Değişen dünyamızda değişen insan modeli, bugünkü ifadeyle Pos Modern İnsan ihtiyaçları da her geçen gün değişmekte. Uygulanan psikolojik tedavi yöntemleri de çağa uygun nitelikte artık. Amaç şimdi ve burada var olabilmek, yaşamı ana çekerek her şeyiyle anda yaşamak. İşte bunlara güzel bir örnek Bilişsel Davranışçı Terapisi ve bu konu hakkında her şeyi Psikolog Dr. Zafer Bekiroğulları’nın ifadelerinden öğrenelim…
Röportaj: Psikolog Dr. Zafer Bekiroğulları
Psikolojide Bilişsel Davranışçı Terapi ekolu ne zamandan beri var ve sizce neden bu gün uygulamaya daha yoğun olarak geçildi?
Bilişsel Terapi’nin American Psikiyatris Aaron T. Beck tarafından 1960 larda geliştirilmesi ardından bugünkü sürece ulasti. Özellikle son 10-20 yıldır Avrupa’da ilaç kullanımına gerek bırakmadıgından ve kısa sürede çok iyi sonuç verdiğinden yoğun olarak kullanılmaktadır.
Bu uygulamalar hakında eğitimler mevcut mu, kimler bu eğitimi alabilir?
Bilişsel Davranışçı Terapi, profesyonellerin kullandığı bir tedavi biçimi olmasının yanı sıra aynı zamanda da bir eğitim sürecidir. Bu yüzden yurtdışında bu eğitimi almak isteyen herkese açıktır.
Biraz daha bu uygulamayı açacak olursak;
Bilişsel Davranışçı Terapi, yaşanan psikolojik sorunların kişinin kendisi ve dünyayla ilgili olumsuz inanç ve düşüncelerinden kaynaklandığına inanır. Kişinin yaşadığı sorunların büyük oranda yanlış önyargı ve varsayımlardan kaynaklandığını öne sürer.
Bu çarpık değerlendirmelerin temelinde ise bireyin bilişsel gelişim sürecindeki hatalı öğrenmeleri yatmaktadır. İşlevsel olmayan diğer bir deyişle gerçeği çarpıtan, kişiye duygusal olarak acı veren ve/veya kişinin hedeflerine ulaşmasını engelleyen bu düşünceleri bulup çıkarmaktır. Bunları ortaya çıkarır,değiştirir ve dönüştürür. Bu şekilde kişi yaşadığı sorunların sorumluluğunu da kabul etmiş olmaktadır. Bu anlamda yaşadığı her değişim ve dönüşüm onun kendine olan özgüvenini artırır, hayata ve olaylara karşı daha olumlu bir bakış açısı kazanmasını sağlar
Bilişsel terapide düşünce, duygu ve davranışları değiştirmek amacıyla çeşitli teknikler kullanılır demiştiniz bunlar nelerdir?
Bilişsel terapi hastanın kendisine ve sorunlarına yönelik olarak sürekli gelişen bir formülasyona dayandırılmaktadır. Formülasyon terapinin açık amaçlarını içerir. Bu amaçlar hastayla birlikte geliştirilir ve terapi ilerledikçe güncelleştirilir.
Problemi formüle etmek tam olarak ne demektir?
Problemleri formüle etmenin anlamı; danışanın o problemleri anlaması ve onları neyin beslediğini bilişsel davranışçı bakış açısından algılaması demektir. Bu, danışanın ayrıca neyin neden olmuş olabileceğini’ anlamasına da yardım eder. Problemleri formüle etmek onları anlama ve kontrol etme hissini artıracak ayrıca gelecekte tekrar ortaya çıktıklarında önlenmelerine de yardımcı olacaktır.
İngilizce de CBT (Cognitive Behavioural Therapy) olarak geçen Bilişsel Davranışçı Terapi ne zaman işe yarar?
Neredeyse tüm mental problemlerde işe yarar ve geçerliği kanıtlanmış bir bakış açısı ve terapi yöntemidir CBT.
Bilişsel Davranışçı Terapi de süreç ne kadardır?
CBT’nin en önemli avantajı kısa süreli olmaya yatkın olmasıdır. Standart 6-12 hafta olan süreç bazı durumlarda 24 haftaya kadar çıkabilir.
İnsanın duygularını, düşüncelerini ne etkiler?
İnsanın neyi düşüneceği ,nasıl düşüneceği ve nasıl bir çıkarımda bulunacağına bir çok faktör etki etmektedir. Bu faktörlerin başında bir insanın biyolojik materyali gelir. Bu biyolojik etmenler (hormonlar, nörotransmiterler vb…) insanın düşüncelerini, duygularını ve dolayısıyla da davranışlarını etkilerler.
Hormonlar hakkında genel bir bilgi vermek gerekirse;
Dopamin, hareket etme, duygusal reaksiyon, dikkat, bilişsel aktiviteler, haz ve acı duygularının hissedilmesi gibi birçok zihinsel aktiviteyi kontrol eder. Eksikliğinde; anksiyete,depresyon,libido kaybı, bazı bağımlılıklar, motor hareket kayıpları (parkinson), obsesif kompulsif aktiviteler, dikkat eksikliği, konsantrasyon bozuklukları görülür.
