Domates; zengin antioksidan içeriğiyle kalp sağlığını destekliyor, cildi koruyor ve kanser riskini azaltmaya yardımcı oluyor. Özellikle yaz aylarında taze ve organik tüketildiğinde bağışıklık sistemini güçlendiriyor. Ayrıca, pişirilerek tüketildiğinde içeriğindeki likopen oranı daha da artarak vücuda olan faydası yükseliyor.
Domatesin likopen etkileri: Kansere karşı kalkan görevi görüyor
Patlıcangiller familyasına ait bir meyve olan domates; C, A, K vitaminleri ile potasyum ve folat açısından oldukça zengin. Antioksidanlardan biri olan likopen, özellikle olgun domateslerde daha yüksek oranda bulunuyor ve pişirme işlemiyle daha etkili hale geliyor.
Memorial Şişli Hastanesi Beslenme ve Diyet Bölümü’nden Uz. Dyt. Sinem Türkmen, “Domates suyu, salça ve soslar likopenin en zengin kaynaklarıdır. Yüksek likopen tüketimi, özellikle prostat kanseri riskini azaltabilir” diyor.
Türkmen’e göre, domatesin kabuğunda bulunan naringenin adlı flavonoid, vücuttaki iltihabı azaltırken klorojenik asit ise yüksek tansiyona karşı koruyucu etki sağlıyor.
Kalp, göz ve cilt dostu
Domatesin düzenli tüketimi birçok vücut sistemini olumlu etkiliyor:
- Kalp sağlığı: Likopen, LDL kolesterolü ve tansiyonu düşürmeye yardımcı olabilir. Ayrıca potasyum içeriğiyle kalp ritmini destekler.
- Göz sağlığı: İçerdiği lutein, zeaksantin ve beta-karoten sayesinde göz yorgunluğunu azaltabilir, görme kalitesini destekler.
- Cilt koruması: Cilt hücrelerini serbest radikallerden korur, UV ışınlarına karşı savunma sağlar. 10 hafta boyunca salça tüketen kişilerde güneş yanıklarında %40 azalma görüldüğü çalışmalarda belirtilmiştir.
- Sindirim desteği: Hem çözünebilir hem çözünmeyen lifler içerdiği için bağırsak hareketlerini düzenler, kabızlığı önler.
- Bağışıklık sistemi: C vitamini ve beta-karoten sayesinde bağışıklığı güçlendirir, virüslere karşı koruma sağlar.
Konserve domates yaparken nelere dikkat etmeli?
Domatesi yıl boyunca tüketmenin en yaygın yolu konserve yapmaktır. Ancak sağlıklı ve güvenli bir domates konservesi için aşağıdaki adımlara dikkat etmek gerekiyor:
- Kavanozlar ve kapaklar cam olmalı ve kullanılmadan önce en az 30 dakika kaynatılarak sterilize edilmelidir.
- Steril kavanozlar temiz bir bez üzerine dizilerek tamamen kurutulmalı.
- Hazırlanan domates karışımı sıcakken kavanozlara doldurulmalı, böylece vakum etkisi sağlanır.
- Kavanozun 1/5’i boş bırakılmalı, kapaklar sıkıca kapatılmalı ve içe doğru çökmesi sağlanmalıdır.
- Kapaklar kapatıldıktan sonra kavanozlar ters çevrilip havlu ile örtülerek 1 gün bekletilmeli, ardından serin ve karanlık bir yerde muhafaza edilmelidir.
Domatesin likopen etkisi: Bilimsel çalışmalar ne diyor?
- Kadınlarda yapılan bir araştırma, domateslerde yüksek miktarlarda bulunan yüksek konsantrasyonlarda karotenoidlerin meme kanserine karşı koruma sağlayabileceğini göstermektedir (1, 2).
- Likopen ve diğer bitki bileşikleri açısından zengin domates bazlı gıdalar güneş yanığına karşı koruma sağlayabilir (3, 4). Bir araştırmaya göre, 10 hafta boyunca her gün zeytinyağı ile 40 gram domates salçası (16 mg likopen sağlamış) tüketen kişiler %40 daha az güneş yanığı yaşadılar (5).
- Gözlemsel çalışmalar, domatesler ve domates ürünleri arasındaki bağlantılara ve daha az prostat, akciğer ve mide kanseri vakasına dikkat çekmiştir (6, 7). Bulgularda yüksek likopen içeriğinin sorumlu olduğuna dikkat çekilmiştir (8, 9, 10).
- Orta yaşlı erkeklerde yapılan bir araştırma, düşük kan likopen ve beta-karoten seviyelerini kalp krizi ve felç riskinin artmasıyla ilişkilendirdi (11, 12).
- Klinik çalışmalardan elde edilen artan kanıtlar, likopen takviyesinin LDL (kötü) kolesterolü düşürmeye yardımcı olabileceğini düşündürmektedir (13).
- Domates ürünleri ile ilgili klinik çalışmalar, iltihaplanmaya ve oksidatif stres belirteçlerini önlediğine dikkat çekmiştir (14, 15).
- Domates ayrıca kan damarlarının iç tabakası üzerinde koruyucu bir etki gösterir ve kan pıhtılaşması riskinizi azaltabilir (16, 17).
- Diyetinizdeki diğer gıdalar likopen emilimi üzerinde güçlü bir etkiye sahip olabilir. Bu bitki bileşiğini bir yağ kaynağı ile tüketmek, emilimi dört kata kadar artırabilir (18).
Kaynaklar:
- Tomato and tomato byproducts. Human health benefits of lycopene and its application to meat products: a review – PubMed
- The Xanthophylls of Tomatoes – CURL – 1961 – Journal of Food Science – Wiley Online Library
- Correlation of lycopene measured by HPLC with the L, a, b color readings of a hydroponic tomato and the relationship of maturity with color and lycopene content – PubMed
- Lycopene: chemistry, biology, and implications for human health and disease – PubMed
- Lycopene – PubMed
- Low serum lycopene and β-carotene increase risk of acute myocardial infarction in men – PubMed
- Tomatoes, tomato-based products, lycopene, and cancer: review of the epidemiologic literature – PubMed
- Lycopene-rich products and dietary photoprotection – PubMed
