Kendini sabote etme davranışı belirtileri

Kendini sabote etme, kişinin bilinçli ya da bilinçsiz olarak başarıya ve mutluluğa giden yolda önüne engeller koyduğu bir davranış biçimi olarak öne çıkıyor. Bu eğilim; ilişkilerden kariyere, kişisel gelişimden sosyal yaşama kadar hayatın birçok alanında etkili olabiliyor. Uzmanlar, bu tür davranışların genellikle öz güven eksikliği, değersizlik hissi ve geçmiş olumsuz deneyimlerden kaynaklanabileceğine dikkat çekiyor.

Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Gül Eryılmaz’a göre, kendini sabote etme davranışı psikolojik bir baş etme mekanizması olarak değerlendiriliyor. Kişi, başarısızlık ya da sevilmediğini düşündüğünde, bu duygularla yüzleşmemek için ilişkilerde aşırı fedakârlık, kontrolsüz davranışlar veya uzaklaşma gibi tutumlar sergileyebiliyor. Özellikle romantik ilişkilerde, kişi bilinçsizce kendi mutluluğuna ve ilişkisinin sağlığına zarar verebiliyor.

🚩 Kendini sabote etme davranışı belirtileri:

1. 1. Erteleme ve hedeflerden vazgeçme (Procrastination & Self‑handicapping)
      Kişi, tamamlanacak görevleri sürekli erteler veya bilinçli olarak hazırlıksız olur; böylece başarısızlığı dış etkenlere bağlama imkânı bulur (grandrisingbehavioralhealth.com).
   2. Sürekli başarısızlık korkusu (Fear of failure)
      Hata yapma veya başarısızlık ihtimali, kişinin yeni girişimlerde bulunması önünde ciddi bir engel teşkil eder, bu da öz güveni zedeler (anchorlighttherapy.com).
   3. Aşırı mükemmeliyetçilik ve eleştiriye hassasiyet (Perfectionism & self-criticism)
      Kendi üzerinde sürekli baskı kurma, mükemmellik tuzağına düşme; “yeterince iyi değilim” düşüncesiyle duraksama veya vazgeçme eğilimi artar.
   4. İlişkilerde kendini geri çekme veya sabote etme (Relationship sabotage)
      Yakınlık kurmaktan kaçınma, iletişimde ani geri adımlar; sevgiyi hak etmediğine inanma ve ilişkiyi sonlandırma eğilimi görülebilir.
   5. Kendini değersiz hissetme, olumlu gelişmeleri küçümseme (Low self-esteem)
      Geçici başarıları önemsememek ya da küçümseyerek “ben olmasaydım bile olurdu” düşüncesine sığınmak yaygındır.
   6. Sosyal kaygı ve izolasyon (Social withdrawal & avoidance)
      Yeni deneyimlerden uzak durmak, sosyal ortamlardan çekinmek; kişi sosyal kaygı nedeniyle çevreden soyutlanabilir.

🌱 Kendini sabote etme davranışı nasıl aşılır?

Kendini sabote etme eğilimini aşmak için ilk adım, bu davranışların farkına varmak ve arkasındaki düşünce kalıplarını gözden geçirmektir. Uzmanlar, aşağıdaki stratejilerin öz sabotaj döngüsünü kırmak için etkili olduğunu belirtiyor:

• Farkındalık geliştirin:
  Duygu ve davranışlarınızı izleyin, tetikleyici olayları not alın. Kendinize şu soruyu sorun: “Bu hareketim beni hedeflerime yaklaştırıyor mu, uzaklaştırıyor mu?”
• Kendi değerinizi kabul edin:
  Başarılarınızı küçümsemeyin, olumlu yönlerinizi tanıyın ve kendinizi başkalarıyla kıyaslamaktan kaçının.
• Hedefleri küçük parçalara bölün:
  Büyük hedefleri, kolayca ulaşabileceğiniz adımlara ayırın. Küçük başarılar motivasyonunuzu artırır.
• Mükemmeliyetçiliği bırakın:
  Hata yapmanın doğal ve gelişimin bir parçası olduğunu kabul edin. Kendi üzerinizdeki baskıyı azaltın.
• Olumsuz iç sesi sorgulayın:
  Kendinizi eleştirdiğinizde, bu düşüncelerin ne kadar gerçekçi olduğunu değerlendirin. Kanıt arayın ve gerekirse bu inançları yeniden yapılandırın.
• Profesyonel destek alın:
  Öz sabotaj davranışları kronikleştiyse, bir psikolog veya psikiyatristten yardım almak uzun vadede büyük fayda sağlar.

💡 Farkındalık ve değişim için ilk adımlar

Kişinin kendini sabote eden davranışlarını fark etmesi, değişim yolunda atılacak en önemli adım olarak görülüyor. Prof. Dr. Gül Eryılmaz, kişinin güçlü ve zayıf yönlerini kabul etmesi, kendisiyle daha yakın bir ilişki kurmaya çalışması ve gerektiğinde profesyonel destek almasının, bu döngüyü kırmada etkili olacağını vurguluyor.

Kaynaklar:

• Baumeister, R. F., & Scher, S. J. (1988). Self-defeating behavior patterns among normal individuals: Review and analysis of common self-destructive tendencies. Psychological Bulletin, 104(1), 3–22. Psychological Bulletin
• Rhodewalt, F. (2008). Self-Handicapping: On the self-perpetuating nature of defensive behavior. Social and Personality Psychology Compass, 2(3), 1255–1268. Wiley
• McCrea, S. M., & Hirt, E. R. (2001). The effect of self-handicapping on self-esteem. Journal of Social Psychology, 141(1), 136–148. Taylor & Francis
• Eryılmaz, G. (2024). Kendini sabote etme davranışı ve psikolojik etkileri. Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi.

Bunlar da ilginizi çekebilir:

• İşlevsel hedefler oluşturma ve erteleme davranışının önüne geçmek
• Neden sürekli erteliyoruz? Erteleme davranışı psikolojik sorunlara neden olabilir!
• Erteleme hastalığı nedir? Neden kaynaklanır? Kimlerde görülür?
• İşleri sürekli erteleme ve geciktirme kötü sağlığın habercisi mi?