Günümüzün yüksek tempolu futbolun taleplerine uyum sağlayabilmek için en üst düzeydeki hakemliğin sürekli olarak gelişmesi gerekiyor. Bugün üst düzey futbolunun hızı ve hareketliliği, oyuna yoğun bir şekilde odaklanan medya ile birleşince, maç hakemlerinin iyi hazırlanmış, iyi eğitimli, taktiksel zekaya, baskıya dayanacak zihinsel güce ve güven ve istikrarla saniyenin onda biri kadar bir sürede karar alma yeteneğine sahip sporcular olması gerektiği anlamına geliyor.
Avrupa’da hakem eğitimini iyileştirmeyi, hakemlerin rolünü güçlendirmeyi ve hakemlik yapılarını ve gelişimini güçlendirmeyi amaçlayan UEFA Hakem Eğitimi ve Organizasyonu Sözleşmesi‘ ni UEFA’ya üye 55 üye ulusal futbol federasyonunun tamamı kabul etmiş durumdadır (1).
Futbol hakemlerinin eğitim ve yönetimi, her ülkede farklılık gösterse de genel anlamda uluslararası futbol otoriteleri (FIFA, UEFA gibi) tarafından belirlenen standartlar çerçevesinde yapılmaktadır (2). Ülkeler, bu standartları kendi federasyonları aracılığıyla uygular ve yerel hakemlik yapısına entegre eder.
Her ülke kendi futbol yapısına uygun hakemlik sistemleri geliştirse de uluslararası standartlar genel olarak FIFA ve UEFA tarafından belirlenir ve uygulanır.
FIFA ve UEFA Eğitim Programları; Ülkelerdeki futbol hakemleri genellikle FIFA ve UEFA standartlarına uygun olarak eğitilir ve lisanslanır. Bu programlar, Fiziksel ve Teorik Eğitim: Tüm ülkelerde hakemlerin belirli bir fiziksel yeterliliğe sahip olmaları beklenir. Hakemler ayrıca oyun kuralları, taktikler ve psikolojik hazırlık konularında da eğitilirler. Teknolojik Entegrasyon: Birçok ülkede Video Yardımcı Hakem (VAR) teknolojisi kullanılmaya başlanmıştır ve hakemler bu sistemin kullanımına yönelik eğitimler almaktadır. Performans Değerlendirmesi: Hakemlerin performansları, atandıkları maçlarda gösterdikleri yönetim kalitesine göre düzenli olarak değerlendirilir.
İngiltere’de futbol hakemliği mesleğinin 2001 yılında tamamen profesyonel hale gelmesinin ardından Professional Game Match Officials Limited (PGMOL), Profesyonel Müsabaka Hakemleri Kurulu oluşturulmuştur. PGMOL, İngiltere Futbol Federasyonu, Premier Lig ve diğer Lig yönetimlerinden tamamen bağımsız bir şekilde hareket etmekte ve hakem atamalarını serbest bir şekilde gerçekleştirmektedir. Şeffaflık ve hesap verilebilirlik ilkesi ile hareket eden Kurul, her müsabaka sonrasında hakem performansını değerlendirmekte ve maç sonucunu etkileyen bariz bir hata olması durumunda bu hatayı kamuoyu ile paylaşmaktadır. Kurul bünyesinde çalışan spor bilimciler, spor psikologları, fizyoterapistler ve antrenörler hakemlerin fiziksel ve zihinsel gelişimi ile yeterliliklerini sağlamayı amaçlamaktadır.
Profesyonel Müsabaka Hakemleri Kurulu, hiçbir kurum ve kuruluştan emir ve talimat almadan faaliyetini yürütmektedir. Kurulun finansmanı, sponsorluklarla sürdürülmektedir (3).
Şu anda PGMOL’de sözleşmeli maç görevlisi olan 84 tane Seçilmiş Grup Hakem bulunmaktadır. Bunlar, Birinci Grup Seçilmiş Hakemler, Birinci Grup Seçilmiş Yardımcı Hakemler, İkinci Grup Seçilmiş Hakemler ve kadın Seçilmiş Grup görevlileri olarak ayrılmıştır.
Seçilmiş Grup hakemi olmak nasıl farklı?
Premier Lig maçları Seçilmiş Grup ve Gelişim Grubu hakemleri ve yardımcı hakemleri tarafından yönetilmektedir. Düzenli olarak bir araya gelerek fiziksel ve teknik eğitim seansları gerçekleştirir ve maç videolarını analiz ederler.
2022/23 sezonunun başından itibaren Seçilmiş Grup performansı, beş üyeden oluşan ve esas olarak eski oyuncular ve koçlardan oluşan, Premier Lig’den bir temsilci ve PGMOL’den bir temsilcinin yanı sıra bağımsız bir panel olan Önemli Maç Olayları Paneli tarafından ölçülmektedir. Amacı, maçlar sırasında karar alma sürecinin bağımsız bir değerlendirmesini sağlamaktır ve her hafta toplanarak önemli olayları gözden geçirir ve saha içi ve VAR kararlarının sonuçlarını değerlendirmektedirler. Ayrıca Eski oyuncular ve menajerler (Maç Delegeleri) de performansı ve maç yönetimini değerlendirmektedirler.
PGMOL, Seçilmiş Grup’u desteklemek için ne yapıyor?
Elit Hakem Gelişim Planı ile bir futbol kulübününkine benzer şekilde geliştirilmiş bir destek ekibi bulunmaktadır: spor bilimcileri, spor psikologları, performans analistleri, operasyon asistanları, fizyoterapistler, sprint antrenörleri, ayak hastalıkları uzmanları ve görme bilimcileri hakem performansını iyileştirmek için istihdam edilmektedir.
Teknoloji de bir yardımcı olarak kullanılmaktadır: Ayrıntılı performans analizi, her maç için istatistiksel veri sağlayan Opta tarafından desteklenmektedir.
PGMOL’ün uluslararası futboldaki rolü nedir?
PGMOL, hakemlik standartlarının geliştirilmesinde aktif bir rol oynar, FA’nın bu ülkede hakemleri geliştirmesini destekler ve dünya çapındaki hakemlerle çalışır.
Tüm konfederasyonların yanı sıra bireysel futbol federasyonlarına da fayda sağlayan bir bilgi transfer programı vardır. PGMOL’ün 36 FIFA listesinde yer alan hakemi ve yardımcı hakemi vardır (4).
Kaynaklar:
- https://www.uefa.com/development/referees/referee-development/
- https://editorial.uefa.com/resources/0262-1081742c3642-ef1a16c9e2b8-1000/uefa_referee_convention_2020_eng.pdf
- https://www.sasioglu.av.tr/2024/03/07/turk-futbolunda-hakem-yapilanmasi-ve-avrupadan-ornekler/
- https://www.premierleague.com/referees/pgmol
