Ajax, 100 yılı aşkın tarihi boyunca Laleler Diyarı’nı kupalara boğdu, şampiyonluklar ile donattı. 21 yıllık sessizliğini bozdu, Avrupa kupalarında bir kere daha finale çıktı. 24 Mayıs 2017 tarihinde İsveç’te, Ajax ile Manchester United Avrupa Ligi finali için karşı karşıya gelecek.
Ajax bir futbol fabrikasıdır. Futbolcu ve oyun sistemi üretir. Ürettikleri hiçbir zaman dolanımdan kalkmaz. Futbol dünyasına verdikleri dünya spor tarihine altın harfler ile yazılacak kadar değerlidir. Kimilerine göre dünyanın en büyük futbol kulübüdür, kazandığı başarılar bu ünvanı hak ettiğine inananları haklı gösterecek kadar şanlıdır. Kimileri Ajax’ı Hollanda Ulusal Takımı’nın lokomotifi olarak görür, ulusal takım için yetiştirdiği oyuncu sayısı rekorları altüst edecek kadar çoktur.
Kimi futbolseverler Ajax’ın futbola sanatsal değerler kattığına inanır, her dönem göze hoş gelen göz alıcı bir oyun sergilerler. Özkaynak aksakalları Ajax’’ın Gençlik Akademisi’ni öve öve bitiremez, bu okuldan dünyanın en büyük yıldızları yetişir. Kimi teknik direktörler kırmızı beyazlı kulübe anıt gözüyle bakarlar, ‘total futbol’ anlayışının doğumevidir.
Ajax, zafer kapılarını iki sihirli anahtar ile açar
Ajax; Amsterdam’da, 18 Mart 1900 tarihinde kırmızı beyaz renklerle kuruldu. İlk büyük başarı öyküsünü, 1930’lu yıllarda ünlü teknik direktör Jack Reynolds’un liderliğinde yazdı. Hollanda liginde kurduğu egemenlik tarih kitaplarına altın harflerle yazılacak kadar parlak bir dönemdi. Kırmızı Beyazlılar, Jack Reynolds döneminde Hollanda’daki yerini sağlamlaştırdıktan sonra uluslararası sulara yelken açtı, bir futbol efsanesine dönüştü. Bence, Ajax’ın başarısının sırrı iki önemli noktaya dayanır. ‘Ajax Gençlik Akademisi’ ve ‘Total Futbol’.
Ajax Gençlik Akademisi hiç durmadan futbolcu üretir
Bugüne kadar Ajax’ın özkaynağından yetişip dünyaca ünlü olan futbolcuların sayısı o kadar çoktur ki belli bir sayı verebilmek mümkün değildir. Okul içerisinde 7 – 18 yaş aralığında onüç takım bulunur. Gençlik Akademisi’nde ‘total futbol’ temeliyle yetişen gençler birbirleriyle yıllarca aynı taktik ile oynamış olmaları sayesinde A takıma uyum sürecini çok kısa sürede aşar, ‘total futbol’ taktiği gereği bireysel yetenekleriyle kısa sürede parlarlar.
Rinus Michels, 1999 yılında FIFA tarafından ‘Yüzyılın Teknik Direktörü’ ödülüyle onurlandırıldı
1965 yılında Ajax’ın teknik direktörlüğüne gelen Rinus Michels bugün ‘total futbol’ adıyla anılan yepyeni bir oyun sistemi geliştirdi. Bu sistem sayesinde Kırmızı Beyazlılar, dünya futbolu üzerinde eşine az rastlanan bir egemenlik kurdu. 1970 – 1973 yılları arasında bir kıtalararası kupa, bir süper kupa ve üç avrupa şampiyonluğu kazandı. Rinus Michels, 1999 yılında FIFA tarafından Yüzyılın Teknik Direktörü ödülüyle onurlandırıldı.
‘Total Futbol’ oyunu güzelleştiren bir sistemdir
‘Total Futbol’ takım oyununu yüceltirken bireysel becerileri kullanma olanağı veren bir anlayış olarak göz çarpar. Bu sisteme göre oyun, alanlardan ve alanların kontrolünden oluşur. Topa sahipken sahayı büyütmek, rakip topa sahipken sahayı küçültmek gerekir. Oyuncular yer değiştirir, takım arkadaşlarına sürekli olarak destek olur. Takım savunmaya geçtiği yoğun pres uygulanır.
Ajax’ın en parlak döneminde takımın saha içerisindeki lideri büyük futbol sanatçısı ‘Sarı Fare’ Johan Cruyff idi.
