Tarihi kökten değiştirecek yeni arkeolojik keşif: Genetik analizler, Neandertaller ile insanların 45.000 yıl önce Kuzey Avrupa’da yan yana birlikte yaşadığını ortaya çıkardı.
Arkeologların bir süredir çalıştığı, 8 metre derinliğindeki bir mağara toprağında yapılan keşif şaşırttı. Arkeologlar, toprakta keşfettikleri kemikleri topraktan tek tek elleriyle çıkardı. Kemiklerden elde edilen mikroskobik protein ve DNA parçaları incelendi ve tarihi kökten değiştirebilecek bir sonuca ulaşıldı.
Neandertaller ile ilgili tarihi kökten değiştirebilecek sonuca ulaşıldı
Arkeologların bir süredir çalıştığı, 8 metre derinliğindeki bir mağara toprağında yapılan keşif şaşırttı. Arkeologlar, toprakta keşfettikleri kemikleri topraktan tek tek elleriyle çıkardı. Kemiklerden elde edilen mikroskobik protein ve DNA parçaları incelendi ve tarihi kökten değiştirebilecek bir sonuca ulaşıldı.
Araştırma sonucuna göre, Neandertallerin ve insanların muhtemelen 45.000 yıl öncesine kadar Kuzey Avrupa’da yan yana yaşadıklarını ortaya çıkardı. Doğu Almanya’daki Ranis kasabası yakınlarındaki bir mağarada bulunan fosillerin genetik analizi, modern insanların, arkeologların bir zamanlar ağır yapılı homininler olan Neandertaller tarafından yapıldığına inandıkları kendine özgü, yaprak şeklindeki taş aletlerin yapımcıları olduğunu öne sürdü.
Neandertaller yaklaşık 40.000 yıl önce Avrupa’da yaşadılar
Yaklaşık 40.000 yıl öncesine kadar Avrupa’da yaşadı. Modern insanların veya homo sapiens’in daha önce aletlerin yapıldığı bölge kadar kuzeyde yaşadığı bilinmiyordu.
Ranis mağarası alanı, Homo sapiens’in Avrupa’nın yüksek enlemleri boyunca ilk dağılımına dair kanıt sağlıyor. Neandertaller tarafından üretildiği düşünülen taş eserlerin aslında erken dönem Homo sapiens araç setinin bir parçası olduğu ortaya çıktı.
Almanya’nın Leipzig kentindeki Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü bilim insanlarından oluşan ekip; “Bu, dönem hakkındaki önceki bilgilerimizi temelden değiştiriyor: Homo sapiens, Neandertallerin güneybatı Avrupa’da ortadan kaybolmasından çok önce kuzeybatı Avrupa’ya ulaştı.” ifadelerini kullanıyorlar.
Keşif, bir zamanlar melezleşen ve bugün çoğu insanı Neandertal DNA’sının izleriyle hayatta bırakan iki grubun birkaç bin yıl boyunca örtüşmüş olabileceği anlamına geliyor.
Soğuk iklimlere daha erken ulaştılar
Bu aynı zamanda türümüz olan Homo sapiens’in Alpleri geçerek kuzey ve orta Avrupa’nın soğuk iklimlerine sanıldığından daha erken ulaştığını da gösteriyor. Keşifleri ve laboratuvar analizlerini detaylandıran üç çalışma Çarşamba günü Nature ve Nature Ecology & Evolution dergilerinde yayınlandı.*
Araştırmalara göre, Ranis’te bulunan taş alet tarzı, Moravya ve Doğu Polonya’dan Britanya Adaları’na kadar Avrupa’nın başka yerlerinde de keşfedildi. Arkeologlar alet stilini, ilk tanımlandığı yerlere atıfta bulunarak Lincombian-Ranisian-Jerzmanowician veya LRJ olarak adlandırıyor. Ekip, eserleri kimin yaptığını belirlemek için 2016’dan 2022’ye kadar Ranis yakınındaki Ilsenhöhle mağarasını kazdı.
İlk kez ortaya çıktı
Mağara 1930’larda ilk kez kazıldığında yalnızca aletler bulunup analiz edildi. Ekip bu sefer daha derin ve daha sistematik bir şekilde kazmayı başardı ve sonuçta orada ilk kez insan fosilleri ortaya çıkarıldı. Friedrich-Alexander Üniversitesi Erlangen-Nürnberg ve Max Planck Enstitüsü’nden bir araştırmacı olan çalışmanın yazarlarından Marcel Weiss, “Zorluk, 1930’lardaki kazılardan bazı kalıntıların kaldığını umarak 8 metrelik diziyi yukarıdan aşağıya doğru kazmaktı. Önceki ekskavatörlerin geçemediği 1,7 metre kalınlığında bir kaya bulduğumuz için şanslıydık. O kayayı elle kaldırdıktan sonra nihayet LRJ katmanlarını ortaya çıkardık ve hatta insan fosillerini bile bulduk.” dedi.
İnsan kalıntıları da tespit edildi
Ancak altı yıllık kazı sırasında ortaya çıkarılan yüzlerce kemik parçası arasında insan kalıntıları hemen tespit edilemedi. Ancak daha sonra ekip, LRJ taş aletlerini içeren tortu katmanlarının insan kalıntılarını da içerdiğini kesin olarak anladı.
