Evin eksiklerini fark etmek, ihtiyaçları önceden sezmek, plan yapmak, detayları hatırlamak… Adı konulmamış bu görevler, günlük yaşamın görünmez bir organizasyonunu oluşturuyor ve buna zihinsel yük deniyor. Peki, zihinsel yük nedir ve neden özellikle kadınları ve anneleri daha fazla etkiliyor?
Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Uzman Klinik Psikolog İnci Nur Ülkü, bu durumun uzun vadede tükenmişlik, stres ve depresyon gibi ciddi ruhsal sorunlara zemin hazırladığını belirtiyor. Ülkü, çözümün “yardım etmek” değil, sorumluluğu gerçekten “paylaşmak” olduğunu vurguluyor.
🔎 En çok merak edilenler: Zihinsel yük hakkında
- Zihinsel yükün belirtileri nelerdir?
Sürekli yorgun ama nedenini bilmeme hali, dikkat dağınıklığı, uyku bozuklukları, kolay sinirlenme, duygusal patlamalar ve her şeyi kontrol etme ihtiyacı en yaygın belirtilerdir. - Neden daha çok kadınları ve anneleri etkiliyor?
Toplumun ve kültürel kodların, evin ve ailenin tüm organizasyon sorumluluğunu doğal bir görev gibi kadına yüklemesi ve kadınların da bu rolü içselleştirmesi nedeniyle bu yük orantısız bir şekilde kadınlar üzerinde birikiyor. - “Yardım etmek” ile “sorumluluk almak” arasındaki fark nedir?
“Yardım etmek”, ana sorumluluğun yine kadında olduğunu ve erkeğin sadece talimatla bir görevi yerine getirdiğini ima eder. “Sorumluluk almak” ise, bir görevin tüm planlama, takip ve sonuçlandırma süreçlerini aktif olarak üstlenmektir.
📌 Öne çıkanlar
- Zihinsel yük, bir bilgisayarın arka planında çalışıp enerji tüketen uygulamalar gibidir; görünmez ama yorucudur.
- Bu yük, takdir edilmediği için kadınlarda değersizlik, yalnızlık ve tükenmişlik hissine yol açabilir.
- Çözüm, eşlerin birbirine “yardım etmesi” değil, ev ve aile ile ilgili görevlerin sorumluluğunu adil bir şekilde “paylaşmasıdır”.
- Mükemmeliyetçiliği bırakmak, zihinsel yükü hafifletmedeki en önemli kişisel adımlardan biridir.
- İhtiyaçları suçlayıcı olmayan, açık bir dille ifade etmek, yükün paylaşılması için kritik önem taşır.
🧠 Zihinsel yük: Beyinde sürekli çalışan uygulamalar
Uzman Klinik Psikolog İnci Nur Ülkü, zihinsel yükü “günlük yaşamın görünmeyen organizasyonu” olarak tanımlıyor. “Evin işleyişini planlamak, eksikleri fark etmek, ihtiyaçları önceden sezmek, krizleri önlemek ve her bireyin yaşamını sürdürmesini kolaylaştırmak için sürekli tetikte olmak demektir,” diyor. Bu yük, fiziksel bir hareket içermediği için genellikle fark edilmez. Ülkü, durumu şu benzetmeyle açıklıyor: “Tıpkı bir bilgisayarın arka planında çalışan uygulamalar gibi; dışarıdan belli olmasa da enerji tüketir, yorucu olur ve uzun vadede sistemi yavaşlatır.”
♀️ Neden daha çok kadınları ve anneleri etkiliyor?
Bu yükün orantısız bir şekilde kadınlar üzerinde birikmesinin temelinde toplumsal roller ve kültürel kodlar yatıyor. “Annelik kutsal bir sorumluluk olarak kodlandığı için kadınlar bu görünmez yükü taşımayı çoğu zaman içselleştirir,” diyen İnci Nur Ülkü, bir annenin zihninden geçen “yapılacaklar listesinin” hiç bitmediğini belirtiyor:
“Sabah kahvaltıda ne yapsam? Çocuğun montu küçülmüş müydü? Hafta sonu misafir gelecek, eksikleri almalıyım. Okulun veli toplantısı vardı, tarihini tekrar kontrol etmeliyim…”
Bu sürekli planlama hali, uzun vadede stresten depresyona kadar birçok ruhsal soruna zemin hazırlıyor.
⚖️ “Yardım etmek” ve “sorumluluk almak” arasındaki fark
İnci Nur Ülkü’ye göre, zihinsel yükün adil paylaşımının önündeki en büyük engel, “yardım etme” ve “sorumluluk alma” kavramlarının karıştırılmasıdır. Toplum, erkeğe “yardım eden”, kadına ise “sorumlu olan” rolünü biçer. Bu durum, yükün yine kadının omuzlarında kalmasına neden olur.
“‘Eşim istersem yapıyor zaten’ veya ‘söylediğimde yardım ediyor’ cümleleri zihinsel yükün halen kadında olduğunu gösterir. Çünkü bir kişinin görev alması için ona görev verilmesi gerekiyorsa, sorumluluk hâlâ o kişinin değildir. Zihinsel yükün eşit paylaşımı, ancak iki tarafın da aktif şekilde görev üstlenmesiyle mümkün olur.”
🧘♀️ Zihinsel yükle başa çıkmak için 3 adım
Uzman Klinik Psikolog İnci Nur Ülkü, bu görünmez yorgunlukla başa çıkmak için 3 temel adım öneriyor:
-
- Fark Etmek: İlk adım, bu yükün varlığını ve ne kadarını alışılmış rollerle taşıdığınızı fark etmektir.
- Açık İletişim Kurmak: Suçlayıcı bir dil yerine, ihtiyaçlarınızı net bir şekilde ifade edin. “Bu konuları hep ben düşünüyorum, bu beni yoruyor. Senin de aktif katkına ihtiyacım var” gibi cümleler etkili olabilir.
- Mükemmeliyetçiliği Bırakmak: Her şeyi eksiksiz yapma isteği, zihinsel yükü daha da artırır. “Yeterince iyi anne” olmak, “kusursuz anne” olmaktan daha gerçekçi ve sağlıklıdır. Kendinize dinlenmek için alan yaratın ve gerekirse psikolojik destek alın.
🌐 Bunlar da ilginizi çekebilir:
- Rahatlama teknikleri: Kortizol seviyesini düşürmenin 6 bilimsel yolu
- Psikolojik destek almanın zamanı geldiğini gösteren 5 belirti
- Beyaz yakalının gizli pandemisi: Tükenmişlik sendromu
- Küresel ruh sağlığı krizi: İş hayatında tükenmişlik ve stres!
- Kendini sevmek narsisizm midir?
- Bilimsel verilerle en etkili stres yönetimi ve gevşeme teknikleri
