Meta programlama iki bağlamda kullanılır: Yazılım programlama ve zihinsel süreçler, NLP ve kişisel gelişim bağlamında. “Peki benim işime nasıl yarayabilir?” diye düşünebilirsiniz. İnsan zihninin çalışma şekli, bilgiyi nasıl organize ettiği, filtrelediği ve anlamlandırdığına dair zihinsel meta programlarla ilerleyerek kendimize dair pek çok ipuçları yakalayarak gündelik yaşamda kullanabiliriz.
Meta Program nedir?
Her insanın dünyayı algılama, karar verme ve davranış biçimi farklıdır. Bu farklılığı belirleyen zihinsel kalıplara “meta programlar” denir. Bunlar bilinçdışı çalışır ve çoğu zaman kendi meta programlarımızı fark etmeyiz.
Meta programlar bireyin dünyayı algılama, düşünme ve davranışlarını yönlendirme biçimini belirleyen bilinçdışı zihinsel filtrelerdir. NLP (Neuro Linguistic Programming – Sinir Dili Programlama) alanında sıkça kullanılır.
“Meta” kelimesi burada “üst” anlamında kullanılır: Yani düşünce hakkındaki düşünceler, davranışı yöneten sistemler.
Meta Programların insana etki eden unsurları
Meta programlar çevremizdeki dünyayı nasıl deneyimlediğimizi ve davranışlarımızı nasıl organize ettiğimizi belirler. Aşağıda, insan davranışını etkileyen temel meta program türlerini bulabilirsiniz:
1. Motivasyon Yönelimi: Yaklaşma mı Kaçınma mı?
- Yaklaşma odaklı kişiler hedefe ulaşmak için motive olur.
- Kaçınma odaklı kişiler sorunlardan ve tehlikelerden uzak durmak için motive olur.
- Örnek: “Başarılı olmak istiyorum” (yaklaşma) vs. “Başarısız olmak istemiyorum” (kaçınma)
2. İç Referans – Dış Referans
- İç referanslı kişiler kendi iç standartlarına göre karar verir.
- Dış referanslı kişiler başkalarının onayına, geri bildirimine dayanır.
- Örnek: “Buna inanıyorum çünkü hissediyorum” vs. “Bunu doğru buluyorum çünkü herkes böyle diyor.”
3. Genelleme – Ayrıntı Odaklılık
- Genelci kişiler büyük resmi görmeye eğilimlidir.
- Detaycı kişiler küçük detaylara önem verir.
- Bir sunumu hazırlarken kimisi “ana fikir ne?” der, kimisi “rakamlar neye dayanıyor?” diye sorar.
4. Seçenek Odaklı – Prosedür Odaklı
- Seçenek odaklılar alternatif üretmeyi sever, yeni yollar bulmaya eğilimlidir.
- Prosedür odaklılar belli bir sıralamayı izlemeye, süreçleri takip etmeye odaklanır.
- Yani biri “başka nasıl yapılır?” derken, diğeri “doğru yol bu” der.
5. Zaman Odağı: Geçmiş – Şimdi – Gelecek
- Geçmiş odaklı bireyler deneyimlerinden etkilenir.
- Şimdi odaklı olanlar anlık kararlar verir.
- Gelecek odaklı kişiler plan yapma, hedef koyma eğilimindedir.
6. İnsan Odaklı – Görev Odaklı
- İlişki/insan odaklılar uyum, takım ruhu ve ilişkileri önceler.
- Görev odaklılar sonuca ulaşma, işin bitirilmesiyle ilgilenir.
- Bu fark, ekip çalışmalarında veya liderlik tarzlarında belirleyicidir.
Peki meta programlama neden önemli?
- İletişim tarzını etkiler.
- İş seçimini, ilişki kurma biçimini, stres tepkilerini belirler.
- Koçluk, terapi ve liderlikte bu meta programları anlamak bireyi daha derinden yönlendirmeyi sağlar.
- Kendini tanımak ve zihinsel dönüşüm için çok değerli bir araçtır.
Bir uygulama örneği:
Durum: Bir kişi sürekli ertelemeler yapıyor.
