Bipolar bozukluğun tedavi yöntemleri neler? Hangi psikoterapi türleri uygulanır? Uzmanlar uyarıyor: Aile içi çatışmalar bipolar hastalığını tetikleyebiliyor.
Kronik bir hastalık olan bipolar bozukluk hastalığının iyilik dönemleri olduğunu belirten uzmanlar, bu dönemlerin kişiye özel tedavilerle sağlanabildiğini söylüyor.
Aile içi çatışmalar ve sosyal desteğin azalmasının hastalığın tetiklenmesinde rol oynayabildiğini vurgulayan Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, “Eğer ailenin veya çevrenin hastalığa yönelik farkındalığı düşükse bu, kişinin tedaviye ulaşmasında birtakım engellere ve ihmale sebep olabilir. Bu nedenle yalnızca hastanın farkındalığının arttırılması değil, ailenin de eğitilmesi oldukça önemlidir.” ifadelerini kullandı.
Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, duygusal değişimlere yol açan bipolar bozukluk hastalığının belirtilerini, tedavi sürecini ve ailelerin rolünü anlattı.
Bipolar bozukluk nedir?
Bipolar bozukluk kişinin duygudurum ve davranışını etkileyebilen psikiyatrik bir hastalıktır. İki uçlu mizaç bozukluğu, manik depresif hastalık olarak da biliniyor. Bipoların bir ucunda depresif dönem diğer ucunda ise mani dönem olarak adını verdiğimiz epizodlar bulunur. Kişide yoğun çökkünlük ve mutsuzluktan, taşkın bir enerjiye uzanan ciddi değişikliklere yol açar.[1]
Mani dönemde kişide aşırı coşkulu, taşkın bir duygudurum görülüyor
Mani döneminde kişide aşırı coşkulu taşkın bir duygudurum görülebildiğini ifade eden Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, şöyle devam etti:
“Kişinin kendine olan güveninde, enerjisinde, konuşma hızında, libidosunda, gergin ya da ani hareketlerinde artış görülebilir. Kişi her zamankinden az uyku ihtiyacı hissedip az uyumasına rağmen enerjik olabilir. İrritabilite dediğimiz kavgaya yatkınlık artabilir. Aşırı para harcamaları olabilir. Yapacakları ile ilgili gerçekdışı birtakım inanışları olabilir. Muhakeme ve yargılama zayıflayabilir. Odaklanmada güçlük, bir düşünceden diğerine atlama, zihinde düşüncelerin uçuşması, düşünmeden hızlı kararlar verme gibi belirtiler mani döneminde görülebilir.”[2]
Depresyon döneminde maninin aksine uykuda artış görülüyor
Depresyon döneminde ise manideki o aşırı coşkulu taşkın duygudurumun aksine çökkün, üzüntülü, sıkıntılı, boşlukta hissetme gibi hisler görülebildiğini de anlatan Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, “Kişi gittikçe ilgisini ve isteğini yitirmeye başlar, bu duruma enerjisindeki azalma eşlik eder. Karşılaştığı problemlere yönelik baş etmede güçlükler yaşar. Özbakımı azalır. Uykuya dalmada ve erken uyanmada güçlük yaşar. Yine maninin aksine uykuda artış görülebilir. İştah artabilir ya da azalabilir. Kişi kendini tükenmiş ve çoğu zaman yorgun hissedebilir. Düşünce akışı yavaşlar, karamsarlık ve umutsuzluk eşlik eder. Kendisine zarar verme veya intihar düşünceleri bu belirtiler arasında görülebilir.”
