Bu da ormanların Türkiye’de iklim değişikliğine adaptasyonda oynadığı hayati rolü zayıflatabilir.
Türkiye’nin UNFCCC kapsamında belirlediği NDC’lerin (ulusal olarak belirlenen katkılar) amacı, 2030 yılına kadar sera gazı emisyonlarını %21 oranında azaltmaktır. Türkiye’nin iklim değişikliği için ulusal uyarlama stratejileri arasında aşırı hava olaylarının sağlık etkilerinin izlenmesi yer almaktadır. Ayrıca, bulaşıcı hastalıklar durumunda yapılması gerekenler hakkında vatandaşları bilgilendirmek de bu stratejilerden biridir.
İklim Değişikliğiyle İlgili Ulusal Koşullar ve Aksiyonlar
Rapora göre iklim değişikliğinin sağlık üzerindeki etkileri konusunda ele alınması gerekenleri şöyle sıralayabiliriz:
- İklim tehlikeleri
- Maruziyetler
- Güvenlik açığı faktörleri
- İklim değişikliğine bağlı sağlık riskleri
- Aşırı hava olaylarından kaynaklı yaralanmalar ve ölümler
- Isı ile ilgili hastalıklar
- Solunum yolu hastalıkları
- Su kaynaklı hastalıklar
- Hayvanlardan insanlara geçen hastalıklar
- Yetersiz beslenme ve gıda kaynaklı hastalıklar
- Bulaşıcı olmayan hastalıklar
- Zihinsel ve psikososyal sağlık sorunları
Sağlık ve İklim Değişikliği Türkiye Raporu, bu konuların değerlendirilmesi ve aşağıda belirtilen alanlarda gerekli aksiyonların alınmasını vurgulamaktadır:
- Sera gazı azaltımı
- Sağlık alanında karşılıklı faydalara dayalı ortaklıklar
- Ulusal olarak belirlenen katkılar (NDC)
- Uzun süreli düşük emisyon ve geliştirme stratejileri
- Sağlık sistemi kapasitesi ve adaptasyonu
- Liderlik ve yönetişim
- Sağlık iş gücü
- Güvenlik açığı ve adaptasyon değerlendirmesi
- Entegre risk izleme ve erken uyarı sistemleri
- Sağlık ve iklim araştırmaları
- İklime dayanıklı ve çevre açısından sürdürülebilir teknolojiler ve altyapı
- Sağlığın çevresel yönetimi
- İklim konusu özelinde hazırlanmış sağlık programları
- Acil durum hazırlığı ve yönetim
- İklim ve sağlık finansmanı
Sağlık ve İklim Değişikliği Türkiye Raporu, iklim değişikliğinin Türkiye’de insan sağlığı ve sağlık sektörü özelinde yaratmış olduğu riskleri ve sorunları bu konularla ilişkilendirerek değerlendirmektedir. Rapor, karar vericilere ve yöneticilere gerekli aksiyonların bu konuların değerlendirilmesinden sonra alınmasını önermektedir.
Kaynak: Turkey. 2022 National Inventory Report (NIR) | UNFCCC
