Avrupa Birliği‘nin yürürlüğe koyduğu Yapay Zeka Yasası, yalnızca AB sınırları içinde değil, uluslararası ölçekte birçok şirketi ve ülkeyi etkileme potansiyeli taşıyor. Türkiye de bu düzenlemeden doğrudan etkilenecek ülkeler arasında yer alıyor.
AB yapay zeka yasasının kapsamı nedir?
AB’nin yeni yasası, yapay zeka sistemlerini üç risk düzeyine ayırarak düzenliyor:
- Kabul edilemez risk taşıyan sistemler tamamen yasaklanıyor (örneğin sosyal puanlama sistemleri).
- Yüksek riskli uygulamalar, sıkı denetim ve yasal yükümlülüklere tabi tutuluyor (örneğin özgeçmiş tarayıcıları).
- Düşük riskli sistemler ise genel düzenleme dışında tutuluyor.
Yasa; şeffaflık, etik ilkeler, siber güvenlik, veri koruma ve insan haklarına saygı gibi temel kriterleri zorunlu hale getiriyor. Yasayı ihlal eden şirketlere 35 milyon euroya kadar para cezası uygulanabilecek.
Türkiye neden bu yasadan etkileniyor?
Palamar Teknoloji Kurucusu ve CEO’su Onur Candan’a göre, AB ile ticari ve dijital ilişkileri olan Türkiye’nin bu yasadan etkilenmesi kaçınılmaz. Türkiye’de faaliyet gösteren ve AB vatandaşlarının verilerini işleyen şirketlerin yeni düzenlemelere uyum sağlaması gerekiyor.
Yasa, yalnızca AB merkezli şirketleri değil;
- AB’de yapay zeka hizmeti sunanları
- Yapay zeka sistemlerinin AB’de kullanıldığı her türlü aktörü
- AB dışında olup da bu sistemlerden elde edilen çıktıları AB’de kullanan firmaları da kapsıyor.
Türk teknoloji şirketlerini neler bekliyor?
AB pazarıyla çalışmak isteyen Türk teknoloji şirketlerinin ürün ve hizmetlerini yeni yasal çerçeveye göre yeniden şekillendirmesi gerekecek. Bu durum hem yazılım geliştirme süreçlerinde değişiklikleri hem de hukuk ve etik uyumluluk gereksinimlerini beraberinde getirecek.
Ayrıca, Türkiye’nin kendi düzenleyici çerçevesini AB standartlarına yaklaştırması bekleniyor. Bu süreçte şirketlerin yapay zeka sistemlerinde algoritmik sorumluluk, şeffaflık ve veri gizliliği gibi başlıklarda daha fazla sorumluluk üstlenmesi söz konusu olacak.
KOBİ’ler için özel önlemler:
Yeni yasa, küçük ve orta ölçekli işletmeleri (KOBİ) de kapsıyor ancak onlar için özel kolaylıklar sağlıyor:
- Düzenleyici sanal alanlar sayesinde ürünler gerçek koşullarda test edilebilecek.
- Uyum maliyetleri ve ücretler, işletme büyüklüğüne orantılı belirlenecek.
- Basitleştirilmiş teknik dokümantasyon ve eğitim programlarıyla süreç desteklenecek.
- KOBİ’ler için özel iletişim kanalları ve performans kriterleri uygulanacak.
Türkiye için stratejik bir dönüm noktası
Avrupa Birliği Yapay Zeka Yasası, sadece yasal bir düzenleme değil, aynı zamanda teknolojik dönüşümün yönünü belirleyen stratejik bir belge niteliği taşıyor. Türkiye’nin bu dönüşüme entegre olması, hem rekabet avantajı yakalaması hem de uluslararası güvenilirliğini artırması açısından büyük önem taşıyor.
Sonuç olarak:
Düzenlemenin genel tanımı şu şekildedir; Avrupa Birliği, son dönemde büyük bir gelişim gösteren yapay zeka (AI) alanındaki ilerlemeyi düzenlemek amacıyla AB Yapay Zeka Yasasını (EU AI Act) düzenlemiştir. Sağlık hizmetleri, enerji, üretim, haberleşme ve araştırma gibi birçok alanda kullanılan yapay zekanın faydaları olduğu gibi risk teşkil ettiği durumlar da söz konusudur.
Bu risklerin düzenlenmesi adına oluşturulmaya başlanan ve Nisan 2021’de Avrupa Komisyonu tarafından tanıtılan yasa, yapay zeka sistemlerini risklerine göre sınıflandırarak analiz etmekte ve bu risk seviyelerine göre uygulanacak düzenlemeleri belirlemektedir. AB Yapay Zeka Yasası, dünyada yapay zekanın düzenlenmesi adına atılan ilk adım olması sebebiyle önem arz etmektedir.
Avrupa Birliği Yapay Zeka Yasasının amaçları şunlardır:
- AB pazarına sunulan ve kullanılan yapay zeka sistemlerinin güvenli olduğundan ve temel haklar ile AB değerlerine saygı gösterdiğinden emin olmak,
- Yatırımı ve yapay zeka alanındaki inovasyonu kolaylaştırmak için hukuki kesinlik sağlamak,
- Temel haklar ve yapay zeka sistemlerine uygulanabilir güvenlik gereksinimleri konusundaki mevcut düzenlemelerin etkin bir şekilde uygulanmasını ve denetlenmesini artırmak;
Avrupa Birliği Yapay Zeka Yasası şunlar için geçerlidir:
- Üçüncü bir ülkede kurulmuş olduğuna bakılmaksızın AB’de piyasaya sürülen yapay zeka sistemlerini hizmete sunanlar
- AB içinde yapay zeka sistemlerini kullananlar;
- Yapay zeka sistemlerinden üretilen çıktıların AB içinde kullanıldığı fakat üçüncü bir ülkede bulunan sistem sağlayıcıları ve kullanıcıları.
Kaynaklar:
- Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı, AB Yapay Zeka Yasası Yayımlandı, 12.07.2024, https://www.ab.gov.tr/ab-yapay-zeka-yasasi-yayimlandi_53836.html
- Regulation – EU – 2024/1689 – EN – EUR-Lex
- AB Yapay Zeka Yasası – KPMG Türkiye
- Small Businesses’ Guide to the AI Act | EU Artificial Intelligence Act
