Taşı toprağı tarih olan Anadolu’ya ait pek çok eser yurt dışında sergileniyor, bazıları açık açık müzayedelerde satılıyor. Londra’da düzenlenen yeni bir müzayedede ise Diyarbakır’daki Sahabeler Türbesi’ne ait çiniler ve Osmanlı dönemine ait eserler dikkat çekiyor.
Türkiye’nin öz kültür varlığı olan pek çok tarihi eser yurt dışına kaçırılıyor. Devlet yetkilileri her ne kadar bu eserleri geri almak için çaba sarf etse de zaman zaman dünyaca ünlü müzayede evlerinde bu eserlerin satışa çıktığını görüyoruz. Diyarbakır Sahabeler Türbesi’nde bulunan 16. yüzyıldan kalma çiniler, Londra merkezli bir müzayede evi tarafından açık artırma ile bugün satışa çıkartıldı.
Sanat Tarihçisi Prof. Dr. Savaş Yıldırım, 2014 yılında yayınladığı “Diyarbakır Sahabeler Türbesi Çini Süslemeleri” başlıklı makalesinde çinilerin çalındığını belirterek, “Günden güne yok olan çinilerden çok kısa bir süre sonra hiçbir eser kalmayacak” uyarısında bulunmuştu.
Prof. Dr. Savaş Yıldırım 2014 yılında kaleme aldığı ve Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi’nde yayımlanan makalesinde çini hırsızlığına da değinmiş, Sahabeler Türbesi’nde günümüze kalabilmiş çinilerin, 17. yüzyılın karakteristik uygulaması olduğuna yer vermişti. Yıldırım makalesinde, “Diyarbakır Sahabeler Türbesi Çini Süslemeleri çalındıkça boşalan kısımlar farklı farklı çinilerle kaplanmıştır. Mevcut çinilerle uyumsuz ve çirkin görünüm arz eden sonradan yerleştirilmiş bu çiniler kaldırılmalı” ifadelerine yer vermişti.
‘Kısa bir süre sonra hiçbir eser kalmayacak’
Makalesinde söz konusu türbe ve çinilerin korunması gerektiğinin altını çizen Prof. Dr. Yıldırım, “Bu sağlanamazsa günden güne yok olan çinilerden çok kısa bir süre sonra hiçbir eser kalmayacak” bilgilerini paylaşmıştı.
Türkiye’ye ait olan çinilerin İngiltere’ye nasıl götürüldüğü ise belirsizliğini korumakta.
Mimar, Mimari Restorasyon Kültür Varlıklarını Koruma Derneği Başkanı ve TAÇ Vakfı Şeref Üyesi Serhat Şahin de Türkiye menşeili korunması gerekli kültür varlıklarının yurtdışına çıkarılmasının yasak olduğunu, tespiti yapılan Türkiye menşeili kültür varlıklarının kesinlikle iade edilmesi gerektiğini belirtti.
Daha önce Türkiye’den kaçırılan Elmalı Hazinesi’nin ABD mahkemelerince iade edildiğinin altını çizen Şahin, Londra’da satışa çıkartılan tarihi çininin ise Diyarbakır Sahabeler Türbesi’nden yasalara aykırı olarak sökülüp, yurtdışına kaçırıldığının tespit edildiğini sözlerine ekledi. Şahin, “Satışa çıkan çininin alay eder gibi alanen ‘Diyarbakır’ menşeili olduğu yazılırken, devlet malı niteliğindeki korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı tahriple yerinden sökülüp yurtdışına kaçırıldığından iadesi gerekir” diye konuştu.
Sahabeler Türbesi
Diyarbakır’ın Araplar tarafından 639 yılında fethi sırasında şehit düşen sahabeler için yaptırıldığı bilinen Sahabeler Türbesi’nin günümüze ulaşan mimari biçimini ne zaman aldığı bilinmiyor. Ancak tarihi kayıtlarda, 1631-1633 yılları arasında kentte valilik yapan Murtaza Paşa’nın 1658’de türbeyi ihya ettirdiği belirtiliyor. Tarihi yapı Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından doğusundaki cami ile birlikte 1961, 1974-77,1985 ve 2003 yıllarında onarılırken, 2010 yılında başlayan kapsamlı onarım ise 2012 yılı içerisinde tamamlandı.
10 bin Euro bedelle satışa sunuldu
Eşsiz eserin Londra’da bulunan dünyaca ünlü bir müzayede evi tarafından düzenlenen “Arts of the Islamic World and India, including Fine Rugs and Carpets” müzayedesinde 10 bin euro bedelle satışa konulduğunu da belirten Şahin, şunları söyledi: “Müzayedede eşsiz İznik çinileri, Kuran-ı Kerim’ler, silsilename, çömlek vazolar, kaseler, hançerlerde işlemeli sancaklar, renkli sırlı çiniler de bulunuyor. Türkiye menşeili korunması gerekli kültür varlıklarının yurtdışına çıkarılması yasak olduğundan, tespiti yapılan Türkiye menşeili kültür varlıkları kesinlikle iade edilmelidir.”
Tepkilere neden olan çini satışının yanı sıra müzayede ayrıca Osmanlı Türkçesi ile yazılan silsilename de satışa çıkartıldı. Osmanlı döneminde nam salmış hükümdarlar ile dini liderlerin ve bu kişilerin soy ağacını listeleyen tarihi eser 17. yüzyıla tarihlenirken, müzayede evinin ise söz konusu eseri 19 bin sterlinden açık arttırmaya sunması dikkat çekti.
Hançer 200 bin sterlin
Londra’daki müzayede ayrıca 16. yüzyıldan kalma gümüş yaldızlı hançer de müzayedede satışa sunulan Türkiye’ye ait eserler arasında bulunurken, bıçak kısmı altın kakmalı olan eserin açık arttırma fiyatının 200 bin sterlin olduğu müzayede kitapçığında yer alıyor.
Öte yandan Türkiye’de olması gereken ancak Londra’da satışa çıkartılan tarihi çinilerin durumu sonrası, yurtdışına kaçırılan eserler konusundaki yasal mevzuat da merak edilirken, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’na göre; devlete, kamu kurum ve kuruluşlarına ait taşınmazlar ile özel hukuk hükümlerine tabi gerçek ve tüzelkişilerin mülkiyetinde bulunan taşınmaz ve tarihi eserler “devlet malı” niteliğinde bulunuyor. Kanunda, tarihi eserleri yasaya aykırı olarak yurtdışına çıkaran kişilerin, 5 yıldan 12 yıla kadar hapis ve 5 bin güne kadar para cezası ile cezalandırılacağı da belirtiliyor.
Kaynak: Haber Global
