Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu’nun açıkladığı verilere göre, son 5 yılda Avrasya Tüneli’nden geçen araç sayısı işletmeci şirkete verilen geçiş garantisinin yalnızca yüzde 65’i. Tünel yüksek ücreti nedeniyle yolcular tarafından daha az tercih edilirken her yıl artan döviz kuru üzerinden geçiş ücretinin belirlenmesi ve bu garantinin tutturulamaması yolun kamuya olan maliyetini artırıyor.
Geçiş garantili köprü ve otoyol projelerinin kamuya maliyeti büyüyor. Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu’nun açıkladığı verilere göre, 2017-2021 arasında Avrasya tünelinden geçen araç sayısının işletmeci şirkete verilen geçiş garantisinin 65’i olduğu görüldü.
Karaismailoğlu yaptığı açıklamada Avrasya Tünelinden geçen araç sayısının 5 yılda 79 milyona ulaştığını belirterek tünelin ülke ekonomisine katkısının toplam 8,1 milyar lira olduğunu belirtti. Karaismailoğlu tünelin İstanbul trafiğini de rahatlattığını söyledi.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu, Avrasya Tüneli ile ilgili yazılı açıklama yaptı. Avrasya Tünelinin bakanlığın mega projeleri arasında yer aldığını belirten Karaismailoğlu, tünelin hem İstanbul trafiğini rahatlattığını hem de ekonomiye katkı sağladığını kaydetti.
Karaismailoğlun’nun yaptığı açıklamada sayıların Avrasya Tüneli için verilen geçiş garantisinden oldukça geride kaldığı görüldü.
Yapı Merkezi adlı Türk firması ile SKEC adlı Güney Kore firması tarafından yapılan ve işletmesi 24 yıl 5 ay süreyle bu şirketlere devredilen Avrasya Tüneli, geçiş garantisi yakalanamadığı için Hazine’ye milyonlarca dolara mâl oluyor.
Hedefin yüzde 65’i tutturulabildi
26 Aralık 2016’da hizmete açılan ve 2017’de günlük 68 bin araç geçiş garantisi verilen tünel için araç geçiş sayısı her yıl belirli bir oranda artırılıyor. Sayıştay verilerine göre 2020’de garanti edilen yıllık araç sayısı 25 milyon 376 bin 878 olarak belirlenmişti.
Verilen garantilere göre, 2017-2021 arasında 5 yılda 120 milyonun üzerinde aracın geçmesi gerekiyordu. Ancak Bakan Karaismailoğlu’nun verdiği bilgilere göre geçiş sayısı yalnızca 79 milyonda kaldı. Yani geçiş garantisi için verilen hedefin yalnızca yüzde 65’i tutturulmuş oldu.
2017-2020 arasında 150 milyon dolar ödendi
Sayıştay’ın tespitlerine göre, 2020 yılında da Avrasya Tüneli için 25 milyon 376 bin 878 araç geçiş garantisi verilmişti. Ancak 2020 yılında geçen araç sayısı 12 milyon 609 bin 103 oldu. Geçmeyen araç için de kamunun kasasından Avrasya Tüneli’ni işleten şirkete tam 456 milyon 310 bin TL ödeme yapıldı.
2017 ve 2020 yılları arasında Avrasya Tüneli için şirkete ödenen garanti miktarı da yaklaşık 150 milyon dolar oldu.
2020 yılında garantilere ilişkin maliyetin artmasının altında ise pandemi döneminde gerçekleşen sokağa çıkma yasakları yatıyor. 2021 içerisinde de gerçekleşen uzun süreli sokağa çıkma yasakları döneminde köprüler çok az kullanıldığı için şirketlere ödenen garantilerin Hazine’ye olan maliyetleri arttı.
Geçiş ücretleri üzerinden verilen garantilerde yapılan hesaplamalarda dolar kuru ve ABD enflasyonu belirleyici oluyor. Dolar/TL kurunda ekim ayında başlayan kriz ve Türk lirasının sert bir hızda değerini yitirmesi ve ABD enflasyonunun yüzde 7,5’e tırmanarak son 40 yılın en yüksek seviyesine çıkması kamunun üzerindeki maliyeti arttıran etkenlerden.
Yüksek fiyat yüzünden kimse kullanmıyor!
Devletin öngördüğü geçiş istatistiklerinin Avrasya tünelinin de dahil olduğu yollardan geçmemesinin en büyük sebebi ise bu yolların ücretlerinin yüksek olması.
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı için M. Coşkun Cangöz, Nurhan Uyduranoğlu Karaca ve Prof. Dr. Uğur Emek tarafından kaleme alınan ‘Türkiye’de Kamu-Özel-İşbirliği Uygulaması: Etkin Risk Paylaşımına Yönelik bir Model Önerisi’ raporuna göre bu İzmit-İzmir Otoyolu ve Avrasya Tüneli’nde yolcuların yüksek ücret nedeniyle bu yolları kullanmadığı belirtildi.
Raporda, “Ödenebilirlik testleri yapılmadığı zaman İzmit-İzmir Otoyolu (Osmangazi Köprüsü dâhil) Projesi ve Avrasya Tüneli Projesi örneklerinde olduğu gibi kullanıcılar yüksek ücretler nedeniyle tesisleri kullanmamaktadır. Bu durumda ücretleri düşürmek için bütçeden katkı payı sağlanabilmektedir. Daha da önemlisi gelir garantileri nedeniyle, gerçekleşmeyen kullanımın bedeli de bütçeden ödenmektedir” ifadelerine yer verildi.
14,6 kilometrelik Avrasya Tüneli’nde bir otomobilin gündüz geçiş ücreti şuan için 53 TL. Karayolu ile İstanbul içinde kıta değiştirmek isteyen yolcular içinse 15 Temmuz Şehitler Köprüsü ve Fatih Sultan Mehmet Köprüsü’nün geçiş ücretleri 8,25 TL.
