17 günlük tam kapanma boyunca milyonlarca yurttaş gelirsiz kalacak. Bu boyutta bir kapanmada vatandaşını desteksiz bırakan tek ülke Türkiye oldu. Salgın desteklerinde Türkiye, Afganistan’ın bile gerisinde kaldı!
Türkiye salgın döneminde halkına en az sosyal yardım yapan ülkeler arasında yer alıyor. İlk vakanın ortaya çıkmasının ardından bir yıl geçmesine rağmen salgın kontrol altına alınamadı. Alınan tedbirler ise halkın daha da yoksullaşmasına neden oldu. Dünya Bankası’nın verilerine göre Türkiye’de yoksulluk salgın öncesinde yüzde 10 seviyesindeyken salgın döneminde yüzde 12’ye yükselmiş durumda.
İktidar tam kapanma sürecinde evlere kapanan yurttaşlara herhangi bir gelir desteğini içeren sosyal yardım paketi açıklamasında bulunmadı. Öte yandan ekonomiye ilişkin yeni torba yasanın da detayları ortaya çıkmaya başladı.
Torba yasada küçük ve mikro işletmelere destek adı altında kredi düzenlemesi var. Küçük ölçekli firmalardan kaynak sıkıntısı çekenlere, istihdam sağlamaları şartıyla Kredi Garanti Fonu destekli kredi sağlanacak. Her bir çalışan için 100 bin TL kredi hakkı tanınırken, üst limit 500 bin lira olarak belirlendi. Kredi 2 yıl vadeli, ilk 6 ayı geri ödemesiz kullandırılacak. Dünyada tam ya da kısmi kapanma uygulanan birçok ülke, gelir desteği, nakdi yardım ve vergi indirimi gibi uygulamalarla halkın mağduriyetlerini gidermeye çalışıyor. Dünyada desteklerin nasıl yapıldığına mercek tuttuk.
Türkiye, Afrika ülkeleri ile yarışıyor
Boğaziçi Üniversitesi Öğretim Görevlisi Prof. Dr. Ceyhun Elgin’in yapmış olduğu araştırmaya göre Türkiye mali paketlerle 168 ülke arasından 86’ncı sırada yer alıyor. Türkiye’de mali teşviklerin Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’ya oranı yüzde 4.
Desteksiz kapanma sadece Türkiye’de!
Portekiz
Portekiz’de 2021 yılının ilk aylarında verilen büyük bütçe açığına rağmen, koronavirüs salgınında etkilenen şirketlere ve ailelere desteğin gerekli olduğu sürece devam edeceği vurgulanıyor. Ülkede ilk çeyrekte Covid-19 ile mücadele kapsamında alınan olağanüstü tedbirler kamu harcamalarını 2,1 milyar avro civarında artırdı. Sadece mart ayında 932 milyon avro harcandı. 2021’in ilk yarısında geçerli ve en fazla 2 bin avro olmak koşuluyla, gelirlerinde ciddi düşüş görülen küçük işletmelere yüzde 50’ye varan kira yardımında bulunulması öne çıktı.
ABD
ABD Başkanı Joe Biden, göreve geldikten sonra ocak ayında 1,9 trilyon dolarlık bir ekonomik teşvik paketi imzaladı. Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) verilerine göre ABD milli gelirinin yüzde 25,4’ünü bu yardımlara ayırmış durumda. Son yardımları içeren son paketin detayına ise ailelere 1400 dolar, 7 milyon kişiye istihdam ve işsizlere haftada bir 300 dolar gelir desteği bulunuyor. Koronavirüs kısıtlamaları sonrası ülkede 11 milyondan fazla insan işsiz kalmıştı.
İngiltere
Ülkede üç kez sokağa çıkma kısıtlaması ilan edildi. Üçüncü kısıtlamanın ardından İngiltere Maliye Bakanı Rishi Sunak işletmeler için 4,6 milyar sterlinlik destek paketi açıkladı. Bugünlerde kademeli normalleşmenin başladığı ülkede milli gelirin yüzde 16,3’ünü yardımlara ayrıldı. pandemi nedeniyle çalışamayacak durumda olanların, Ülkede çalışamadıkları saatlere göre maaşlarının yüzde 80’ini devlet karşıladı. Ayda en fazla 2 bin 500 sterlin maaş desteği verildi. Öte yandan ülkede cirosunun yüzde 30 ya da daha fazlasını kaybeden işyerlerine kârının yüzde 80’ine kadar hibe verilebiliyor.
Almanya
Almanya’da hükümet pandeminin başlangıcından bu yana 156 milyar avro, 130 milyar avro ve 60 milyar avro değerinde üç mali teşvik paketi açıkladı. Ülke milli gelirinin yüzde 11’ini sosyal yardımlara ayırmış durumda. Son açıklanan pakette sosyal yardım alanlara ve ailelere çocuk başına 300 avro artı tek seferlik 150 avro gelir desteği sunulurken kültür sanat sektörü çalışanlarına 2 milyar avro yardım ayrıldı.
Müteahhide var emekliye yok!
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “Enflasyon oranında artış yapılan bayram ikramiyelerinin ramazandaki ilk ödemesini mayıs başında, Kurban Bayramı ödemesini de temmuz ortasına doğru gerçekleştireceğiz” demesinin ardından 17 gün geçti.
Erdoğan’ın açıklamasının ardından kendisinin hangi enflasyon oranından bahsettiği anlaşılamamış bu nedenle farklı senaryolar üzerinden beklentiler ortaya çıkmıştı. Buna göre son açıklanan mart ayı yıllık enflasyon oranı yüzde 16,2’ydi.