Hastaların iyilik dönemleri de var
Bipolar bozukluk hastalarının bazen hem manik hem de depresif belirtileri aynı anda yaşayabildiklerini ve bu duruma karma dönemi (mix epizod) adı verildiğini de dile getiren Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, şunları da kaydetti:
“Bu hastalığın kronik bir hastalık olduğunu unutmamakta fayda var. Ancak ömür boyu demek kişi ömrünün sonuna dek atak halinde hasta demek değildir. Remisyon adını verdiğimiz sağlıklı düşündüğü, sağlıklı davranışlar sergilediği, ötimik (çökkün veya taşkın olmayan normal duygudurum) hissettiği yani ne manide ne depresyonda olmadığı, iyilik halleri, iyilik dönemleri olacaktır. Bu dönem kişiden kişiye değişmekle birlikte kişiye özel tedavilerle sağlanabilir.”.[3]
Bipolar bozukluğun tedavisi nasıl yapılır?
Bipolar bozukluğun tedavisinde mutlaka bir psikiyatri hekiminden yardım alınması ve hızlıca düzenli tedaviye başlanması gerektiğine işaret eden Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, “Tedavide psikiyatrik takip, ilaç kullanımı, psikoterapi süreci oldukça kritik bir role sahiptir. Özellikle terapilerde kişi ile güven ilişkisinin terapötik bir zeminde kurulması, hastalığa yönelik farkındalığın arttırılması, tedavi uyumunun desteklenmesi, tetikleyicilerin ve stresörlerin belirlenmesi, duyguları tanıması ve regülasyon becerilerini geliştirip kullanabilmesi hedeflenmektedir.” dedi.
Aileler bipolar bozukluğu tanımalı
Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, bipolar bozukluğun tedavisinde ailelere çok önemli bir rol düştüğünü dile getirerek, “Bu sebeple aileler ile çalışmak oldukça önemlidir. Ailenin hastalığı tanıması, belirtileri öğrenmesi, düzenli tedavi sürecine hastanın kanalize olabilmesini desteklemesi, tüm bunlara ilaveten tutum ve davranış hataları varsa bunların çalışılması, kişinin iyilik halinin sürdürülmesinde oldukça kıymetli bir öneme sahiptir.
Aile içi çatışmalar bir stres faktörüdür. Bu noktada bir uzmandan aile danışmanlığı almak oldukça önemlidir. Evde size düşen en önemli görev ise yakınınızın düzenli tedavi olmasını desteklemek.”
Çevresel faktörler bipolar bozukluğu tetikliyor
Çevresel faktörlerin bipolar bozuklukta tetikleyici bir role sahip olabildiğini kaydeden Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, “Aile içi çatışmalar, sosyal desteğin azalması, alkol madde kullanımının olması gibi durumlar var olan hastalığın yeniden alevlenmesinde, tetiklenmesinde rol oynayabilir. Hatta eğer ailenin veya çevrenin hastalığa yönelik farkındalığı düşükse, kişinin tedaviye ulaşmasında birtakım engellere ve ihmale sebep olabilir. Bu nedenle yalnızca hastanın farkındalığının arttırılması değil, ailenin de eğitilmesi oldukça önemlidir.” dedi.
Tedavi süreci nasıl işliyor?
Tedavi sürecine ilişkin bilgi veren Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, sözlerini şöyle tamamladı:
“Süreç hakkında genel bilgi verecek olursam; yatarak tedavi gören bipolar bozukluk hastalarında temel olarak hem psikiyatrik tedavi uygulanır hem de düzenli bireysel psikoterapi seansları yapılır. Aile ile çalışılır ve aile tutum açısından, hastalığa yönelik farkındalık açısından güçlendirilir. Taburculuk sonrası süreçte, takipler düzenli şekilde sağlanır ve hastanın işlevselliği ve iyilik hali belirgin ölçüde, kişiden kişiye değişen seviyelerde geri kazandırılır.”
Bipolar bozukluğun tedavi yöntemleri neler?
Bipolar bozukluk, kişinin ruh hali, enerjisi, konsantrasyonu ve günlük aktivitelerini etkileyen bir psikolojik rahatsızlıktır. Bu rahatsızlık, manik-depresif bozukluk olarak da bilinir. Bipolar bozukluk, kişinin bir anda kendini çok iyi hissettiği manik dönemlerle, bir süre sonra içine kapanık bir hale geldiği depresyon dönemleri arasında gidip gelmesiyle karakterizedir.[4] İşte bipolar bozukluğun tedavi yöntemleri:
- İlaç Tedavisi: Duygusal dengesizlikleri dengelemek için duygu düzenleyici ilaçlar kullanılır.
