Türkiye’de yaklaşık 3 milyon KOAH hastası var. Her 5 hastadan biri hastalığından haberdar değil. Nefes darlığı ile ortaya çıkan ve hayatı kâbusa çeviren KOAH belirtileri ve tedavi yöntemleri neler?
İstanbul Aydın Üniversitesi VM Medical Park Florya Hastanesi’nden Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. Hijran Mammadova, “Bu hastalık özellikle büyük şehirlerde sigaradan, kırsal kesimlerde ise ısınmak için yakılan tezek dumanından kaynaklanıyor” diyor.
Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı yani kısaca KOAH, uzmanlara göre dünyada en sık ölüme yol açan 4’üncü hastalık… Tüm dünyada 600, ülkemizde ise yaklaşık 3 milyon KOAH hastası var. Hava yollarını daraltarak solunumu güçleştiren KOAH, aslında önlenebilir ve tedavi edilebilir. Genellikle kronik bronşit (sürekli öksürük durumu) ve amfizem (kana oksijen taşınmasını sağlayan hava keseciklerinde harabiyete neden olan bir hastalık) KOAH’a zemin hazırlar.
Bu hastalık özellikle sigara dumanı, evlerde ısınma ve yemek pişirme amacıyla kullanılan çeşitli bitkisel ve hayvansal kaynaklı yakıtlar (özellikle de kırsal kesimde kullanılan tezek) gibi zararlı maddeler, diğer zararlı gaz ve parçacıklara bağlı olarak gelişen havayollarının mikrobik olmayan iltihabı sonucu oluşur. 40 yaş ve üzerinde ortaya çıkar. Nefes darlığı ve/veya kronik öksürük ve balgam çıkarma gibi şikâyetlere neden olur.
Hastalığın ilk aşamalarında ortaya çıkan öksürük yakınması aslında hastalığın ilk belirtisi olmasına rağmen genellikle bu şikâyet ‘sigara içimine’ bağlanır ve hastalar daha geç doktora başvurur. Hastalık bu ilk aşamada saptanabilirse, ilerlemesi durdurulabilir. Nefes darlığının olduğu astım, KOAH’la sık sık karıştırılabilir. Her iki hastalıkta da öksürük, nefes darlığı ve hırıltılı solunum şikâyeti olsa da hastalıkların birbirinden doğru ayırt edilmesi uzun süreli tedavi açısından oldukça önemlidir.
Kontrole gidin, yürüyüş yapın!
KOAH ilerleyici bir hastalık olmasına karşı önlenebilir ve tedavi edilebilir. KOAH’lı bir hastanın yapması gereken ilk iş sigarayı bırakmak amacıyla hekime başvurmasıdır. Bunun dışında, diğer zararlı toz ve dumandan uzak durulması, grip ve zatürre aşılarının yapılması ve nefes yoluyla alınan ilaç tedavisinin yanı sıra fiziksel aktivitenin önerilmesi ve uygulanmasının sağlanması; hem hastalık gelişimi, hem hastalığın ilerlemesi ve kötü sonuçlarının önlenmesinde önemli bir adımdır. Sağlığın iyileştirilmesi ve korunması için haftanın en az beş günü, günde en az 30 dakika süre ile orta yoğunlukta fizik aktivite (örneğin yürüyüş) önerilir.
Sadece akciğeri değil, kalbi de vuruyor!
KOAH’lılarda kalp hastalıkları başlıca ölüm nedenleri arasında. Bu hastalıklar birbirini tetikleyebilir ve hastalıkların tedavilerine yönelik ilaç seçiminde dikkatli olunmalıdır. Şöyle ki, kalp hastalıklarında kullanılan bazı ilaçlar KOAH’ı tetiklediği gibi, bazı KOAH ilaçları da kalp hastalıklarını tetikleyebilir.
Öte yandan Türkiye’nin kırsaldan şehre göçü yoğunlaştıkça şehirde meydana gelen solunum yoluna bağlı hastalıklarda artış görülüyor. Hava kirliliği, sigara kullanımı, fiziksel aktivite azlığı, düzensiz yaşam KOAH’ın sık görülmesine ve ataklara neden oluyor.
