Travma sonrası stres bozukluğu bireylerde önemli bir kaza, çatışma, stres maruziyeti, saldırı ya da örselenme sonrasında gelişebilmektedir. Bu sorunu yaşayan bireyler gündelik uyaranlara karşı daha hassas ya da aşırı duyarlı hale gelmektedirler, aşırı uyarılabilirlikleri nedeniyle rahatlayamamakta ya da dinlenememektedirler.
Görsellerin travma sonrası stres bozukluğuna etkileri
Prof. Dr. Hakan Yaman
Travma sonrası bu bozukluğun birçok organ sistemine etkisi olmaktadır. Galler Bölgesi’nde Cardiff Üniversitesi’nde yapılan bir çalışmada travmatik uyaranların gözbebekleri (pupil) üzerine olan etkileri araştırılmıştır.
Daha önceki çalışmalarda uyaranlara bağlı tepkinin tehdite mi yoksa uyarana bağlı mı olduğu net ayırt edilememiştir. Bu çalışmada ise pupillometre ölçümü ile otonom sinir sisteminin parasempatik ve sempatik etkileri değerlendirilebilmiştir.
Çalışmaya katılan katılımcılardan travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) olanların görsel uyaran sonrası göz bebeği daralması (parasempatik işlevin bir göstergesidir), zayıf olurken, gözbebeklerinin genişlemesi (sempatik işlevin göstergesi) daha fazla olmuştur.
TSSB’si olan bireyler tehdide dayalı ya da pozitif görsellere artmış tepki göstermişlerdir.
Özetle travma sonrası stres bozukluğu olan bireylerde parasempatik etkinin (gözbebeklerinin küçülmesi) azalmış ve sempatik etkinin (göz bebeklerinin genişlemesi) artmış olduğu gösterilmiştir.
TSSB’nin parasempatik duyarsızlık ile sempatik aşırı duyarlılığı ile gitmesi kronik aşırı uyarılmışlığa neden olmaktadır. Artmış duygusal meşguliyet, gelen dış uyarılar ile başa çıkmayı zorlaştırmaktadır. Aşırı uyarılmışlığın kısa erimli olumlu etkileri olmakla birlikte (tehlikeden sakınma ve hızlı tepki gösterme), uzun erimde sağlığa olumsuz etkileri olmakta, hatta yaşamda kalımı olumsuz etkilemektedir.
Bu araştırmada elde edilen sonuçları travma sonrası stres bozukluğunda kullanmak olasıdır. Travmaya ilişkin görseller yanı sıra duygusal uyarı oluşturan bir görselin (örn. heyecanlı bir maç sahnesi) benzeri etkiler yaratması nedeniyle, terapide pozitif görseller kullanılabilir.
Böylece daha önce yaşanan acıları hatırlatacak görüntülerin yerine daha kabul edilebilir ve kötü çağrışım yapmayan görsellerin kullanılması olasıdır. Ancak araştırmacılar, bu bulguların yine de terapi seanslarında sınanmalarını önermektedirler.
Kaynaklar:
- Mckinnon AI, Gray NS, Snowden RJ, Enhanced Emotional
Response to Both Negative and Positive Images in Post-Traumatic Stress Disorder: Evidence
from pupillometry, Biological Psychology (2020), doi: https://doi.org/10.1016/j.biopsycho.2020.107922. - How Traumatic Experiences Can Leave Their Mark on a Person’s Eyes. Erişim: https://neurosciencenews-com.cdn.ampproject.org/c/s/neurosciencenews.com/eye-trauma-mark-16659/amp/ . Erişim tarihi: 22.07.2020.
