Son yıllarda adını sıkça duyduğumuz yapay zeka, yalnızca teknoloji gündemini değil, psikoloji dünyasını da derinden etkiliyor. Akıllı algoritmalar, sohbet robotları, hatta terapist görevini üstlenen yapay zeka destekli uygulamalar insan zihniyle karmaşık bir dansa tutulmuş durumda. Günümüzde, uzmanlara göre bazı gizli tehlikeler içerebilecek bir durum olan yapay zeka ile dertleşmek, kullanıcılar arasında hızla yayılıyor. Oysa bu ‘dijital dostluk’ zamanla yalnızlaşmadan depresyona kadar birçok olumsuzluğa neden olabilir.
Acıbadem Ataşehir Hastanesi’nden Uzman Psikolog Meysenaz Koser, “Bazı kullanıcılar, yapay zeka ile kurdukları etkileşimi bir ‘dijital dostluk’ olarak tanımlıyor. Hatta yalnızlık hissini azalttığını söyleyenlerin sayısı hiç de az değil. Ancak bu durum iki ucu keskin bir bıçak. Zamanla yalnızlaşmadan depresyona dek bir çok tehlikeye neden olabilir” diyor. Uzman Psikolog Koser, yapay zeka ile dertleşirken dikkat edilmesi gereken 7 uyarısını sıraladı, ‘dijital dost’unuzla duygusal dertleşmelerinizde gizli tehlikeleri anlattı.
🔎 Yapay zeka ile dertleşmek
Yapay zeka ile dertleşmek, kişide sosyal kaçınma ve yalnızlığı artırabilir. Gerçek insan ilişkilerinin yerini tutamaz, çünkü yapay zeka duyguları hissedemez ve yüzeysel yanıtlar verir. Bu durum kişiyi, gerçek hayattaki reddedilmelere karşı savunmasız bırakabilir.
📌 Öne çıkanlar
- Yüzeysel yanıtlar: Yapay zeka ile dertleşmek derin psikolojik destek yerine geçmez ve tavsiyeleri yüzeysel kalabilir.
- Duygu yoksunluğu: Yapay zeka duyguları anlayabilir ama hissedemez, bu nedenle gerçek empati kuramaz.
- Gerçek ilişkilerin yerini tutmaz: Yapay zeka ile kurulan bağlar tek taraflıdır ve sosyal bağların zayıflamasına neden olabilir.
- Gizlilik riski: Yapay zekaya anlatılan her şey, gelecekte işlenebilecek bir veri haline gelebilir.
- Bağımlılık: Kişi, zamanla “beni anlayan tek şey bir makine” düşüncesine kapılarak yalnızlık ve depresyona sürüklenebilir.
🤖 Yapay zeka ile dertleşmek: Gizli tehlikeler ve 7 kritik uyarı
Her bireyin ruhsal deneyimi eşsiz ve derinliklidir, bu derinliğin tamamı algoritmalarla kapsanamaz. Uzman Psikolog Meysenaz Koser, yapay zekayla dertleşirken dikkat edilmesi gereken 7 uyarıyı şu şekilde sıralıyor:
💬 Yüzeysel yanıtlar verdiğini bilin
Yapay zekanın yanıtları, derin psikolojik destek yerine geçmez. Terapi ya da psikolojik yardım sadece insanla yapılır. Zeka modelinin tavsiyeleri yüzeysel veya genelleyici olabilir. Yapay zeka, sorulara istediğiniz uzunlukta yanıt verse de, yaşadığınız deneyimin anlamını tam olarak kavrayamaz.
💔 Duygularınızı hissettiğini sanmayın
Yapay zeka duyguları anlayabilir ancak hissetmez, gerçek empati kuramaz. Sizi destekleyici görünse bile, bu yalnızca programlanmış bir yanıttır. Duygularınız ‘analiz edilecek veri’ değil, sizin yaşanmışlıklarınız ve ruhunuzun derinliklerinde hissettiklerinizdir.
👥 Gerçek ilişkilerin yerini tutmaz
Uzman Psikolog Meysenaz Koser: “İnsan ruhu canlı ilişkilerle iyileşir; yüz yüze temas, jest, ses tonu, göz teması gibi. Yapay zeka ile kurulan bağlar tek taraflı ve yapaydır. Kişi, yapay zekayla geçirdiği zamanın tatmin edici olduğunu düşünerek gerçek insan ilişkilerinden uzaklaşabilir.”
⏳ Alışkanlık haline getirmeyin
Sadece yapay zekaya dert anlatmak, alışkanlık haline gelirse sosyal kaçınmayı ve yalnızlığı artırabilir. Yapay zekayla kurulan ilişkide geri bildirimlerin her zaman olumlu ve kabul edici olması, kişiyi gerçek dünyadaki normal çatışmalara karşı savunmasız bırakabilir.