Yani büyük şehirde yaşayanları sigara ve hareketsizlik, kırsaldakileri ise ısınmak için yaktıkları odun, tezek ve kömür tehdit ediyor. Kısacası, hastalığın ve atakların önlenmesi için hayat tarzı değişiklikleri büyük önem taşıyor.
KOAH’ta erken teşhis hayat kurtarıyor!
KOAH’ın bir akciğer hastalığı olduğunu belirten Özel Esentepe Hastanesi Göğüs Hastalıkları Bölümü’nden Uzm. Dr. Mustafa Kolsuz ise; “İnsanların ilk başlarda çok fazla önemsemediği bu sinsi hastalığa karşı, erken tanı ve müdahale oldukça önemli. Bu nedenle, herhangi bir şikâyet görülmesi durumunda vakit kaybetmeden doktora gidilmesi gerekiyor” dedi.
KOAH, akciğerlerde bulunan ve bronş adı verilen hava keseciklerinin daralması sonucu ortaya çıkan, solunum güçlüğü, öksürük ve nefes darlığı gibi şikayetlere yol açan kronik bir hastalıktır.
KOAH hastası kişilerde bronşların tıkanarak, akciğer kapasitesinin büyük oranda azalmasına neden olduğunu belirten Özel Esentepe Hastanesi Göğüs Hastalıkları Bölümü’nden Uzm. Dr. Mustafa Kolsuz, özellikle sigara kullanmanın rahatsızlığı tetiklediğini söyledi.
KOAH’ın bir akciğer hastalığı olduğunu ifade eden Kolsuz, “Rahatsızlığın öksürük, soluk darlığı, hırıltılı solunum, balgam gibi belirtileri vardır. KOAH hava yollarını daraltır ve akciğerlere daha az hava girmesine neden olur” dedi.
Başlangıç evresinde hafif öksürük ve balgam olduğunu dile getiren Kolsuz, ilerleyen dönemlerde artış olduğunu kaydetti. Kolsuz, hastalığın yavaş yavaş ilerlediğini belirterek, “İlk başlarda nefes darlığı; koşma, hızlı yürüme, merdiven çıkma gibi aktivitelerin sonucunda ortaya çıkar. Bu nedenle kişi durumu önemsemeyebilir. Fakat bu durum oldukça mühimdir. Çünkü hastalığın ilerleyen dönemlerinde hiçbir şey yapılmasa da nefes almakta zorlanılabilir” diye konuştu.
Tedavi edilebilen bir hastalık
KOAH’ın tedavi edilebilen bir hastalık olduğunu beliren Kolsuz, şöyle devam etti: “İnsanların ilk başlarda çok fazla önemsemediği bu sinsi hastalığa karşı, erken tanı ve müdahale oldukça önemli. Bu nedenle herhangi bir şikâyet görülmesi durumunda vakit kaybetmeden doktora gidilmesi gerekiyor. Çünkü hastalıkta erken teşhis hayat kurtarıcı diyebiliriz. Hastalık başlangıç evresinde yakalanır ve hasta bu evrede gerekli önlemleri alırsa, KOAH büyük oranda önlenmiş olur. Yoksa ilerleyen dönemlerinde hastalığın tedavi edilemez hale geldiği unutulmamalı.”
Her 10 kişiden 1’i KOAH sorunu yaşıyor! Her 5 hastadan 1’i farkında değil!
10 yılı aşkın süredir sigara içenlerin yüzde 50’den fazlasında KOAH görüldüğünü biliyor muydunuz? Ancak sigara içenlerin yüzde 20’si KOAH olduğunun farkında bile değil! Günümüzde hızla yaygınlaşan bu sinsi hastalık, uzun yıllar hiçbir belirti vermeden ilerleyebiliyor. Acıbadem Fulya Hastanesi Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Reha Baran, ülkemizde her 10 kişiden 1’inde görülen Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı’na yönelik önemli uyarılar ve önerilerde bulundu.
