Yaz aylarının kavurucu sıcaklarında buz gibi bir içecek, serinlemek için birebir. Peki ya o masum görünen buzlar, aslında bir sağlık riskini beraberinde getiriyorsa? Uzmanlar, sıcak havalarda artan soğuk içecek tüketimiyle birlikte, hijyenik olmayan buzların besin zehirlenmelerine yol açabileceği konusunda uyarıyor. Evet, yanlış duymadınız: buz da bir besin gibi risk taşıyabilir!
🧊 Buz da bir besindir ve mikroplara ev sahipliği yapabilir
Yaz sıcaklarının artmasıyla besin zehirlenmeleri daha sık yaşanmaya başladı. Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Beslenme ve Diyet Uzmanı Hülya Yiğit, soğuk içecek tüketiminin artmasıyla birlikte, buz zehirlenmeleri ile de karşılaştıklarını belirtiyor. Yiğit, “Buz da bir besindir ve zararlı mikroorganizmaları barındırabilir,” diyerek konunun ciddiyetini vurguluyor.
Bu içerikte öne çıkanlar:
- Buz zehirlenmesi riski, temiz olmayan su ve hijyenik olmayan elle temastan kaynaklanabilir.
- Buzların uygun koşullarda depolanması ve çözdürülüp tekrar dondurulmaması kritik.
- Besin zehirlenmesi belirtileri mide bulantısı, karın ağrısı ve ishaldir.
- Hem evde hem de işletmelerde buz hijyenine dikkat etmek hayati önem taşır.
🧊 Buz hijyeni: Evde ve işletmelerde nelere dikkat etmeli?
Uzmanlar, hem evde hem de ticari işletmelerde buz hijyenine azami özen gösterilmesi gerektiğinin altını çiziyor. İşletmelerin buz yapmak için kullandığı makinelerin temizliğine özen göstermesi hayati önem taşırken, evde ise buz kalıplarını temizlerken oluşabilecek kokuların önüne geçmek için karbonatlı su kullanımını öneriyor. Özellikle gıda servisi yapılan yerlerde buz hijyeninin önemi üzerine yapılan bir başka çalışma, buzun potansiyel bir kontaminasyon kaynağı olduğunu ve katı hijyen standartlarının gerekliliğini vurgulamaktadır (Kaynak: Journal of Food Protection).
💧 Potansiyel risk faktörleri nelerdir?
Peki, buz nasıl tehlikeli hale geliyor? İşte potansiyel risk faktörleri:
- Temiz olmayan su kaynağı: Buz yapımında kullanılan suyun temiz olmaması, en büyük risk faktörlerinden biri. Genellikle çeşme sularının kullanıldığı düşünüldüğünde, suyun kalitesi büyük önem taşıyor.
- Hijyenik olmayan elle temas: Buzların bardaklara konulurken çıplak ve kirli elle dokunulması, mikropların buza bulaşmasına neden olabilir.
- Uygunsuz depolama koşulları: Buzların hijyenik olmayan ortamlarda veya uygun sıcaklıkta depolanmaması, zararlı mikroorganizmaların üremesi için uygun bir zemin hazırlar.
- Çözülüp tekrar dondurma: Buzun bir kez çözülüp tekrar dondurulması, içindeki bakteri yükünü artırabilir ve sağlık riskini yükseltebilir. Bu durumun, patojenlerin büyümesi için uygun ortamı sağlayarak potansiyel tehlike arz ettiği bilimsel çalışmalarla da desteklenmektedir. Örneğin, bir araştırmada, yeniden dondurulan buz örneklerinde bakteri sayısının önemli ölçüde arttığı görülmüştür (Kaynak: International Journal of Food Microbiology).
🩺 Besin zehirlenmesi belirtileri ve ilk yardım
Sıklıkla mide bulantısı, karın ağrısı, ishal gibi semptomlarla kendini gösteren bu durumda, vücudun kaybettiği sıvıyı yerine koymak ve düşük yağlı bir diyet uygulamak kritik öneme sahiptir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) de gıda güvenliği konusunda yaptığı uyarılarda, buzun da potansiyel bir risk taşıyıcısı olabileceğine dikkat çekmektedir (Kaynak: WHO).
🏥 Ne zaman doktora başvurmalı?
- 24 saatten uzun süren ishal
- Kanlı dışkı veya yüksek ateş
- Şiddetli karın ağrısı
🔹 Belirtiler:
- Bulantı, kusma, ishal
- Karın ağrısı ve kramplar
- Ateş ve halsizlik
- Baş dönmesi
🚑 Ne zaman 112 Acil Servis çağrılmalı?
