Çay sağlığa yararlı mıdır? Soğuk havaların vazgeçilmez içeceği çayı tüketirken nelere dikkat etmek gerekiyor?
Dünyanın dört bir yanında, farklı kültürler tarafından binlerce yıldır tüketilen çayın sağlık üzerindeki olumlu etkileri bilim tarafından destekleniyor. Çay, dünyada sudan sonra en çok tüketilen içecek olarak da dikkat çekiyor.
Geleneksel siyah çaydan, meyve ve bitki çaylarına sayısız çeşidi olan ve farklı demleme yöntemleri ile alternatifler sunan bu içecek, özellikle soğuk havalarda sıkça tercih ediliyor. Ayrıca gribal enfeksiyonlar, boğaz problemleri, stres, uykusuzluk gibi birçok sağlık sorununda tedaviyi destekleyici bir içecek olarak da çayın önemi büyük.
Çay sağlığa yararlı mıdır?
Çayın birçok faydası olduğunu, fakat tüm gıdalar gibi kararında tüketilmesi gerektiğini belirten LifeClub Sağlık Hizmetleri Uzman Diyetisyen Kumsal Kurucu şu bilgileri paylaşıyor:
• İnsanlar üzerinde yapılan bir araştırmada, siyah çaydaki polifenollerin, LDL kolesterolü %11.1 oranında azalttığı, damar sertliğini ve kanser oluşumunu önleyebildiği görülmüştür.[1]
• Bununla birlikte güncel çalışmalar, yeşil çay, adaçayı, hatmi çiçeği, kekik, alıç, ıhlamur ve mate çayı gibi bazı bitki çaylarının bağışıklık sistemini güçlendirebildiğini, iltihapla mücadele edebildiğini, diyabet, uyku bozukluğu, kalp-damar sağlığını iyileştirmeye destek olduğunu ve hatta bazı dermatolojik hastalıkları önleyebildiğini bildirmektedir.[2, 3, 4]
• Bu faydalar çayda bulunan alkoloid-fenolik bileşikler, vitamin-mineraller ve spesifik antioksidanlardan gelmektedir. Ancak bitki çayları kesinlikle tıbbi tedavi yerine kullanılmamalıdır, sadece destekleyici bir unsur olarak faydalanılabilir.[5]
Poşet çaylara dikkat!
Uzm. Diyetisyen Kumsal Kurucu, market raflarındaki poşet çayların genellikle çay bitkilerinin yapraklarını veya yaprak tomurcuklarını içermediğine dikkat çekti:
• Bitkisel çaylar, kurutulmuş meyvelerin, çiçeklerin, baharatların veya bitkilerin su içinde karıştırılması veya infüzyonu ile yapılır ve bitki çayı olarak pazarlanan birçok içecek, şekerli meyve suyundan başka bir şey değildir. İlave şeker ve diğer katkı maddeleri içeren bitki çaylarından kaçının.
• Piyasadaki süzen poşet çaylar incelendiğinde bazı bitki çayı poşetlerinin içerisinde yabancı maddeler saptanmıştır ve çoğunlukla bitkinin tomurcukları bulunamamıştır. Müslin poşet çaylarda ise durum tersinedir. Müslin poşet bitki çayları, hem bitkinin tomurcuklarını içerir hem de sizi plastik ve bisfenol A’ya maruz kalmaktan kurtarır.[6, 7]
Üç sağlıklı bitki çayının faydaları:
Uzman Diyetisyen Kumsal Kurucu, üç sağlıklı bitki çayının faydalarını da şöyle anlattı:
Zencefil Çayı
Mide bulantısına şifa olarak bilinen zencefil çayı, baharatlı ve dolgun bir tada sahiptir. Gingerol ana biyoaktif maddesi sayesinde hastalıklarla mücadeleye yardım eder. Ayrıca eser miktarda B3 ve B6 vitamini, demir, potasyum ve C vitamini gibi vitamin/mineralleri de içerir. Zencefilin bağışıklık sistemini güçlendirdiği ve iltihaplarla mücadele ettiği bilinmektedir. İnsan sağlığı üzerindeki etkilerine ilişkin yakın zamanda yapılan sistematik bir inceleme zencefilin, gastrointestinal fonksiyon, ağrı, iltihaplanma, metabolik sendrom gibi bir dizi rahatsızlığın tedavisine yardımcı olma yeteneğini desteklemektedir.[8]
Zencefil kanın pıhtılaşmasını yavaşlatabilir ve aspirin, klopidogrel (Plavix) gibi antitrombosit ilaçlar veya warfarin (Coumadin), apixaban (Eliquis), dabigatran (Pradaxa) veya rivaroksaban (Xarelto) gibi antikoagülan ilaçlar alan kişiler için potansiyel olarak tehlikeli olabilir. Ayrıca zencefil ameliyat sırasında ve sonrasında ekstra kanamaya neden olabilir. Sağlık probleminiz varsa veya hamileyseniz zencefil çayı içmenin sizin için güvenli olup olmadığını belirlemek için sağlık uzmanına danışmalısınız.
Papatya Çayı
Papatya çayı yatmadan önce tüketilecek sakinleştirici bir içecekten çok daha fazlasıdır. Papatya, başta antioksidan görevi gören flavonoidler olmak üzere çeşitli biyoaktif fitokimyasallar içerir. Ayrıca diğer besin maddelerinin yanı sıra potasyum, kalsiyum, karoten ve folat gibi az miktarda mineral ve vitamin içerir.