Tedavisinde umut verici gelişmeler olsa da bir kere kapıyı çaldığında çoğunlukla dönüşü olmayan bir hastalık KOAH. Sinsice ilerlediğinden, sigara içenlerin yüzde 20’si KOAH olduğunun farkında bile değil! Prof. Dr. Reha Baran, akciğer hastalıkları arasında en tehlikelilerinden biri olan KOAH’nın, hafif, orta, ağır ve çok ağır olarak sınıflandırılabileceğini belirterek “Tütün ve tütün mamullerinin kullanımının artması, sanayileşme ile birlikte toksik gaz ve partiküllere maruz kalma, çevresel kirlilik, pasif içicilik KOAH’ya zemin hazırlıyor. Bunun yanında iyi tedavi edilemeyen astım da KOAH’ya dönüşebiliyor” diyor.
Tedavide ilk şart sigarayı bırakmak!
Dünyada ölüm nedenleri arasında 6’ncı sırada olan KOAH’nın tedavisinde genellikle ömür boyu nefes açıcı ilaçlar, aralıklarla kortizon ve antibiyotikler, balgam söktürücü ilaçlar kullanılıyor. Ancak birinci tedavi yönteminin sigarayı bırakmak olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Reha Baran, ağır ve çok ağır KOAH hastalarında ise ilaç tedavilerinin çok sınırlı fayda sağladığını söylüyor.
Hastalar genellikle uzun süreli oksijen desteğine ihtiyaç duyarlarken, yaşam kaliteleri son derece düşüyor. Prof. Dr. Reha Baran bu tip hastalarda KOAH’ın durumuna göre günümüzde girişimsel bronkoskopik yöntemler ile önemli kazanımlar sağlandığını vurguluyor.
KOAH hastalığının ortaya çıkmasında en büyük etkenin sigara olduğunu dile getiren Uzm. Dr. Mustafa Kolsuz, özellikle sigara dumanına maruz kalan kişilerde KOAH görülme sıklığının arttığına dikkat çekti.
Kolsuz, bu nedenle rahatsızlığın teşhis edildiği andan itibaren sigara kullanımının bırakılması gerektiğinin altını çizerek, “Diğer yandan, hastalığın ortaya çıkmasında kirli hava koşullarının da büyük oranda etkisi var. Çalışılan ve yaşanılan ortamdaki toz, duman ve kimyasal maddeler bronşlarda tıkanmaya neden oluyor. Buna bağlı olarak da akciğer kapasitesinde büyük oranda azalma yaşanıyor” ifadelerini kullandı.
Her 10 kişiden biri KOAH
Ülkemizde her 10 kişiden 1’i Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı ile yaşıyor. 10 yıl üzerinde sigara içenlerde ise KOAH görülme oranı yüzde 50’nin üzerine çıkıyor. Hastaların şikayetlerinin başında nefes darlığı, hırıltılı solunum ve öksürük geliyor. Özellikle ağır ve çok ağır KOAH hastalarında ilaçlar fazla işe yaramadığından alternatif tedavi yöntemlerinden faydalanılabiliyor.
Prof. Dr. Reha Baran “İleri evre kronik bronşitin ön planda olduğu hastalarda, bronkoskopik olarak tüm bronşların mukozasını balon yoluyla temizliyoruz. İşlem genel anestezi altında yapılıyor, herhangi bir kesi veya dikiş işlemi olmuyor. Yaklaşık bir saat süren bronkoskopik işlemde, hasta takip edildikten sonra ertesi gün taburcu ediliyor. Gerekirse bir iki seans daha yapılabiliyor” diyor.
Yüzde 40’a yakın iyileşme sağlanabiliyor
Hastanın hava keseciklerinin harap olduğu türünde (amfizem) uygulanan tedavi sayesinde de nefes darlığı ve oksijen ihtiyacı azalıyor. Bu işlemde de genel anestezi altından bronkoskopik olarak akıllı teller (spiral coil) takılıp akciğerin iyi çalışmayan harap olmuş bölgeleri büzüştürülerek diğer akciğer bölgelerinin daha iyi çalışması sağlanıyor. Hasta ertesi gün taburcu ediliyor. Prof. Dr. Reha Baran, bu işlemler ile birlikte ileri düzey KOAH hastalarında fonksiyonel olarak yüzde 15-40 arası iyileşme sağlanabildiğini belirterek, hastanın oksijen gereksiniminin azalmasına paralel yürüme kapasitesinin de arttığını söylüyor.
