Sonbaharın gelmesiyle artan rüzgarlı ve soğuk havalar, gözlerde yanma, batma ve sulanma gibi şikayetleri de beraberinde getiriyor. Erişkin dönemi problemi olarak bilinen göz kuruluğu, artık artan ekran süresi nedeniyle çocukluk çağına kadar inmiş durumda. Gözlerdeki rahatsızlık hissi her zaman mevsimsel olmuyor; bazen alerjik konjonktivit gibi farklı durumlarla da karışabiliyor. Doğru göz kuruluğu tedavisi ise altta yatan nedeni anlamakla başlıyor.
Türk Oftalmoloji Derneği Genel Başkanı Prof. Dr. Bilgehan Sezgin Asena, göz kuruluğu şikayetlerinin toplumda giderek arttığını belirtiyor. Tedavide suni gözyaşı damlaları sıkça kullanılsa da, bazı durumlarda daha ileri yöntemlere başvurulabiliyor. Gözlerdeki göz kaşıntısı gibi belirtiler, sorunun göz alerjisi olabileceğine işaret ederken, yoğun bilgisayar kullanımı ise dijital göz yorgunluğunun en büyük nedenlerinden biri. Durumun netleşmesi için ise mutlaka bir uzmana danışmak gerekiyor.
📌 Öne çıkanlar: Göz kuruluğu ve mevsimsel göz sağlığı
- Türk Oftalmoloji Derneği, rüzgar, soğuk hava ve artan ekran süresi nedeniyle göz kuruluğu şikayetlerinin artık çocukluk çağına kadar indiği uyarısında bulunuyor.
- Ekranlara bakarken göz kırpma sayısının azalması, gözyaşının göz yüzeyini yeterince nemlendirememesine neden olan en önemli faktördür.
- Göz kuruluğu, “yeterli gözyaşı üretilememesi” veya “mevcut gözyaşının hızla buharlaşması” olmak üzere iki ana tipe ayrılır ve tedavileri farklılık gösterebilir.
- Gözlerdeki kaşıntı, kızarıklık ve sulanma her zaman kuruluk belirtisi değildir; özellikle kaşıntı baskınsa, altta yatan neden alerjik konjonktivit olabilir.
- Antidepresanlar, alerji ilaçları (antihistaminikler) ve bazı sivilce ilaçları gibi sık kullanılan birçok ilaç, göz kuruluğuna neden olabilir veya mevcut durumu kötüleştirebilir.
🔎 En çok merak edilenler: Gözlerinizdeki yanma ve batmanın sebebi rüzgar mı, alerji mi, yoksa ekran mı?
- Göz kuruluğu neden aniden sulanmaya yol açar?
Bu bir reflekstir. Göz yüzeyi kuruduğunda, beyin gözü nemlendirmek için acil bir “sulanma” sinyali gönderir. Ancak bu refleks gözyaşları, normalde gözü kayganlaştıran yağlı tabakadan yoksundur, bu yüzden kısa sürede buharlaşır ve kuruluk hissi geri döner. - Punktum tıkacı nedir? Acı verir mi?
Gözyaşının gözden akıp gitmesini sağlayan küçük kanallara (punktum) takılan, pirinç tanesinden küçük silikon tıkaçlardır. Gözyaşının göz yüzeyinde daha uzun süre kalmasını sağlarlar. İşlem, poliklinik ortamında birkaç saniyede, ağrısız bir şekilde uygulanır. - 20-20-20 kuralı nedir?
Dijital göz yorgunluğunu azaltmak için kullanılan basit bir yöntemdir. Her 20 dakikada bir, 20 saniye boyunca, en az 20 feet (yaklaşık 6 metre) uzağınızdaki bir nesneye bakmanız gerekir. - Alerji ve göz kuruluğu nasıl ayırt edilir?
En önemli ayırt edici belirti kaşıntıdır. Göz kuruluğunda yanma ve batma hissi ön plandayken, alerjide dayanılmaz bir kaşıntı hissi baskındır. Alerjide ayrıca burun akıntısı, hapşırma gibi diğer belirtiler de görülebilir.
🌬️ Rüzgar ve soğuk hava göz kuruluğunu tetikliyor
Türk Oftalmoloji Derneği Genel Başkanı Prof. Dr. Bilgehan Sezgin Asena, erişkin dönemi problemi olarak kabul edilen göz kuruluğuyla ilgili şikayetlerin artık çocukluk çağında da sıklıkla görülebildiğini belirtti. Sonbahar ve kış aylarında, rüzgar ile soğuk havanın göz kuruluğunu tetiklediğini belirten Asena, artan ekran süresinin de bu sorunu derinleştirdiğini söyledi.
