Presenteizm, yani çalışanların fiziksel ya da ruhsal olarak iş yapamayacak durumda olmalarına rağmen işe gelmeye devam etmeleri, iş dünyasının sessiz ama etkili sorunlarından biri haline geldi. Günümüz şirketlerinde çalışanlar; sağlık problemleri, yönetim baskısı veya iş kaybetme korkusu gibi nedenlerle verimliliklerini düşürerek çalışmayı sürdürüyor. Bu durum hem bireysel hem kurumsal başarıyı olumsuz etkiliyor.
Presenteizm görünmeyen maliyeti: 1,5 trilyon dolar
Presenteizm (Presenteeism), çalışanların bir hastalık, yaralanma veya başka bir durum nedeniyle işyerinde tam olarak işlev görmemesi durumunda ortaya çıkan üretkenlik kaybını ifade eder. Çalışan fiziksel olarak işte olsa bile, görevlerini tam olarak yerine getiremeyebilir ve işte hata yapma olasılıkları daha yüksek olabilir.
Yüksek iş yükü, iş güvencesizliği, performans baskısı ve ekip içi rekabet gibi nedenlerle ortaya çıkan presenteizm, kısa vadede görevlerin sürmesini sağlasa da uzun vadede ciddi sorunlara yol açıyor. Çalışanlar hastalıklarını görmezden gelip işe geldiğinde; fiziksel ve zihinsel sağlık problemleri kronikleşiyor, motivasyon azalıyor ve genel yaşam kalitesi düşüyor. İşveren açısından ise bu durum; yavaşlayan iş süreçleri, artan hata oranları ve bulaşıcı hastalık riski gibi sorunlarla sonuçlanıyor.
AVİTA Çalışan Destek Programı İş Mükemmelliği Müdürü Banu Mercan Öztürk, presenteizmin ticari kayıplara neden olabilecek kadar önemli bir sorun olduğunu belirtiyor. Fortune dergisinde yayımlanan bir çalışmaya göre, iş yerlerinde çalışan sağlığına öncelik verilmesiyle yılda 1,5 trilyon dolarlık zararın önüne geçilebileceği ifade ediliyor. Öztürk’e göre, bu sorunun önüne geçmek için şu adımlar etkili olabilir:
- Esnek çalışma saatleri
- Uzaktan çalışma imkânı
- Çalışan destek ve sağlık programlarının uygulanması
- Hastalıklarda evde kalma teşviki
Türkiye’deki tablo: Sağlık bilgisine ulaşma ihtiyacı yüksek
AVİTA’nın gerçekleştirdiği Çalışma Hayatı Analizi ve İyi Oluş Gereksinimleri araştırmasına göre, Türkiye’de beyaz ve mavi yaka çalışanların %60’ından fazlası sağlıkla ilgili konulara özel ilgi gösteriyor. En çok bilgi edinmek istedikleri başlıklar arasında; tıbbi bilgiler (%63,2), bel-boyun-sırt ağrıları (%63,2), psikoloji (%61,9) ve sağlıklı beslenme (%61,2) yer alıyor. Bu durum, çalışanların sağlığı kendi öncelik sıralarının başına koyduğunu gösteriyor.
Presenteizmi artıran başlıca faktörler
Presenteizm yalnızca bireysel bir karar değil; kurumsal yapı, kültür ve sosyal ilişkilerle yakından ilgili. Sorunu besleyen temel unsurlar şöyle sıralanıyor:
- Kurum kültürü:
Bazı kurumlarda hasta çalışmak takdir edilirken bazılarında hoş karşılanmaz. Rekabetçi ortamlarda uzun mesai saatleri, iş seyahatleri ve hasta halde işe gelmek performans göstergesi olarak kabul edilebilir. - Finansal sebepler:
Maaş kesintisi veya performans notlarının düşmesi endişesi, özellikle düşük gelirli çalışanlarda hasta olsalar bile işe gitme davranışını tetikleyebiliyor. - İş arkadaşlarına karşı sorumluluk:
Sosyal baskı, ekip beklentileri ve vicdani sorumluluk hissi, bireyleri rahatsız olsalar bile işte kalmaya itebiliyor. - Yüksek iş yükü:
Zaman baskısı ve yoğun görev dağılımı, çalışanların sağlığını ertelemesine neden oluyor. Bu durum uzun vadede tükenmişlik ve düşük performansla sonuçlanabiliyor. - İş kaybı korkusu:
İş güvencesizliği, bireyin hem fiziksel hem psikolojik güvenliğini tehdit eder. İşini kaybetmekten korkan birey, verimlilikten ödün vererek işe gelmeye devam ediyor.
