İşkoliklik ve tükenmişlik sendromu sıkça karıştırılsa da aslında birbirinden oldukça farklı kavramlar. Biri çalışmaktan heyecan duymayı ifade ederken, diğeri çalışmayı bile düşünemeyecek duruma gelmeyi anlatıyor. Uzmanlara göre işkolik bireylerin tükenmişliğe sürüklenme riski olsa da bu kaçınılmaz bir son değil; önemli olan bireyin sınırlarını nasıl yönettiği.
Bu içerikte öne çıkanlar:
- İşkoliklik ile tükenmişlik sendromu arasındaki temel farklar
- Her işkolik bireyin tükenmişliğe sürüklenme riski
- Aşırı çalışma ve duygusal yükün tükenmişliğe etkisi
- İşkoliklik ve tükenmişliğin ilişkilere yansımaları
- Terapi sürecinde uygulanan adımlar ve koruyucu öneriler
🧠 İşkoliklik ve tükenmişlik nasıl ayrışır?
NPİSTANBUL Hastanesi’nden Uzman Klinik Psikolog Cumali Aydın, “İşkoliklik, kişinin dinlenmeden, kendine zaman ayırmadan sürekli çalışması ve bunu bir zorunluluk gibi hissetmesidir. Tükenmişlik sendromu ise duygusal yorgunluk, motivasyon kaybı ve işe karşı isteksizlikle kendini gösteren bir çöküş halidir.” diyerek bu iki kavram arasındaki temel farklara dikkat çekiyor.
💼 İşkolik bireyler heyecan duyar, tükenmiş bireyler kaçınır
- İşkolik kişi çalışmaktan zevk alırken, tükenmiş kişi işe dair düşüncelerden bile yorulur.
- Tatilde bile işle ilgilenen bireyler işkoliklik örneği olabilir.
- Tükenmiş bireyler sabahları yataktan kalkmakta zorlanır, motivasyonu kaybeder.
🔄 İşkoliklik tükenmişliğe yol açabilir mi?
- Her işkolik birey zamanla tükenmişlik yaşayabilir ancak bu kaçınılmaz değildir.
- Duygusal yükü ağır işlerde çalışan bireylerde, iş saatleri sınırlı olsa da tükenmişlik gelişebilir.
- Tükenmişliğin kaynağı her zaman işkoliklik değildir.
⚠️ İşkoliklik, belirtileri besleyerek tükenmişliğe zemin hazırlar
- Uyku sorunları, sinirlilik, sürekli yorgunluk en yaygın belirtilerdir.
- İş dışında geçirilen zamanın anlamsız görülmesi, sosyal ilişkilerden uzaklaştırır.
- Aile içi iletişim kopabilir, sosyal izolasyon artabilir.
🛠️ Terapi ile hayat yeniden inşa edilebilir
- Terapi süreci iki aşamalı ilerler: Önce enerji kazanımı, sonra düşünce kalıplarının dönüşümü.
- “Çalışmazsam değerli değilim” gibi inançlar gözden geçirilir.
- Birey, iş dışında da var olabileceğini fark eder.
🧩 Tükenmişliğe karşı koruyucu stratejiler
- İş ve özel hayat arasındaki sınırlar net çizilmeli.
- Günlük mola, izin günü, tatil gibi dinlenme alanları oluşturulmalı.
- “Hayır” demek, zaman yönetimi ve iş yükü planlaması yapılmalı.
- Akşam belirli bir saatte bilgisayarı kapatmak alışkanlık hâline gelmeli.
⚠️ Uyarı: Tükenmişlik sendromu ilerlediğinde bireyin fiziksel ve ruhsal sağlığını ciddi biçimde etkileyebilir. Bu nedenle belirtiler fark edildiğinde uzman desteği almak ihmal edilmemelidir.
Kaynaklar:
- Maslach, C., & Leiter, M. P. (2016). Understanding the burnout experience: Recent research and its implications for psychiatry. World Psychiatry, 15(2), 103–111. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/wps.20311
- Salvagioni, D. A. J., et al. (2017). Physical, psychological and occupational consequences of job burnout: A systematic review of prospective studies. PLoS One, 12(10), e0185781. https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0185781
- Bianchi, R., Schonfeld, I. S., & Laurent, E. (2015). Is burnout a depressive disorder? A re-examination with special focus on atypical depression. International Journal of Stress Management, 22(4), 384–400. https://psycnet.apa.org/fulltext/2015-30477-001.html
- Schaufeli, W. B., & Taris, T. W. (2014). A critical review of the Job Demands-Resources Model: Implications for improving work and health. In Bridging occupational, organizational and public health. https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-94-007-5640-3_4
- Armon, G., et al. (2012). Burnout and health: A meta-analysis. Journal of Vocational Behavior, 81(2), 181–198. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0001879112000380