🛡️ Gizliliğe ve zaman kaybına dair bilinçli olun
‘Dijital dost’unuzla duygularınızı paylaşırken kişisel veri güvenliğine dikkat edin. Anlattığınız her şey gelecekte işlenebilecek bir veridir. Öte yandan, yapay zeka ile geçirilen aşırı süre, kişinin kariyeri, eğitimi ya da kişisel gelişimi için ayırabileceği zamanı azaltabilir.
💥 Bağımlı hale gelmeyin
Uzman Psikolog Meysenaz Koser: “Kişi zamanla yapay zekaya duygusal olarak bağımlı hale gelebilir. Bu da teknolojiden kopamama ve yalnız kaldığında aşırı stres hissetme gibi sonuçlar doğurabilir. Ayrıca zamanla ortaya çıkabilen ‘beni anlayan tek şey bir makine’ düşüncesi, kişiyi yalnızlık ve depresyona sürükleyebilir.”
🧠 Araştırmalar ne diyor? Yapay zeka ile dertleşmenin terapötik potansiyeli
Yapay zeka ile dertleşmenin potansiyel tehlikeleri tartışılırken, diğer yandan yapılan araştırmalar bu teknolojinin bazı önemli faydalar sunabileceğini gösteriyor. Yapay zeka destekli araçlar, ruh sağlığı hizmetlerine erişimi artırma ve kişiselleştirilmiş destek sunma konusunda umut vadediyor.
🤖 Anında Erişim ve Konfor: Kullanıcı Deneyimleri
Anksiyete, düşük özgüven ve ayrılık acısıyla başa çıkmak isteyen Kelly gibi kullanıcılar, sohbet robotlarının 7/24 erişilebilir olmasını ve yargılamadan uzak bir ‘dijital dostluk’ sunmasını faydalı buluyor. Otizmli olan Nicholas ise, yüz yüze etkileşimi zor bulduğu için bir bilgisayarla konuşmanın çok daha iyi olduğunu belirtiyor. Bu tür uygulamalar, özellikle gece saatlerinde veya profesyonel desteğin hemen erişilebilir olmadığı durumlarda geçici bir çözüm sunabiliyor.
🔬 Araştırmalar Sohbet Robotlarının Etkisini Gösteriyor
Dartmouth College tarafından yapılan bir çalışma, anksiyete ve depresyon teşhisi konmuş kişilerde sohbet robotu kullanıcılarının depresyon semptomlarında yüzde 51’lik bir azalma görüldüğünü ortaya koydu. Bu kullanıcılar, gerçek bir terapist gibi robotlara güven ve iş birliği duygusu geliştirdiklerini belirtiyor. Wysa gibi uygulamalar, stres veya endişe yaşayan kullanıcılar için tasarlanmış olup, intihar düşüncesi olanları yardım hatlarına yönlendiriyor.
⚖️ Yapay Zeka Sohbet Robotları Ne Kadar Güvenli?
Yapay zeka sohbet robotları, kimi zaman zarar verici tavsiyeler vermekle de suçlanıyor. Mahkeme dökümlerine göre, bir chatbot’un intihar düşüncesi olan bir çocuğu bu yönde teşvik ettiği iddia ediliyor. Imperial College London’dan Profesör Hamed Haddadi, bu robotları “deneyimsiz bir terapiste” benzeterek, metin üzerinden gittikleri için vücut dili veya diğer ipuçlarını okuyamadıklarını belirtiyor. Ayrıca, robotların sizi uygulamada tutmak üzere eğitilebileceği ve zarar verici şeyler söyleseniz bile iş birliği yapabileceği uyarısında bulunuyor.
Yapay zeka ile dertleşirken paylaşılan kişisel veriler, gelecekte işlenebilecek bir veri haline gelebilir. Psikolog Ian MacRae, bazı insanların bu robotlara hak etmedikleri halde çok fazla güven duyduğu konusunda uyarıyor ve tonlarca veri toplayan bu modellere kişisel bilgilerin verilmemesi gerektiğini belirtiyor.
🌐 Bunlar da ilginizi çekebilir:
- Yapay zeka tehdidine karşı “annelik içgüdüsü” önerisi
- Google’dan dijital yayıncılığa yeni darbe: ‘Yapay Zeka Genel Bakış’ özelliği, internet siteleri için yolun sonu mu?
- Yapay zeka ve beyin: Çalışma örüntüsü nasıl değişiyor?
🔗 Kaynaklar:
- Therapeutic Potential of Social Chatbots in Alleviating Loneliness and Social Anxiety: Quasi-Experimental Mixed Methods Study – JMIR Publications
- Enhancing mental health with Artificial Intelligence: Current trends and future prospects
- Yapay zeka ile dertleşmek ruh sağlığını nasıl etkiliyor? – BBC Türkçe
