Çocuğunuza sıcak, sevgi dolu bir ortam mı sunuyorsunuz yoksa yaşamın zorluklarına hazırlanması için katı kurallar mı? Her çocuk için anne ve babası tüm dünyayı temsil eder. Siz ona nasıl davranırsanız, çocuğunuz dünyanın geri kalanının da öyle davranacağını zanneder.
ERA Kolejleri’nden PDR Uzmanı Kübra Karakaş, farklı ebeveyn tiplerinin çocukların yetişkinliklerini etkilediğini ve kişiliğini belirlediğini söylüyor. Bu nedenle ebeveynlere ait bilimsel bir sınıflandırma, kendi tarzımızı anlamamıza yardımcı olabilir.
Bazen iyi niyetle yaptıklarınızın hiç istemediğiniz sonuçlara neden olduğunu görürsünüz. Eğer söz konusu olan çocuk eğitimi gibi önemli bir alansa, çocuğunuzun ileride nasıl bir kişi olacağını belirleyen tutumlarınıza biraz daha dikkatli bakmakta yarar var. İşte bilimsel araştırmaların ortaya koyduğu ebeveyn tipleri ve belirgin özellikleri:
Aşırı Koruyucu Anne Baba:
Bu tutumu sergileyen anne babalarda çocuğa karşı sevgi aşırıdır ve disiplin yok denecek kadar azdır. Çocuğun yaptığı her şey hoş görülür ve çocuk aşırı özgür bırakılır. Aşırı hoşgörülü bir ailede yetişen çocuklar, bir süre sonra anne babalarını denetim altına alırlar ve eleştiriye açık olmadıkları için kendilerini geliştiremezler. Kuralsızlığa alışan çocuklar, okulda kurallarla karşılaşınca eğitim ortamına ve arkadaş çevrelerine uyum sağlamakta zorluk çekebilirler. Bencil, sorumsuz, kırılgan, her dediğinin anında olmasını isteyen, sabırsız, şımarık ve anti-sosyal olmaları muhtemeldir.
Mükemmeliyetçi Anne Baba:
Bu ailelerin tutumları aşırı sevgi ve sıkı disiplin şeklindedir. Anne baba bir yandan aşırı koruyucu davranırken diğer yandan çocuktan yaşının üzerinde olgun davranışlar beklemektedir. Üstelik kusursuzluk beklentisi bir alanla sınırlanmaz, her konuda büyük başarı talep edilir. Çocuğun bir birey olarak gelişimi, kendi tercih ve davranışları, aile tarafından desteklenmez. Arkadaş seçimi bile ailenin etkinlik alanı içerisindedir. Mükemmeliyetçi bir ailede yetişen çocuklar aşırı titiz ya da tam tersi dağınık çocuklardır. Kendilerine güvenleri yoktur. Yanlış yapmaktan korkarlar.
Otoriter ve Reddedici Anne Baba:
Ailede çocuğa karşı sevgi ve şefkat yoktur. Bunun yerine katı bir disiplin anlayışı ve baskıcı tutum görülür. Çocuk, anne babanın kurallarını yerine getirme çabasında olduğu için kendini ifade edemez. Aile içinde korku hâkimdir. Çocuğun en basit hatası dahi cezalandırılır. Otoriter bir ailede yetişen çocuklar stresli, tedirgin çocuklardır. Çocuk attığı her adımda yanlış yapma korkusu içinde olduğundan kendine güveni yok gibidir. Sürekli eleştirildikleri için aşağılık duygusu geliştirebilirler. Kendi başlarına karar veremezler. Bu tutumla yetişen çocuklar kaygılı, güvensiz, suç işlemeye meyilli, insan ilişkilerinde başarısız ve tutarsız kişilik geliştirebilirler.
İlgisiz ve Kayıtsız Anne Baba:
Çocuğun davranışları karşısında ilgisiz ve vurdumduymaz davranışlar sergileyen anne babalardır. Bu tip aileler için çocuğun varlığı ile yokluğu belli değildir. Bu gruba giren anne babalar genellikle hoşgörü ile boş vermeyi birbirine karıştırmaktadırlar. Çocuk anne babayı rahatsız etmediği müddetçe, çocukla ilgili problem yoktur. Bu tip ailelerde çocuk fiziksel ve duygusal olarak yalnızlığa itilmektedir. İlgisiz ve kayıtsız bir ailede yetişen çocuklarda özgüven eksikliği görülür. Hayattan ve kendilerinden beklentileri olmaz. Bu tarz ailelerde büyüyen çocuklar anne ve babalarını kendilerine model alamadıkları için dışarıdan bir modelle ve çoğunlukla da olumsuz bir modelle kendilerini özdeşleştirmeye eğilim gösterirler. Zararlı alışkanlıklar edinmeye de meyillidirler.
Tutarsız Anne Baba:
Bu ailelerde çocuğun yaptığı bir davranış, genellikle anne babanın o anki psikolojik durumu ile ilintilidir, bazen sert bazen olumlu karşılanabilir. Tutarsız anne babanın iki çocuğuna karşı farklı tutumu ya da anne babanın farklı tutumları, çocukları olumsuz yönde etkileyebilir. Anne ve baba mutlaka aynı görüşe sahip olmalı, biri davranışı olumlu görüp diğeri ceza uygulamamalıdır. Bir davranışın kimi zaman ödüllendirilmesi kimi zaman da cezalandırılması, cezanın anlamı ve suçun niteliği hakkında kuşku uyanmasına neden olduğundan çocuk ne zaman, nerede, ne yapacağını bilemez.
Olumlu Ve Sağlıklı Anne Baba:
Sevgi, saygı, huzur, güven ve şeffaflık olan ailede çocuk tüm yönleriyle kabul edilir. Anne baba davranışları ile çocukları için iyi birer model olmanın yanı sıra aynı zamanda rehberdir. Bu tarz ebeveynler çocuğa yol gösterir ama alacağı kararlar konusunda onu serbest bırakırlar. Problemlere anne baba ile birlikte çözüm arayarak zamanla bu becerisini geliştiren çocuk, seçimlerinin sonuçlarına da kendisi katlanır. Aile içinde kurallar ve sınırlar herkes için ve hep birlikte belirlenir ve bu sınırlar içinde çocuk özgürdür. Kuralların mantıklı açıklaması yapılır. Her konuda çocuğun düşünce ve fikirleri dinlenir. Fikirleri mantıksız da olsa saygı gösterilir. Çocuk, kendine ve çevresine saygılı, sınırları bilen, tasarım gücü yüksek, aktif, fikirlerini rahatlıkla söyleyebilen, dengeli, sorumluluk duygusu gelişmiş, hoşgörülü, arkadaş canlısı ve mutlu bir birey olarak yetişir.