- Bilinç kaybı veya aşırı halsizlik
- Sürekli kusma nedeniyle sıvı alamama
- Nabızda zayıflama, soğuk terleme veya bayılma riski
🔹 İlk yardım:
- Bol su ile sıvı kaybı önlenmeli
- Yağlı, sütlü ve katı yiyeceklerden kaçınılmalı
- İstirahat edilmeli
Yaz aylarında serinlerken tükettiğimiz buzların da en az yiyeceklerimiz kadar hijyenik olması gerektiğini akıldan çıkarmayalım.
☀️ Yaz aylarında sıkça görülen diğer gıda kaynaklı hastalıklar ve korunma yolları
Yaz sıcakları, sadece buz değil, birçok gıda kaynaklı hastalığın yayılımı için de uygun zemin hazırlar. Özellikle yüksek sıcaklıklar, bakterilerin daha hızlı üremesine neden olur. İşte yaz aylarında dikkat etmemiz gereken başlıca gıda kaynaklı enfeksiyonlar ve onlardan korunma yolları:
🦠 Salmonella ve E. coli’ye karşı dikkatli olun
Salmonella: Genellikle çiğ veya az pişmiş et, kümes hayvanları, yumurta ve pastörize edilmemiş süt ürünleri yoluyla bulaşır. Belirtileri arasında ishal (bazen kanlı), ateş, karın krampları, baş ağrısı ve mide bulantısı yer alır. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) verilerine göre, Salmonella her yıl milyonlarca insanı etkileyen yaygın bir gıda zehirlenmesi nedenidir (Kaynak: CDC).
Korunma yolları: Etleri ve yumurtaları iyi pişirmek, çiğ et ve diğer gıdalar için ayrı kesme tahtaları kullanmak, pişirme sonrası elleri iyice yıkamak önemlidir.
E. coli (Escherichia coli): Genellikle iyi pişirilmemiş kıyma, pastörize edilmemiş süt, kirli su ve kontamine olmuş çiğ sebzeler yoluyla bulaşır. Bazı E. coli türleri şiddetli karın krampları, kanlı ishal ve hatta böbrek yetmezliğine (hemolitik üremik sendrom) yol açabilir. Ulusal Sağlık Enstitüleri (NIH) bu bakterinin özellikle çocuklar ve yaşlılar için ciddi risk taşıdığını belirtiyor.
Korunma yolları: Etleri tamamen pişirmek, sebze ve meyveleri iyice yıkamak, güvenli su kaynaklarından içmek ve hijyen kurallarına uymak esastır.
🍽️ Genel gıda güvenliği ipuçları:
Yazın pikniklerde, barbekülerde veya dışarıda yemek yerken aşağıdaki genel gıda güvenliği kurallarına dikkat etmek, bu tür enfeksiyonlardan korunmada kritik rol oynar:
- Temizlik: Ellerinizi ve mutfak yüzeylerini sık sık yıkayın. Özellikle çiğ et, balık ve yumurta ile temastan sonra sabun ve suyla en az 20 saniye yıkamak önemlidir.
- Ayrı Tutma: Çiğ gıdaları (et, kümes hayvanları, deniz ürünleri) pişirilmeye hazır gıdalardan ayrı tutun. Ayrı kesme tahtaları, bıçaklar ve tabaklar kullanın.
- Pişirme: Gıdaları güvenli iç sıcaklığa ulaşana kadar pişirin. Et termometresi kullanmak en doğru sonucu verir. Örneğin, tavuk eti en az 74°C’ye ulaşmalıdır.
- Soğutma: Bozulabilecek gıdaları oda sıcaklığında 2 saatten fazla bırakmayın (sıcak hava koşullarında bu süre 1 saate düşer). Yiyecekleri hızlıca soğutup buzdolabında saklayın.
Sağlıklı ve keyifli bir yaz için, içeceklerinizdeki buzların yanı sıra, tükettiğiniz tüm gıdaların güvenilirliğinden emin olun ve temel hijyen kurallarına uymayı asla ihmal etmeyin.
Kaynaklar:
- Centers for Disease Control and Prevention. (2023). Salmonella and food. Retrieved from https://www.cdc.gov/salmonella/general/index.html
- World Health Organization. (2022). Five keys to safer food manual. Retrieved from https://www.who.int/publications/i/item/9789241594639
- International Journal of Food Microbiology. (2020). Bacterial contamination in ice used for food and beverages. International Journal of Food Microbiology, 335, 108882. Retrieved from https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0168160519312104
- National Institutes of Health. (2021). E. coli fact sheet. Retrieved from https://www.nih.gov/news-events/nih-research-matters/understanding-e-coli-infections
- Journal of Food Protection. (2018). Evaluation of ice contamination and the impact on food safety in commercial settings. Journal of Food Protection, 81(9), 1455–1462. Retrieved from https://meridian.allenpress.com/jfp/article/81/9/1455/436902