KOAH tedavisinin temeli sigarayı bırakmaktan geçiyor
Hava yollarını daraltan, solunumu güçleştiren bir hastalık olan KOAH, ne yazık ki sinsice ilerliyor ve zamanında tanı konulamadığı için tedavisinde yetersiz kalınıyor. Genellikle kronik bronşit ve amfizem içeriklerine göre KOAH’da hastalar, öksürük ve balgamdan kısa mesafeli yürüyüşte bile oluşan nefes darlığına kadar değişik belirtiler yaşayabiliyor. Üç haftadan kısa süreli öksürüğün en sık nedeni soğuk algınlığıdır. Ancak kronik öksürüğün en sık nedenlerinden biri de KOAH’tır.
Hastalığın en önemli sebebinin sigara olduğunu belirten Liv Hospital Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Ferah Ece “Sigaranın bırakılması KOAH gelişme riskini azaltan ve hastalığın ilerlemesini durduran tek ve en etkili girişimdir. KOAH için kullanılan ilaçlar sadece hastaların nefes darlığı şikayetlerini azaltmak için kullanılır. Bu nedenle KOAH tedavisinin temelini sigarayı bırakmak oluşturur” diyor.
En önemli sebebi sigara
Hastalığın en önemli sebebi sigaradır. Sigara dumanı ile hava yollarına ve hava keseciklerine zararlı gazlar ve maddeler dolar. Yıllar geçtikçe bu zararlı gazlar ve maddeler bronşların ve hava keseciklerinin yapısını bozmaya başlar. Bunun sonucunda bronşların hastalanması ve tıkanması ile bronşit, hava keseciklerinin harabiyeti ve parçalanması ile amfizem ortaya çıkar. Akciğerlerde ortaya çıkan bu tıkanıklıklar ve bozulmalar sonucunda kana oksijen geçişi azalır ve vücudun oksijensiz kalması ile pek çok ciddi rahatsızlıklar doğar.
KOAH sigarayı bırakınca düzelir mi?
KOAH ilerleyici bir hastalıktır. Sigarayı bıraktıktan sonra bozuklukların tamamen ortadan kaybolması çok zordur. Ancak sigaranın bırakılması ile hastalığın ilerlemesi yavaşlar. Aksi halde çok hızlı ilerler. Sigaranın bırakılması KOAH gelişme riskini azaltan ve hastalığın ilerlemesini durduran tek ve en etkili girişimdir. KOAH için kullanılan ilaçlar sadece hastaların nefes darlığı şikayetlerini azaltmak için kullanılır. Bu nedenle KOAH tedavisinin temelini sigarayı bırakmak oluşturur.
Tanı nasıl konulur?
Öksürük, balgam çıkarma, nefes darlığı olan hastalarda yapılan solunum fonksiyon testi ile tanı konulur ve hastalığın şiddeti belirlenir.
KOAH evreleri nelerdir?
KOAH hafif, orta, ağır ve çok ağır olmak üzere 4 evrede incelenir. Çok ağır evrede kalp yetmezliği meydana gelebilir ve ayaklarda su toplama (ödem) başlar. Kalp yetmezliği gelişen hastalarda hastalığın ileri dönemlerinde nefes darlığı çok şiddetlenir ve hastalar evden dışarı çıkamaz hale gelir. Bu dönemdeki hastalar artık günün yarısından çoğunda oksijen makinesine bağlı kalırlar.
Tedavisi nasıl yapılır?
Etkili bir tedavi programında dört basamak vardır.
- Hastalığın değerlendirilmesi ve izlenmesi
- Risk faktörlerinin azaltılması
- Farmakolojik ve farmakolojik olmayan yaklaşımlarla stabil KOAH’ın tedavisi
- KOAH semptomlarında kısa süreli kötüleşme ile karakterize akut alevlenmelerin tedavisi.
Stabil KOAH tedavisi, şikayetler için bronş açıcı ilaçların kullanımını ve yılda bir kez grip aşısı yapılmasını içerir. Farmakolojik olmayan tedavi yaklaşımları ise, solunumsal rehabilitasyon programları, oksijen tedavisi ve sınırlı sayıdaki vakada uygulanan bronkoskopik valf yerleşimi gibi girişimleri içerir.