- Sebep? Belki “kaçınma odaklı”, “prosedür takıntılı” ve “dış referanslı”.
- Dönüştürücü yaklaşım? Onu “yaklaşma” odaklı bir vizyonla motive etmek, iç referansını güçlendirmek ve detaylarla boğmak yerine “büyük resmi” hatırlatmak.
Aşağıda insanın zihinsel filtreleri olan “Meta Programlar” üzerine genel ve örnekli bir farkındalık çalışması sunuyorum…
Amaç: Bu çalışma, bireyin kendi düşünce kalıplarını fark etmesini ve dönüşüm için adım atmasını amaçlar. Bir atölye veya bireysel farkındalık egzersizi olarak da kullanılabilir.
Meta Programlar: Kendini tanı, dönüşümü başlat
Bu çalışma, kişiye kendi zihinsel filtrelerini tanıma ve gerekirse dönüştürme fırsatı sunar.
1. Aşama: Kendini tanı (Test & Farkındalık)
Aşağıdaki her sorunun iki cevabı var. Kendinize en yakın olanı işaretleyebilirsiniz.
1. Seni daha çok motive eden şey nedir?
A) Hedefe ulaşmak, hayallerime yaklaşmak
B) Problemlerden ve olumsuz durumlardan kaçmak
2. Karar verirken genellikle neye güvenirsin?
A) İç sesim ve değerlerim
B) Başkalarının yorumları ve onayı
3. Bir konuyu anlamaya çalışırken:
A) Önce büyük resmi görmek isterim
B) Önce detaylara bakarım
4. Bir işi yaparken hangisi sana daha uygundur?
A) Yeni yollar denemek, esneklik
B) Adım adım talimatları izlemek
5. Zaman algın daha çok nereye odaklı?
A) Gelecek planları
B) Şu anki duruma odaklıyım
6. Bir ekip çalışmasında neye öncelik verirsin?
A) İlişkilere ve uyuma
B) Görevlerin tamamlanmasına
2. Aşama: Sonuçları değerlendir
Cevaplarınızı değerlendirebilirsiniz:
A’lar fazlaysa:
- Yaklaşma odaklısınız
- İç referanslısınız
- Genelden detaya düşünüyorsunuz
- Seçenek arayan birisiniz
- Gelecek ve hedef odaklısınız
- İnsan ilişkilerine önem veriyorsunuz
B’ler fazlaysa:
- Kaçınma odaklısınız
- Dış referanslısınız
- Detaycı ve analitiksiniz
- Süreç takipçisi ve düzen seven birisiniz
- Şu anla meşgulsünüz
- Görev ve sonuç odaklısınız
Not: Hiçbiri “iyi” ya da “kötü” değil. Her biri seni sen yapan filtrelerdir. Ancak bazı durumlarda bu filtreler sizi kısıtlayabilir. Dönüştürmek için kendinizi tanımak, kabul etmek ilerlemek için ilk adım.
3. Aşama: Dönüşüm noktası
Örnek: Dış referanslı ve kaçınma odaklı biri, genellikle başkalarının ne diyeceğini çok önemser ve hata yapmaktan korkar. Bu da kararsızlık ve özgüvensizlik yaratabilir.
Sorularla dönüşüm sağlama:
Aşağıdaki soruları yazılı olarak cevaplayabilirsiniz:
- Hangi meta programım bana artık hizmet etmiyor?
- Bu program bana geçmişte nasıl yardımcı oldu?
- Artık hangi zihinsel kalıba geçmek istiyorum?
- Bugünden itibaren küçük bir değişim yapmak istesem, bu ne olurdu?
Nefes Al – Fark Et – Seçim Yap
4. Aşama: Günlük rutin önerisi
Her sabah şu üç soruyla güne başlayabilirsiniz:
- Bugün kim olmak istiyorum?
- Hangi zihinsel kalıbımı dönüştürmek istiyorum?
- Bu kalıba uygun nasıl bir eylem seçebilirim?
Bu bir içsel kendini tanıma rehberi. Her gün biraz daha kendinize ve yaşamda nasıl ifade almak istediğinize dair açılımlar sunacaktır. Siz yeter ki kendinize doğru bir yolculuğa çıkın.
