Günlük yaşamın vazgeçilmezi haline gelen sosyal medya, sıradan bir alışkanlık ötesinde beynin dopamin mekanizmasını tetikleyerek kısa vadede mutluluk sunsa da, uzun vadede ruh sağlığı üzerinde sarsıcı etkilere neden olabiliyor. Uzman görüşleri, kontrolün kaybedildiği durumlarda sosyal medya kullanımının yalnızlık, özgüven eksikliği ve gerçek hayattaki ilişkilerde zorluklar doğurduğuna dikkat çekiyor.
Sosyal medya bağımlılığı: Beyin ve duygular üzerindeki etkileri
Liv Hospital Klinik Psikolog Selenay Yücel Keleş, sosyal medya kullanımının beyin kimyası üzerindeki etkilerine dikkat çekerek şu açıklamayı yapıyor: “Sosyal medya bireyin dopamin (mutluluk hormonu) seviyesini yükseltir ve beynin dopamin üreten bölgelerini aktifleştirir. Ancak bu durum uzun vadede beyin sağlığını olumsuz etkileyebilir ve bağımlılığa neden olabilir.”
Sosyal medya bağımlılığını tetikleyen bazı etkenler şunlardır:
- Görünür olma arzusu
- Beğeni alma ve onaylanma ihtiyacı
- Sürekli akan ve öngörülemez içeriklerle meşgul olma
Bağımlılığın belirtileri ise şöyle sıralanıyor:
- Sosyal medyaya aşırı ilgi ve kullanmadan gün geçirememe
- Sadece sosyal medya üzerinden iletişim kurma ve yeni ilişkiler geliştirme
- Gerçek hayattaki insanlarla kıyaslama yapma, özenme ve kusursuzluk algısı
- Sosyal medya olmadığı zamanlarda yoksunluk hissi yaşama
Yalnızlık ve özgüven eksikliği sosyal medyaya yönlendiriyor
Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Özgenur Taşkın‘a göre, yalnızlık hissi yaşayan ve özgüven problemi olan bireyler sosyal medya platformlarını bir kaçış noktası olarak görebiliyor. Taşkın, “Sosyal medya üzerinden tanışmak, yalnızlık hissini gidermek ve motivasyon sağlamak için bir yöntem olabilir” diyerek, bu platformların dikkatli ve bilinçli kullanılmasının önemini vurguluyor.
Psikolog Taşkın, sosyal medyada tanışan, ilişkisini sürdüren ve hatta evlenen kişilerin de olduğunu belirtiyor. Ancak bu ortamların doğru filtreleme yapılmadan kullanılması durumunda, flört şiddeti, aldatılma ve duygusal yıkım gibi risklerin ortaya çıkabileceği uyarısında bulunuyor. “Karşımızdaki kişinin niyetinden emin olmak, güvenli buluşmalar gerçekleştirmek ve sosyal medyada gördüğümüz bilgilerden önce emin olmak büyük önem taşıyor” ifadelerini kullanıyor.
Sosyal medyada mutluluğun inşası: Tehlikeler ve fırsatlar
Uzmanlar, sosyal medyada beğeni ve takipçi sayısıyla ölçülen mutluluğun özgüven eksikliği, sosyal anksiyete ve kimlik karmaşasına yol açabileceğini belirtiyor.
Araştırmalara göre sosyal medya:
- Beden imajı memnuniyetsizliğine neden olabilir,
- Phubbing (telefona dalıp çevresini ihmal etme) davranışlarını artırabilir,
- Aşırı kullanımı yalnızlık hissini körükler,
- Yaşam memnuniyetini düşürür.
Harvard Graduate School of Education ve BioMed Central tarafından yapılan araştırmalarda, sosyal medya bağımlılığı yaşayan bireylerde depresif semptomlar ve düşük öz saygı gibi ruh sağlığını etkileyen sonuçlara dikkat çekiliyor.
Bilgi kirliliği ve psikolojik riskler
İletişimci ve yazar Barış Karaoğlan ise sosyal medyada yayılan bilgi kirliliğine dikkat çekerek, özellikle psikolojik içeriklerin uzman denetiminde olmamasının ciddi riskler doğurduğunu söylüyor: “Kendine yaşam koçu diyen ve takipçi sayısı yüksek kişiler, bilinçsiz yönlendirmelerle insanların davranışlarını ciddi biçimde etkileyebilir. Bu tarz içerikler mutlaka uzman denetiminde hazırlanmalı.”
Sosyal medyanın sağlıklı kullanımına yönelik uzman önerileri:
- Kaynakları doğrulama: Bilgileri güvenilir kaynaklarla karşılaştırmak
- Zaman yönetimi: Sosyal medyada geçirilen süreyi sınırlamak
- Bilgilendirici içeriklere odaklanma: Kişisel gelişim ve eğitim amaçlı kullanmak
- Psikolojik destek: Olumsuz etkiler hissedildiğinde profesyonel yardım almak
Sosyal medya, doğru kullanıldığında bireyin gelişimine katkı sağlayabilir; ancak bilinçsiz kullanım bağımlılıktan sosyal izolasyona kadar birçok problemi beraberinde getirebilir. Kendinize ya da bir yakınınıza sosyal medya bağımlılığı teşhisi koyuyorsanız, gecikmeden bir klinik psikologdan destek alın.
Kaynaklar:
- Andreassen, C. S., Torsheim, T., Brunborg, G. S., & Pallesen, S. (2012). Development of a Facebook Addiction Scale. Psychological Reports, 110(2), 501–517. https://doi.org/10.2466/02.09.18.PR0.110.2.501-517
- Montag, C., & Walla, P. (2016). Carrying the Internet in your pocket: Linking Internet addiction to mobile phone addiction. Computers in Human Behavior, 60, 532–533. https://doi.org/10.1016/j.chb.2016.02.079
- Kuss, D. J., & Griffiths, M. D. (2015). Social Networking Sites and Addiction: Ten Lessons Learned. International Journal of Environmental Research and Public Health, 12(3), 1286–1306. https://doi.org/10.3390/ijerph120201286
- Turel, O., Serenko, A., & Giles, P. (2011). Integrating technology addiction and use: An empirical investigation of online auction users. MIS Quarterly, 35(4), 1043–1061. https://doi.org/10.2307/41409971