Seratonin mutluluk hormonu adıyla bilinen ve ruh halimizi oldukça etkileyen bir hormondur. Seratonin; uykuyu, seksüel enerjiyi, ruh halini, iştahı düzenler, düşük seratonin düzeyi sinirli, huzursuz ve depresif ruh haline neden olabilir. Seratonin eksikliğinde; depresyon, obezite, anoreksiya, bulimiya gibi yeme bozulukları Hipoglisemi ve sonucunda stress, migren atakları, fibromiyaljiler, uykusuzluk. Seratonin yüksekliğinde veya yeterli olduğunda; moralimiz yüksek olur, rahat uyku uyuruz, iştahımız azalır, ruh sağlığımız düzelir, enerjimiz artar.
Oksitoksin romantik sevgi hormonu olarak bilinmekle birlikte, kendisine sarılma hormonu , moral (ahlak) molekülü’ adı bile verildi. Oksitosinin güven, sosyal beceriler, empati, cömertlik, annelerin bebeklerine hissettiği sevgi ile ilişkisine dikkat çekildi.
Eğer damarlarınızda yüksek miktarda kortizol dolaşıyorsa stres altındasınızdır.
Kısa vadeli stres etkenleri, epinefrin ve norepinefrin hormonlarının miktarlarında ani bir yükselişe sebep olur. Bu hormonlar beynin dikkat ve çevreye yanıt verme ile ilgili bölümlerini etkilerler. Adrenalin ile beraber kalp atım hızını, depolardan glikoz salınımını ve iskelet kaslarına giden kan akımını artırarak savaş ya da kaç yanıtının temelini oluştururlar.
Sevilen birinin kaybı, ya da işten ayrılmak gibi son derece stres verici olabilecek olaylara vücudumuzun vermiş olduğu tepkiler beynimiz tarafından işlenirler.
Stresli bir olayı düşünerek bile kortizol seviyenizi yükseltebilirsiniz. Bunun tam tersi de geçerlidir. Mutlu düşüncelerin sizi gülümsetmesi bunun beynin mutluluk merkezlerini uyarması ve gerçekten iyi hissetmenizde olduğu gibi.
İnsan düşünce ve davranışlarında hormonların etkisine bir örnek de tiroid hormonu verilebilir. Tiroid hormone vücudun çalışma hızını ayarlar. Yüksekliğinde vücut hızlı çalışırken azlığında hız düşer. Hipertiroidi de; ellerde titreme, terleme, kalp çarpıntısı, sinirlilik ,iştah artmasına karşı kilo kaybı gibi bulguları vardır. Hipotiroidi de ise; hareketlerde ve duygularda yavaşlama, ciltte kuruma, saçlarda dökülme ve kuruma görülür.
Bilişsel Davranışçı Terapi Konuşmanın Yoludur diye ifade ediyorsunuz , bunu biraz daha terapinin içeriği ile açabilirmiyiz?
Danışanla ne konuştuğumuz, nasıl konuştuğumuz ve nasıl cümleler kullandığımız önemlidir. Tedavinin başarısı kurulan iyi bir iletişimle doğrudan orantılıdır.
Bu terapinin sonunda hastalarda nasıl sonuçlar almaktasınız?
Daha sonraki süreçlerde hastanın daha önceki deneyimleri ile sorunlar yaşayacağı durumlar artık sorun olmaktan çıkıyor. Çünkü yeni yaşam tarzı yeni düsünce tarzı ediniyor CBT ile. CBT yasam tarzıdır.
Bu terapi kaç yaş grubuna hitap etmektedir ? Örneğin ergenler üzerinde ve çocuklar üzerinde ne kadar etki ?
Konuşa ve anlama yeteneğine sahip tüm bireylerin alabileceği bir hizmet sunar CBT.
Bilişsel terapi yapan terapistin amacı nedir ?
Herkesin, kendi başına gelen olayları yorumlamada değişik yöntemleri vardır. Farklı insanlar aynı yaşantılara kendi yorumlarını katarlar. Bu yüzden ne olmuş olduğunun ya da olabileceğinin danışan için ne anlama geldiğini fark etmek ve ettirmek çok önemlidir. Ne yazık ki deneyimler her zaman faydası olacak şekilde yorumlanmayabilir. Bilişsel davranışçı terapinin görevi yorumları göz önünde tutmak onların gerçekliğe ne kadar iyi uyduğunu ve danışana yardım etmeye ne kadar elverişli olduğunu değerlendirmektir.
CBT de bireysel mi çalışılmakta yoksa grup çalışmaları da mevcut mudur?
CBT bireysel olarak ve grup çalışmalarına da uygundur.
Bilişsel terapide tam olarak neye ihtiyacınız var?
Bilişsel terapi işbirliğini vurgular ve danışanın da aktif katılımını gerektirir. CBT nin bir ekip çalışması gerektirdiği danışana anlatılmalıdır. Bilişsel terapide düşünce , duygu ve davranışları değiştirmek amacıyla çeşitli teknikler kullanılır. Bu temel ilkeler tüm hastalar için geçerlidir .