Sarı Fare Cruyff, son derece zarif bir oyun stiline sahipti. 1964 – 1973 ve 1981 – 1983 yılları arasında Ajax’ta top oynadı. Futbola sanatsal bir yorum katmasıyla ünlüdür. Bireysel yetenekleri çok parlak olmakla birlikte takım oyununda da son derece başarılı olmasıyla dikkat çekerdi. Ajax, Cruyff’un önderliğinde bir orkestra uyumuyla top oynuyordu. O dönemde Ajax’ı seyretme şansı yakalamış olan futbolseverler kırmızı beyazlıların oyununu şiirsel ve gösterişli bulduklarını söylerler.
Kıtalararası ve Avrupa Şampiyonu kadronun savunma oyuncusu Barry Hulshoff ‘total futbol’ anlayışını ilginç bir şekilde anlatır.
“Seyirciler bazı şeyleri düşünme gereği hissetmeden yaptığımızı farketmediler. Uzun süre boyunca birlikte oynamamız sayesinde başardık. Bu oyun sistemi içerisinde büyüdük. Total Futbol atak yapan bir oyuncunun savunma da yapabildiği anlamına gelir. Boşluk oluşturursunuz, boşluk gördüğünüzde kapatırsınız. Top gelmezse bu yeri boşaltırsınız, başka bir oyuncu gelip kapatır.”
Ajax’ın teknik direktörlerinden biri olan İngiliz Frederick Buckingham ise Ajax’ın o dönemki oyununu oldukça etkileyici bulur.
‘Futbolcular birbirlerini sezgileriyle bulabiliyorlardı. Belli bir ritimle oynarlardı. Sahanın sol yanından sağ yanına doğru 40 metre, 50 metre, 60 metre ilerleyerek hareket ederlerdi.’
Ajax, Cruyff’lu kadrosuyla dünyayı fethettikten sonra bir süre sessizliğe gömüldü, ulusal başarılar ile yetindi. 1985 yılında Sarı Fare’nin teknik yönetime gelmesinden sonra futbol dünyası yeni bir altın kuşak ile daha tanıştı. Frank Rijkaard, Aron Winter, John Bosman, Stanley Menzo, John Van’t Schip, Marco Van Basten’li kadrosuyla 1986 – 87 sezonunda Avrupa Kupa Galipleri Kupası’nı kazanarak adını anımsatmayı başardı. Bu kadronun büyük yıldızlarını devlere kaptırsa da 1991 – 92 sezonunda UEFA Kupası’nı da kazanmaktan geri kalmadı.
1994 – 95 sezonunda Avrupa Şampiyonluğu tacını dördüncü kere taktı
1990’lı yılların başlarında 1970’leri aratmayacak bir kuşak yetiştiren Ajax, 1994 – 1995 sezonunda teknik direktör Louis Van Gaal’ın liderliğinde büyük bir patlama daha yaptı. Michael Reiziger, De Boer kardeşler, Edgar Davids, Clarence Seedorf, Patrick Kluivert, Marc Overmars gibi sonradan dünyanın en büyük yıldızları olmayı başaran, özkaynağından yetiştirdiği pırıl pırıl gençler ile Avrupa Şampiyonlar Ligi’ni kazandı.
Futbol, sistematik ve uzun süreli çalışma gerektirir
Kırmızı Beyazlılar, kendi ürettiği iki sihirli anahtar sayesinde tüm dünyayı kasıp kavurmayı başardığı gibi sürekliliği olan bir sistem yerleştirmeyi de başardığı için zaman zaman sessizliğe gömülse de hiç beklenmedik anlarda aniden ortaya çıkar ve müzesindeki zafer koleksiyonuna nadide bir kupa daha ekler. Ajax, 2000’li yılların başından itibaren endüstriyel futbolun gerçeklerine yenildiği için Şampiyonlar Ligi’nde artık iddialı olamasa da Avrupa Ligi’nde finale çıkarak hala varolduğunu futbol dünyasına haykırmış oldu.
2016 – 2017 sezonunda Avrupa Ligi’nde finale çıkması Ajax’ın yıllardır süregelen sistematik çalışmanın kaçınılmaz zaferi olarak görülmelidir. Dev kulüp, tüm dünya kulüpleri için teknik, yönetsel ve özkaynak açılarından güçlü bir örnektir. Spor kulüplerimiz Ajax’ı incelemekle kalmamalı, Ajax’ı model kabul ederek Türkiye şartlarına uygun sistemler geliştirmelidir.
Kaynakça:
Inverting the Pyramid: The History of Football Tactics, Jonathan Wilson, 2013.