Öte yandan yine mart ayında 2018’le kıyaslandığında TÜFE’deki artış yüzde 56’ydı. Aynı süreçte asgari ücrete ise yüzde 76 oranında zam yapılmıştı. Ancak 3 yıldır 1000 TL’ye sabitlenen bayram ikramiyesine 100 TL zam yapılmasına karar verildi. Böylece bayram ikramiyesine zam oranı yüzde 10 oldu.
Erdoğan her ne kadar enflasyon oranı kadar zam yapacağız dediyse de, bayram ikramiyesine yıllık enflasyon kadar bile zam yapılmadı. 100 TL’lik zammın kim tarafından neye göre hesaplandığı bilinmezken, sosyal medyada tepkilerini dile getiren emekliler “Saray’ın gönlünden 100 TL kopmuş” açıklamasını yaparak ülkedeki kuralsızlığa dikkat çekti. Vergi uzmanı Ozan Bingöl, sosyal medya hesabında yaptığı paylaşımda “Konu emekliliğin yaşı olunca Avrupalı, ikramiyesi olunca Afrikalı oluyoruz” yorumunu yaptı. Emekli olmasına rağmen 100 binden fazla yurttaş iş arıyor ama bulamıyor.
“İnsanlar açlık ve hastalık arasında kalıyor”
İzmir Tabip Odası Başkanı Op. Dr. Lütfi Çamlı 29 Nisan Perşembe gününden 17 Mayıs Pazartesi gününe kadar uygulanacak tam kapanma kararını değerlendirdi. Dr. Çamlı fabrikaların, hatta inşaat sektörünün bile çalışmaya devam ettiği bir noktada tam kapanmadan söz edilemeyeceğini belirtti.
Dr. Çamlı “Sürecin başından beri artan vakalarla ilgili bilim insanları sürekli uyarıda bulundu. Kapanmada mutlaka sosyal ve ekonomik destek paketlerinin olması gerektiği söylendi.
Kapanma var ama herhangi bir destek yok. Bu ülkede günlük çalışan insan sayısı çok fazla. İnsanlar açlık ve hastalık arasında kalıyor. İş yerleri ve fabrikalarda çarkların durmasını istemiştik ama bunlar devam ediyor. Bizim önerdiğimiz kolektif korunmayı içerek bir kapanma değil. Ekonomik kaygılar hâlâ toplum sağlığının önüne geçiyor” dedi.
“Turizm sezonuna hazırlanmak için alınan bir karar”
Kararın toplum sağlığını önceleyen değil, ekonomik olduğunu vurgulayan Dr. Çamlı “Turizm sezonuna hazırlanmak için alınan bir karar. Üç haftalık süreçte vaka sayıları biraz azalacaktır ama turizm hemen açılacak mı yoksa yeniden tartışılma olacak mı? Hızlı aşılama için zaman kazanmamız açısından kapanma önemli ama bizim elimizde aşı yok. Hızlı aşılamanın koşulları şu an görünmüyor. Eve hapsetmek de çok mantıklı değil. Ev içi bulaş çok ciddi bir risk. Fabrikalarda, işyerlerinde uygun olmayan koşullarda üretim devam ediyor ve bu insanlar bulaşı taşıyacak. Bu bizim önerdiğimiz şekilde bir kapanma değil” diye konuştu.
İzmir’deki hastanelerin dolu olduğunu belirten Dr. Çamlı “İzmir’de son bir haftada vaka sayısı yüzde 10 arttı. Vakalar azalmadı, vaka artış hızı azaldı. Ne kadar az test yapılırsa, o kadar az vaka ortaya çıkar. Hastaneler tamamen dolu durumda. Birçok hastanede yeni pandemi servisleri ve yoğun bakımları açılıyor. Örneğin Tepecik Eğitim Ve Araştırma Hastanesi ile İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde yeni düzenlemeler yapılıyor. İki ayda yaklaşık 10 bin yurttaş hayatını kaybetti, ağır hasta sayısı ise sürekli artıyor. Sağlık sistemi bu artışları artık karşılayamayacak duruma gelecek” ifadelerini kullandı. (BirGün)
TESK Başkanı Palandöken: Desteklerin artırılarak devam etmesini bekliyorduk
Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu (TESK) Başkanı Bendevi Palandöken , esnafa sağlanan gelir, kira ve kısa çalışma ödeneği desteğinin uzatılmasını değerlendirdi. Uzatılan yardımların esnafın sorunlarının bir kısmını çözeceğine fakat TESK olarak daha geniş kapsamlı bir paket beklediklerini söyledi.
Bloomberg’in haberine göre Palandöken, esnaf ve sanatkarlar ile gerçek kişi tacirlere verilen desteğin 1 ay daha uzatılması hakkında yaptığı konuşmada şu ifadelere yer verdi:
“17 gün çok büyük bir iş kaybı olacak. Zaten borçlar var ama onun için de bir tebliğ geldi. En azından bu sürede icraya verilmeyecekler, fakat borcu borçla katladıkları için sıkıntı yarattı. O talebimizi de yerine getirdiler. Kefalet Kooperatifleri’nden borç alan esnafımızın borçları Temmuz’a kadar faizsiz ötelendi. Aynı zamanda vadesi gelenlerin bir bölümü de yıl sonuna kadar ötelenecek. Bunlar biraz rahatlatacak. Desteklerin daha çok artırılarak devam etmesini bekliyorduk fakat hükümetin bütçesi de herhâlde bu kadarına yeterli. Bundan sonraki süreçte görüşmelerimiz tekrar devam edecek. Destekler esnaf öncelikli olduğu için, diliyoruz ki bundan sonrasının arkası gelir.”