Bilindiği üzere Bilişsel Terapi başlangıçta ŞİMDİ’yi vurgular demiştik. Terapide Şimdi ve Burada olmanın önemi nedir?
BDT, ‘şimdi ve burada‘ ki sorunlar ve güçlükler üzerinde durulur. Şu andaki zihin durumunu değiştirmek için yollar arar, problemlerin geçmişteki nedenleri üzerinde durmaz.
Bu konu hakkında eğitimler veriyor musunuz?
Evet, şu an Mersin’de CBT Master Practitioner eğitimimiz devam ediyor. Tüm program İngiliz Psikoloji Dernegi (British Psyhological Society) tarafından onaylıdır. 2014 Şubat ayında Ankara’da ve Eylul 2014’de ise İstanbul’da 6 ay toplam sadece hafta sonları olacak yeni eğitimler planlıyoruz.
Eğitimlerinizle ilgili sizi nasıl takip edip, bilgilenebiliriz?
Www.CounsellingPsychologist.UK.com ve Www.c-crcs.org
ile [email protected] email adresinden bize ulasabilirler.
Bu güzel sohbet için çok teşekkürler Zafer bey, başarılar dilerim.
Dr. Zafer Bekirogullari, PhD, CPsychol, AFBPsS, CSci (BPS)
Biyografi: Dr. Zafer Bekiroğulları
İngiltere’de Sağlık Sektöründe çalışabilmek için üye olunması zorunlu olan Sağlık ve Bakım Meslekleri Konseyi’ne (HCPC) kayıtlı Uygulayıcı Psikolog,
70,000’den fazla psikolog üyesi bulunan ve sadece 2.000 üyesinin yeminli öncü üye (Associate Fellow) kriterlerini karşılayabildiği İngiliz Psikolojik Birliği’ne (BPS) yeminli öncü üye ve yeminli bilim adamı olarak kayıtlı Psikolog, American Psikologlar Derneği’ne (APA) Klinik Psikoloji ve Danışmanlık Psikolojisi bağlamında kayıtlı.
Avrupalı Danışman Psikologlar (EACP) üyesi,
Atina Eğitim ve Araştırma Enstitüsü (ATİNER) Psikoloji Araştırma Ünitesi üyesi,
Uluslararası Bilişsel Çoğnitive Psikoterapi Derneği (İACP) ve
Avrupalı Travmatik Stress Çalışmaları Birliği (ESTSS) üyesidir.
2000 yılından itibaren eğitimci olarak çalışmaya başlayan Dr Bekiroğulları, 2008 yılında tamamladığı doktora eğitimi sonrasında yeminli psikolog ve süpervizör olarak ve öncesinde asistan psikolog olarak süpervizyonla 2001’den beri çalışmaktadı.
Dr Bekiroğulları, Psikoloji bağlamında, dünyadaki en güçlü, denetleyici ve yönlendirici İngiliz Psikolojik Birliği tarafından onaylanan ve uluslararası denkliği olan 461 Saatlik Bilişsel Davranışçı Terapi (CBT) Uzman Uygulayıcı Diploma Modül I ve II eğitimlerinin manager direktörü, eğitimcisi ve eğitim koordinatörüdür. Bu bağlamda ayda bir kez hem hastalarını takip etmek hem de İngiliz Psikologlar Birliği ile sürecini ilerletmek ve varolan süreci koparmamak adına ayda en az bir kez İngiltere’ye yolculuk yapması gerekmektedir.
Şimdiye kadar İtalya, Almanya, Hollanda, Kıbrıs, Yunanistan ve İngiltere’de görev yapmıştır. Şimdi İngiltere’deki görevine devam ederken, Türkiye’de de Toros Üniversitesi’nde, İleri Psikopatoloji, Psikopatoloji, Etik ve Klinik Psikoloji derslerini ve yüksek lisans tez danışmanlığını akademisyen olarak yürütmektedir.
Bununla birlikte yine İngiliz Psikoljik Birliği tarafından onaylı Uluslararası Klinik ve Danışmanlık Psikolojisi Kongresi (CPSYC), Uluslararası Eğitim ve Eğitim Psikolojisi Konferansı (İCEEPSY) ve Yıllık Bilişsel Sosyal Sosyal Bilimler Konferanslarının (icCSBs) da direktörüdür.
Birçok bilimsel yayını ve bilimsel konferanslarda sunumları bulunan Dr Bekiroğulları, Avrupa Birliğin’de kayıtlı Avrupa Sosyal ve Sosyal Bilimler Dergisi ile Avrupa Sosyal ve Sosyal Bilimler yayınlarının kurucu editörü ve şef editörüdür.
İngiltere’de İngiliz Psikologlar Birliği bağlamında en popüler süpervisor listesinde bulunan Pavlo Kanellakis ile klinik çalışmalarını sürdürmektedir.
İtalya’da, University of Bari’de 3 farklı projede Associate Professor Dr & ve Araştırmacı olarak da son iki yıldır görev yapmaktadır.
