Komisyon, görüşmelerine 20 Aralık’ta başlanan, Parlamenter sistemden başkanlık sistemine geçişi öngören ve AK Parti’li 316 milletvekilinin imzası bulunan Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda Değişiklik Yapan Kanun Teklifi’ni kabul etti. Peki kabul edilen değişiklikler neler?
AKP’nin Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ile uzlaşması sonucu TBMM Anayasa Komisyonu’na sunulan 21 maddelik Anayasa değişiklik teklifini kabul etti. Sert tartışmalarla komisyondan geçen teklif, Meclis Başkanlığı’na 21 madde olarak sunuldu, önergelerle 18 maddeye indi.
Parlamenter sistemden başkanlık sistemine geçişi öngören ancak içeriğinde “Başkan” yerine “Cumhurbaşkanı” ifadesi kullanılan anayasa değişiklik teklifi Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Anayasa Komisyonu’nda dokuz gün süren görüşmelerin ardından kabul edildi.
Komisyon’da görüşmelerine 20 Aralık’ta başlanan ve Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapan Kanun Teklifi’nde iktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi’nin (AKP) 316 milletvekilinin imzası vardı.
TBMM Anayasa Komisyonu’ndaki görüşmelerde en uzun mesai, çalışılan son gün oldu, komisyon son gün yaklaşık 17 saat çalıştı.
‘Yürütmenin başı Cumhurbaşkanı’ olacak
Pek çok maddesinde değişiklik yapılan teklif devletin ve yürütmenin başının Cumhurbaşkanı olmasını, başbakanlık makamının tarihe karışmasını, genel seçimler ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinin 3 Kasım 2019’da yapılmasını öngörüyor
Süreç nasıl işleyecek?
Teklif, ocak ayının ikinci haftasında Meclis Genel Kurulu’na gelecek. Anayasa değişikliği olduğu için iki tur oylama yapılacak.
Referandum sürecinin aralanabilmesi için oylamalarda teklifin 330 oy ve üzeri oyla kabul edilmesi gerekecek.
İşte değişiklikler
- Milletvekili seçilebilme yaşı 25’ten 18’e indirilecek.
- 550 olan milletvekili sayısı 600’e çıkartılacak.
- Cumhurbaşkanı ve meclisin görev süresi 5 yıl olacak, seçimler 5 yılda bir yapılacak, cumhurbaşkanı seçimleri de aynı gün olacak. Yerel seçimler Mart 2019’da yapılacak.
- Cumhurbaşkanlığına, siyasi parti grupları, son genel seçimlerde geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde 5’ini alan partiler ile en az 100 bin seçmen aday gösterebilecek.
- Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilecek.
- Cumhurbaşkanı; seferberlik, ayaklanma, vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışmanın, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması hallerinde de OHAL ilan edebilecek.
- Cumhurbaşkanının partisiyle ilişiği kesilmeyecek, Cumhurbaşkanı partisinin genel başkanı da olabilecek. Cumhurbaşkanı, bir veya daha fazla cumhurbaşkanı yardımcısı atayabilecek, yardımcılarını ve bakanları milletvekilleri arasından kendi belirleyecek.
- Cumhurbaşkanı hakkında, bir suç işlediği iddiasıyla TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilecek. Cumhurbaşkanı hakkında Meclis Soruşturma Komisyonu açılması için 5’te 3, Yüce Divan’a sevk kararı için ise 3’te 2 çoğunluk aranacak.
Kararnameler
- Olağanüstü hallerde çıkarılabilecek Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, olağan dönem kararnamelerinin tabi olduğu sınırlamalara bağlı olmayacak
- Disiplin mahkemeleri dışında askeri mahkemeler kurulamayacak.
- Yüce Divan yargılaması 3 ay içinde tamamlanacak. Bu sürede tamamlanamazsa bir defaya mahsus olmak üzere 3 aylık ek süre verilecek, yargılama bu sürede kesin olarak sonlandırılacak.
Hakimler ve Savcılar Kurulu
- Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun adı, Hakimler ve Savcılar Kurulu olacak; 13 üyeden oluşan kurul, 2 daireyle çalışacak. Kurulun 4 üyesi cumhurbaşkanınca, 7 üyesi TBMM tarafından seçilecek. Adalet Bakanlığı Müsteşarı, kurulun doğal üyesi olacak.
- Cumhurbaşkanı bütçe kanun teklifini TBMM’ye sunacak.
- Anayasa Mahkemesi’nin üye sayısı 17’den 15’e düşürülecek.
Referandum için 330 oy gerek
Anayasa değişiklik teklifinin referanduma götürülmesi için önce TBMM Anayasa Komisyonu’ndan geçmesi, sonra da Meclis Genel Kurulu’nda en az 330 oyla kabul edilmesi gerekiyor.
TBMM’de AKP’nin 317, MHP’nin 39 sandalyesi var. TBMM Başkanı oy kullanamadığından AKP’nin, hiç fire vermemesi halinde, referandum için gerekli 330 oya ulaşmak için 14 milletvekilinin desteğine ihtiyacı var.
Teklifle anayasanın tamamının değiştirilmesi öngörülmüyor ancak anayasanın belli maddelerinde yapılması öngörülen değişiklik, tüm süreçler sonrası yürürlüğe girmesi halinde, kimilerine göre hükümet sisteminin değişmesi, kimilerine göre ise bir rejim değişikliği anlamına geliyor.