Okuma sırasında veya akıllı telefon, tablet ya da bilgisayar kullanırken gözlerimizi daha az kırparız. Bu, göz yüzeyindeki gözyaşı dağılımını bozar ve göz kuruluğu ile ilgili batma, yanma, bulanık görme şikayetlerine neden olur.
Göz kuruluğunun yalnızca mevsimsel olarak ortaya çıkmadığını hatırlatan Asena, “Vücut kaynaklı etkenler, bilgisayar başında ofis ortamında uzun saatler geçirmenin yanı sıra; romatizmal hastalıklar, tiroid bazlı ilaçlar ve gençlerin kullandığı bazı sivilce ilaçları da kuruluk seviyesini artırabiliyor” diye konuştu.
Alerjik konjonktivit ile karıştırılabilir
Özellikle mevsim geçişlerinde görülen alerjik konjonktivitin de benzer belirtiler gösterebildiğini belirten Prof. Dr. Asena, bu iki durumun tedavisinin farklı olduğunu vurguladı. Gözleri kaşıma ve ovuşturmanın göz sağlığı açısından doğru olmadığını da sözlerine ekledi.
💧 Gözyaşınız yeterli mi, yoksa kalitesiz mi? Göz kuruluğunun iki ana tipi
Göz kuruluğu denildiğinde tek bir durum anlaşılmamalıdır. Bu rahatsızlığın temel olarak iki farklı nedeni vardır ve doğru tedavi, altta yatan nedeni anlamakla başlar:
- Aköz Yetmezlik Tipi Kuruluk: Bu durumda, gözyaşı bezleri gözü nemli tutmak için yeterli miktarda “sulu” gözyaşı üretemez. Romatizmal hastalıklar gibi otoimmün durumlar veya yaşlanma bu tip kuruluğun en yaygın nedenlerindendir. Tedavide amaç, eksik olan gözyaşını yerine koymaktır.
- Evaporatif (Buharlaşmaya Bağlı) Kuruluk: Bu, en sık görülen tiptir. Gözyaşı üretimi normaldir, ancak gözyaşının kalitesi bozuktur. Göz kapaklarındaki “Meibomian” bezlerinin ürettiği yağlı tabaka, gözyaşının hızla buharlaşmasını engeller. Bu bezler tıkandığında, gözyaşı koruyucu yağ tabakasından yoksun kalır ve hızla buharlaşır. Ekran karşısında uzun süre göz kırpmadan çalışmak, bu tip kuruluğun en büyük tetikleyicisidir.
Birçok hastada bu iki tip bir arada bulunabilir. (Kaynak: American Academy of Ophthalmology, 2023)
Plug: Gözyaşı kanalı tıkacı (Punktum tıkacı) nedir ve kimler için uygundur?
Göz kuruluğu tedavisinde suni gözyaşı damlaları yetersiz kaldığında, “punktum tıkacı” adı verilen basit ama etkili bir yönteme başvurulabilir. Gözlerimizin iç köşelerinde, gözyaşını burun boşluğuna taşıyan küçük drenaj kanalları (punktumlar) bulunur. Punktum tıkacı, bu kanallara yerleştirilen, pirinç tanesinden bile küçük, biyouyumlu silikon bir tıkaçtır. Amacı, gözyaşının gözden çok hızlı bir şekilde akıp gitmesini yavaşlatarak, mevcut gözyaşının göz yüzeyinde daha uzun süre kalmasını sağlamaktır. Bu işlem, bir göz hekimi tarafından poliklinik ortamında, anestezi gerektirmeden birkaç saniyede uygulanabilir ve hasta herhangi bir acı hissetmez. Özellikle gözyaşı üretiminin az olduğu “aköz yetmezlik” tipi kurulukta oldukça etkili bir çözümdür. (Kaynak: Pubmed)
🖥️ Ofis çalışanları ve öğrenciler için dijital göz yorgunluğu ve kuruluk rehberi
Günün büyük bir bölümünü ekran karşısında geçirmek, “dijital göz yorgunluğu” olarak bilinen bir dizi soruna yol açar. Bu sorunları en aza indirmek için çalışma ortamınızda ve alışkanlıklarınızda basit değişiklikler yapabilirsiniz:
- 20-20-20 Kuralını Uygulayın: Her 20 dakikada bir, 20 saniye boyunca, en az 6 metre uzağınızdaki bir nesneye bakın.