- Psikoterapi: Bilişsel davranışçı terapi, hastaların duygusal düzenlemelerini geliştirmelerine yardımcı olabilir.
- Elektrokonvülsif Terapi (EKT): Özellikle manik dönemleri tedavi etmek için kullanılan bir yöntemdir.
Ayrıca, beslenme düzeni, uyku alışkanlıkları, alkol ve madde kullanımından uzak durma, aile ve sosyal destek, işlevsel düşünme ve stresle baş etme becerilerinin geliştirilmesi de tedavi sürecinde önemlidir.
Bipolar bozukluk için hangi psikoterapi türleri uygulanır?
Psikoterapi, bireyin zihinsel sağlığını iyileştirmek ve duygusal sorunlarını ele almak için kullanılan bir terapi türüdür. Bipolar bozukluk gibi durumlarda, psikoterapi, semptomları hafifletmek, duygusal düzenlemeyi geliştirmek ve hastanın yaşam kalitesini artırmak için önemli bir tedavi yöntemidir.
İşte bipolar bozukluk için uygulanan bazı psikoterapi türleri:
- Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Bu terapi, hastaların düşünce kalıplarını tanımlamalarına ve olumsuz düşünceleri değiştirmelerine yardımcı olur. BDT, manik dönemlerde aşırı özgüveni kontrol etmeye ve depresyon dönemlerinde umutsuzluğu ele almaya odaklanır.
- Duygusal Düzenleme Terapisi (DDT): Bu terapi, duygusal dalgalanmaları yönetmeyi öğretir. Hastalar, duygusal tepkilerini tanımak, düzenlemek ve uygun bir şekilde ifade etmek konusunda beceriler kazanır.
- Aile Terapisi: Aile üyeleri arasındaki ilişkileri anlamak ve desteklemek için kullanılır. Aile terapisi, hastanın sosyal destek ağını güçlendirmeye yardımcı olabilir.
- Grup Terapisi: Diğer bipolar hastalarla bir araya gelerek deneyimleri paylaşmak ve destek almak için kullanılır.
- İnterpersonal Terapi (IPT): Bu terapi, hastaların ilişkilerini ve iletişim becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur.[5]
Unutulmamalıdır ki her birey farklıdır ve terapi ihtiyaçları da farklılık gösterebilir. Bu nedenle, bipolar bozukluk tedavisi için en uygun psikoterapi türü, bireysel değerlendirme sonucunda belirlenmelidir. Bir uzmana başvurmak, doğru tedavi yöntemini seçmek için önemlidir.
Kaynaklar:
- Substance Abuse and Mental Health Services Administration (SAMHSA), Bipolar Disorder, January 2024.
- Atagün Mİ, Oral T. Acute and Long Term Treatment of Manic Episodes in Bipolar Disorder. Noro Psikiyatr Ars. 2021 Sep 20;58(Suppl 1):S24-S30. doi: 10.29399/npa.27411. PMID: 34658632; PMCID: PMC8498815.
- Joanna Farr, Understanding the experience of mood change and early intervention for people diagnosed with bipolar disorder. PhD thesis, Birkbeck, University of London. (2021). BIROn – Birkbeck Institutional Research Online.
- Geddes JR, Miklowitz DJ. Treatment of bipolar disorder. Lancet. 2013 May 11;381(9878):1672-82. doi: 10.1016/S0140-6736(13)60857-0. PMID: 23663953; PMCID: PMC3876031.
- Shah N, Grover S, Rao GP. Clinical Practice Guidelines for Management of Bipolar Disorder. Indian J Psychiatry. 2017 Jan;59(Suppl 1):S51-S66. doi: 10.4103/0019-5545.196974. PMID: 28216785; PMCID: PMC5310104.