Araştırmalar, kalp hastalığından ölüm riskinin azaltılması, bağışıklık sistemi desteği ve bazı kanserlere karşı olası koruma dahil olmak üzere, papatyanın çeşitli faydalarının olduğunu bildiriyor. Bir incelemeye göre, papatya çayı adet öncesi ağrıdan muzdarip kadınlara da yardımcı olabiliyor. Araştırmacılar çayın antiinflamatuar ve anti-anksiyete etkilerini vurguluyor. İlginç bir şekilde, bazı çalışmalar papatyanın yaşa bağlı kemik kaybını bile yavaşlatabileceğini gösteriyor.[9] Polenlere karşı şiddetli alerjiniz varsa, diğer bitkilerden gelen polenlerle çapraz kontaminasyona neden olabileceğinden papatyadan uzak durmalısınız.
Ebegümeci Çayı
Ebegümeci (hibiskus) çayı, antioksidan güç sağlar ve az miktarda potasyum, kalsiyum, magnezyum minerallerini içerir. Antioksidan “antosiyanin” içeriği sayesinde antiviral ve kardiyovasküler faydalar sunan ebegümeci çayının kan basıncını, trigliserit ve LDL kolesterol seviyelerini düşürmeye yardımcı olduğuna dair bazı kanıtlar vardır. Diüretik ilaç hidroklorotiazid kullanıyorsanız ebegümeci çayı içmekten kaçınmalısınız.[10] Aynı zamanda ebegümeci çayı, aspirinin etkilerini de engelleyebilir.
Kaynaklar:
- Davies MJ, Judd JT, Baer DJ, Clevidence BA, Paul DR, Edwards AJ, Wiseman SA, Muesing RA, Chen SC. Black tea consumption reduces total and LDL cholesterol in mildly hypercholesterolemic adults. J Nutr. 2003 Oct;133(10):3298S-3302S. doi: 10.1093/jn/133.10.3298S. PMID: 14519829.
- Klein GA, Stefanuto A, Boaventura BC, de Morais EC, Cavalcante Lda S, de Andrade F, Wazlawik E, Di Pietro PF, Maraschin M, da Silva EL. Mate tea (Ilex paraguariensis) improves glycemic and lipid profiles of type 2 diabetes and pre-diabetes individuals: a pilot study. J Am Coll Nutr. 2011 Oct;30(5):320-32. doi: 10.1080/07315724.2011.10719975. PMID: 22081618.
- Winiarska-Mieczan A, Tomaszewska E, Jachimowicz K. Antioxidant, Anti-Inflammatory, and Immunomodulatory Properties of Tea-The Positive Impact of Tea Consumption on Patients with Autoimmune Diabetes. Nutrients. 2021 Nov 7;13(11):3972. doi: 10.3390/nu13113972. PMID: 34836227; PMCID: PMC8625657.
- Meng JM, Cao SY, Wei XL, Gan RY, Wang YF, Cai SX, Xu XY, Zhang PZ, Li HB. Effects and Mechanisms of Tea for the Prevention and Management of Diabetes Mellitus and Diabetic Complications: An Updated Review. Antioxidants (Basel). 2019 Jun 10;8(6):170. doi: 10.3390/antiox8060170. PMID: 31185622; PMCID: PMC6617012.
- Koch W, Zagórska J, Marzec Z, Kukula-Koch W. Applications of Tea (Camellia sinensis) and its Active Constituents in Cosmetics. Molecules. 2019 Nov 24;24(23):4277. doi: 10.3390/molecules24234277. PMID: 31771249; PMCID: PMC6930595.
- Campanale C, Massarelli C, Savino I, Locaputo V, Uricchio VF. A Detailed Review Study on Potential Effects of Microplastics and Additives of Concern on Human Health. Int J Environ Res Public Health. 2020 Feb 13;17(4):1212. doi: 10.3390/ijerph17041212. PMID: 32069998; PMCID: PMC7068600.
- Ali T, Habib A, Muskan F, Mumtaz S, Shams R. Health risks posed by microplastics in tea bags: microplastic pollution – a truly global problem. Int J Surg. 2023 Mar 1;109(3):515-516. doi: 10.1097/JS9.0000000000000055. PMID: 36927815; PMCID: PMC10389239.
- Healthline, What Are the Health Benefits of Ginger Tea? Medically reviewed by Maya Feller, MS, RD, CDN, Nutrition — By Ariane Lang, BSc, MBA and Annamarya Scaccia — Updated on February 15, 2023
- Srivastava JK, Shankar E, Gupta S. Chamomile: A herbal medicine of the past with bright future. Mol Med Rep. 2010 Nov 1;3(6):895-901. doi: 10.3892/mmr.2010.377. PMID: 21132119; PMCID: PMC2995283.
- Ellis LR, Zulfiqar S, Holmes M, Marshall L, Dye L, Boesch C. A systematic review and meta-analysis of the effects of Hibiscus sabdariffa on blood pressure and cardiometabolic markers. Nutr Rev. 2022 May 9;80(6):1723-1737. doi: 10.1093/nutrit/nuab104. PMID: 34927694; PMCID: PMC9086798.