- Ekranınızı Konumlandırın: Ekranın üst kenarı, göz hizanızın biraz altında olmalıdır. Ekrana yaklaşık bir kol mesafesi (50-60 cm) uzaklıktan bakmalısınız.
- Göz Kırpmayı Unutmayın: Ekran karşısında göz kırpma sayımız normalin üçte birine düşer. Gözlerinizi nemli tutmak için bilinçli olarak sık sık göz kırpın.
- Parlama ve Yansımayı Azaltın: Ekranınızda pencere veya lamba yansımaları olmamasına dikkat edin. Gerekirse mat bir ekran koruyucu kullanın.
🤧 Gözüm neden kaşınıyor? Göz kuruluğu ve alerjik konjonktivit farkları (Tablo)
Yanma, batma, kızarıklık ve sulanma gibi belirtiler hem göz kuruluğunda hem de göz alerjisinde ortaktır. Ancak doğru tedaviyi alabilmek için bu iki durumu ayırt etmek önemlidir.
| Belirti | Göz Kuruluğu | Alerjik Konjonktivit |
|---|---|---|
| Ana Şikayet | Yanma, batma, kumlanma hissi | Yoğun kaşıntı |
| Sulanma | Refleks olarak aralıklı sulanma | Sürekli ve berrak sulanma |
| Akıntı | Nadiren, sabahları ip gibi akıntı | Genellikle beyaz, ip gibi, uzayan akıntı |
| Diğer Belirtiler | Okuma ve gece araba kullanmada zorluk | Burun akıntısı, hapşırma, şişmiş göz kapakları |
💊 Kullandığınız ilaçlar gözlerinizi kurutuyor olabilir mi? Riskli ilaç grupları
Bazen göz kuruluğunun nedeni, başka bir sağlık sorunu için kullandığınız bir ilaç olabilir. Birçok yaygın ilaç, gözyaşı üretimini azaltarak veya gözyaşının kimyasal yapısını bozarak kuruluğa neden olabilir. Gözlerinizde kuruluk hissediyorsanız ve aşağıdaki gruplardan bir ilaç kullanıyorsanız, durumu doktorunuzla görüşmeniz faydalı olabilir:
- Antihistaminikler: Alerjiler için kullanılan bu ilaçlar, sadece burun akıntısını değil, tüm vücut salgılarını (gözyaşı dahil) azaltır.
- Dekonjestanlar: Nezle ve grip ilaçlarında bulunan bu maddeler de gözyaşı üretimini baskılayabilir.
- Antidepresanlar ve Anksiyete İlaçları: Bazı antidepresan ve anksiyolitik grupları, yan etki olarak göz kuruluğuna neden olabilir.
- Doğum Kontrol Hapları ve Hormon Tedavileri: Hormonal değişiklikler, gözyaşı üretimini etkileyebilir.
- Bazı Tansiyon İlaçları: Özellikle beta-bloker ve diüretik (idrar söktürücü) grubundaki ilaçlar.
- Akne İlaçları (İzotretinoin): Vücuttaki tüm yağ bezlerinin çalışmasını azalttığı için, gözyaşının yağlı tabakasını da etkileyerek şiddetli kuruluğa yol açabilir. (Kaynak: Healthline)
🌐 Bunlar da ilginizi çekebilir:
- Ekranlar gözleri kurutuyor: Göz kuruluğu ve miyop salgını nasıl önlenir?
- Göz kuruluğu neden olur? Ne iyi gelir, nasıl geçer?
- Göz kuruluğu için 6 etkili kural: Soğuk hava ve rüzgara dikkat!
- Göz kuruluğu sorunu görme kaybına neden olabiliyor!
- Gözlerimizi tehdit eden 10 önemli hata!
- Dijital göz yorgunluğu sendromu nedir?
- Kontakt lens göz alerjisi yapar mı? Alerjik Konjonktivit nedir?
🔗 Kaynaklar:
- Türk Oftalmoloji Derneği – Basın Bülteni, 2025
- American Academy of Ophthalmology – “What Is Dry Eye? Symptoms, Causes and Treatment”, 2023
- Punctal occlusion for dry eye syndrome: summary of a Cochrane systematic review – PubMed
- American Association for Pediatric Ophthalmology and Strabismus (AAPOS) – Strabismus
- Medications That Cause Dry Eyes: Types and Remedies – Healthline