Araştırmacılar, paleoproteomik olarak bilinen bir teknikle, buldukları hayvan ve insan kalıntılarını tanımlamak için kemik parçalarından elde edilen proteinleri kullandılar. Bilim adamlarının, biçimleri belirsiz veya belirsiz olduğunda insan ve hayvan kemiklerini tanımlamasına olanak tanır. Ekip aynı tekniği kullanarak 1930’larda kazılan kemikler arasında insan kalıntılarını da tespit etmeyi başardı.
13 insan fosilinden DNA parçaları
Ancak protein analizi, kemiklerin yalnızca homininlere ait olduğunu tanımlayabildi. Ekip, ikisini birbirinden ayırt etmek için tespit ettikleri 13 insan fosilinden antik DNA parçaları çıkarmayı başardı. Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley ve Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü’nde doktora sonrası araştırma görevlisi olan çalışmanın ortak yazarı Elena Zavala, yayında “İskelet parçalarının Homo sapiens’e ait olduğunu doğruladık” dedi.
Avrupa’da bilinenlerin en eskisi
Zavala, “İlginç bir şekilde, birkaç parça aynı mitokondriyal DNA dizisini paylaşıyordu; hatta farklı kazılardan elde edilen parçalar bile. Bu, parçaların aynı bireye ait olduğunu veya anne tarafından akraba olduklarını gösteriyor, bu da bu yeni buluntuları onlarca yıl öncesine ait olanlarla ilişkilendiriyor.” dedi. Mağaradaki fosillerin ve diğer eserlerin radyokarbon tarihlemesi, bu ilk insanların yaklaşık 45.000 yıl öncesinden beri orada yaşadığını ortaya koydu; bu da onları, kuzeybatı Avrupa’da yaşadığı bilinen en eski Homo sapiens yapıyor.
Neandertaller yaşam yerleri:
İngiliz Kanalında:
- La Cotte de St-Brelade (Jersey, tek yetişkinin 13 dişi)
- Krijn, Hollanda suları
Kırım’da:
- Kiik-Koba
- Zaskal’naya
Rusya Kafkasya’sında:
- Mezmaiskaya
Gürcistan’da:
- Bronz Mağara
- Dzhruchula
- Ortvale Klde
- Sakazia
Ermenistan’da:
- Erivan
Türkiye’de:
- Karain Mağarası (dört diş)
Lübnan’da:
- Ksâr ‘Akil (dişler ve kısmi üst çene)
- El Masloukh (Lübnan, bir diş)
İsrail ve Batı Şeria’da:
- Kebara (Kebara 2 ve diğerleri)
- Shuqba (diş ve kafatası parçaları)
- Tabun (neredeyse tam yetişkin ve diğerleri)
- Ein Qashish (alt uzuvlar)
- Shovakh (diş)
- Amud (neredeyse tam yetişkin ve diğerleri)
Suriye’de:
- Dederiyeh (diğerlerinin yanı sıra iki bebek)
Irakta:
- Şanidar Mağarası
İran’da:
- Bisitun
Özbekistan’da:
- Teshik-Tash (genç iskelet)
- Obi-Rakhmat (kafatası parçaları ve dişler)
Asya Rusya’sında:
- Chagyrskaya (kısmi alt çene)
- Okladnik’ov (kazı kemiği ve uyluk kemiği)
- Denisova (genetik olarak tanımlanmış parçalar)
Manş Denizi, Kırım, Kafkaslar, Güneybatı Asya, Özbekistan ve Altay Dağları’nda tek piksellik küçük siyah noktalar, Neandertal kemiklerinin bulunduğu yerleri gösteriyor. Avrupa’da ülke başına yalnızca bir veya iki tek piksellik nokta bulunmaktadır.
- Fransa: Arcy-sur-Cure
- Britanya: Bontnewydd
- Belçika: Casus
- Almanya: Neandertal
- İspanya: Sidron
- Portekiz: Figueira Brava
- İtalya: Monte Circeo
- İsviçre: Cotencher
- Macaristan: Subalyuk (Macarca)
- Çekya: Kůlna
- Slovakya: Gánovce
- Polonya: Stajnia Mağarası
- Hırvatistan: Krapina ve Vindija
- Sırbistan: Pešturina
- Karadağ: Crvena stijena (Boşnakça)
- Bulgaristan: Kozarnika
- Romanya: Ohaba-Ponor
- Yunanistan (Peloponnesus): Kalamakia, Mani Yarımadası
Kaynaklar:
- Jean-Jacques Hublin, Homo sapiens reached the higher latitudes of Europe by 45,000 years ago, Nature (2024). DOI: 10.1038/s41586-023-06923-7. www.nature.com/articles/s41586-023-06923-7
- Stable isotopes show Homo sapiens dispersed into cold steppes ~45,000 years ago at Ilsenhöhle in Ranis, Germany, Nature (2024). DOI: 10.1038/s41559-023-02318-z , www.nature.com/articles/s41559-023-02318-z
- The ecology, subsistence and diet of ~45,000-year-old Homo sapiens at Ilsenhöhle in Ranis, Germany, Nature Ecology & Evolution (2024). DOI: 10.1038/s41559-023-02303-6 , www.nature.com/articles/s41559-023-02303-6
- William E. Banks, Stone tools in northern Europe made by Homo sapiens 45,000 years ago, Nature (2024). DOI: 10.1038/d41586-024-00072-1 , doi.org/10.1038/d41586-024-00072-1
