Optik illüzyon testleri: Bir araştırmaya göre; yüksek IQ’ya sahip kişiler optik yanılsama içindeki şekilleri çok daha kolay görebiliyor. Optik illüzyon sanatı üzerine kariyer yapmış Lee Wagstaff da çalışmalarını yayınladı ve sosyal medya kullanıcılarına adeta meydan okudu.
Optik illüzyon testleri sık sık sosyal medyada paylaşılarak gündeme geliyor. Son olarak optik illüzyon sanatı yaparak kariyer yapmış bir ressam da şimdiye kadarki en şaşırtıcı çalışmalarından bazılarını paylaştı.
Lee Wagstaff, eserlerinde kadın yüzlerini desenler arasına gizleyerek dikkat çekiyor. Wagstaff’ın eserlerinin çoğunda gizli kalmış yüzü tanımlamak oldukça zor olabiliyor. Hatta bazı kullanıcılar, optik illüzyonlarda yüzleri bulmaya çalışırken baş dönmesi bile bildirdiler.
İşte Wagstaff’ın çalışmalarından bazıları:
Wagstaff’ın çalışmalarının sosyal medyada tartışma konusu olmasının bir nedeni de optik illüzyon testlerinin zeka belirleyici olduğunun ileri sürülmesi.
Sık sık sosyal medyada yayılan ve kullanıcılar arasında tartışmalar yaratan optik illüzyon testlerinin, kişilik ve zeka ile ilişkili olduğu belirtilirken Current Biology tarafından yürütülen bir araştırma da testleri IQ ile ilişkilendirdi. Araştırmaya göre; daha yüksek IQ’ya sahip kişiler, bir optik yanılsama içindeki şekilleri ve ayrıntıları daha kolay tanımlıyor.
Optik illüzyon nedir?
Optik illüzyon (görsel illüzyon) ya da göz yanılsaması, görsel olarak algılanan görüntüler ile nesnel gerçekliğin farklı olduğu durumlar için kullanılan terimdir. Göz tarafından toplanan ve beyinde işlenen bilgiler uyaran kaynağının fiziksel ölçümü ile uyuşmayan bir algı oluşturur.
Temel olarak 3 tipi vardır: Değişmez optik illüzyonlar ile temsil ettiği nesnelerden farklı algılanan görüntüler oluşturulur, fizyolojik optik illüzyonlar gözlerin ve beynin belirli bir tür aşırı uyarılması (parlaklık, renk, boyut, konum, eğim, hareket) ile etki gösterir ve bilişsel illüzyonlar, bilinçsiz çıkarımlar sonucu oluşur.
Fizyolojik illüzyonlar
Fizyolojik yanılsamaların; parlak ışıkları izleyen ardıl görüntüde olduğu gibi ya da aşırı derecede uzun değişken desenlere adapte uyaranlarda (koşullu algısal ikincil etki) olduğu gibi; parlaklık, renk, konum, boyut, hareket, vb. rakip uyarı yarışı veya içerik etkileşimi suretiyle göz veya beyin üzerinde aşırı uyarım etkisi olduğu tahmin ediliyor. Teoriye göre; bir uyarıcı, görsel işlemenin erken dönemlerinde kendine ayrılmış sinir yolunu takip eder. Bu yoğun ve yineleyici aktivite bitişikteki aktif kanallarla etkileşime neden olarak fizyolojik bir dengesizlik oluşturarak algıyı değiştirir.
Bilişsel optik illüzyon testleri
Bilişsel yanılsamalara dünya hakkındaki varsayımların etkileşimi ile ortaya çıkan “bilinçsiz çıkarımlar”ın yol açtığı varsayılır. Bu fikir ilk olarak 19. yüzyılda Hermann Helmholtz tarafından ortaya atılmıştır. Bilişsel yanılsamalar yaygın olarak belirsiz görüntü, deforme yanılsamalar, paradoks illüzyonlar ya da kurmaca yanılsamalar olarak ayrılırlar.
- Belirsiz görüntü; resim ya da nesneler arasında alternatif yorumlara neden olan bir algısal geçiş oluşmaktadır. Necker küpüiyi bilinen bir örneğidir, başka bir örneği de Rubin vazosudur.
- Deforme veya geometrik optik illüzyonlar; büyüklük, uzunluk, pozisyon veya eğrilik çarpıtmaları ile karakterizedir. Çarpıcı bir örneği Kafe duvarı yanılsamasıdır. Diğer örnekler ise ünlü Müller-Lyer illüzyonuve Ponzo yanılsamasıdır.
- Paradoks yanılsamalar; Penrose üçgeniveya imkansız merdiven gibi paradoksal ya da imkansız olan nesneler tarafından oluşturulan görüntülerdir, diğerleri; C. Escher’in Artan ve Azalan ve Şelale örnekleridir.
- Kurmaca yanılsamalar; Bir şekil herhangi bir uyarı olmadan algılandığı zaman bahsedilir.
Renk ve parlaklık sabitliği
Eşzamanlı Kontrast İllüzyonu. Arka plan koyu griden açık griye kayan bir renk geçişine sahip. Ortadaki yatay çizgi de açık griden koyu griye geçiş gösteriyor görünmekte ama aslında tek renge sahip. Dikkatli bakarsanız tek renk olduğunu görebilirsiniz.
Gelecek algısı
New York’ta Rensselaer Polytechnic Institute‘de araştırmacı olan ve optik illüzyonlarla ilgilenen Mark Changizi, görsel yanılsamalara neden olarak en fazla insanların uyanıkken deneyimlediği bir nöral gecikmeden bahsetmektedir. Işık retinaya çarptığında, saniyenin onda birinde beyin sinyallerine çevirerek dünyanın görsel bir algısını oluşturur.
Bilim insanları gecikmeyi bilmektedirler ancak halen insanların bunu nasıl telafi ettikleri tartışılmaktadır. Bir öneriye göre insan motor sistemi her nasılsa gecikmeyi telafi etmek için beyin algı hareketlerimizi değiştirmektedir.
Şekil: Bir görsel illüzyon testi. İki daire izleyici siyah noktaya bakarken başının ileri ve geri hareketleri ile hareket ediyormuş gibi görünmektedir. Ekrana yaklaşıp uzaklaşarak görebilirsiniz.
Mark Changizi, insan görme sisteminin nöral gecikmeleri telafi etmek için geleceğe yönelik bir saniyenin onda biri sürede meydana gelecek görüntüler oluşturma kapasitesinde evrimleşmiş olduğunu iddia etmektedir.[*]
Beynimizle geleceği algılamak istediğimizde ve bu algıların gerçeklikle uyuşmaması durumunda illüzyon oluşur.
Örneğin, Hering İllüzyonu isimli yanılsamada merkezi bir nokta etrafında bisiklet tekeri telleri varmış gibi görünmektedir. Bunun yanında merkez noktaya paralel iki dikey çizgi görünmektedir. İllüzyon burada bizim gelecek görüşü kabiliyetimizi harekete geçirmekte ve hareket ediyormuşuz izlenimi vermektedir. Biz aslında hareket etmediğimizden ve şekil sabit olduğundan düz çizgilerde eğimli olanlar gibi görünmektedir.
Kaynak: Jeanna Bryner, Senior Writer, LiveScience.com 6/2/08. His research on this topic is detailed in the May/June 2008 issue of the journal Cognitive Science. Key to All Optical Illusions Discovered. 5 Eylül 2008 tarihinde yayımlandı.
