Göz tembelliği, görünüşte gözlerde herhangi bir problem olmadığı için tespit edilmesi en zor olan bozukluktur. Göz tembelliği ne kadar erken teşhis edilirse tedavi başarı şansı o kadar yüksektir. Göz tembelliğinde tedavinin esası zayıf gözün kullandırılmasına dayanır.
Aileler çocuklarının gözünde bir kayma tespit ettiklerinde hemen muayenesini sağlamakta ancak diğer durumlarda genellikle göz muayenesi okul dönemine kadar gecikmekte ve bu durumda da çoğu kez geç kalınmış olmaktadır.
Çocuklarda göz tembelliğinin erken tanı ve tedavi yöntemleri
Gözün insanın en önemli ve hassas organlarından biri olduğunu ve dünya üzerinde olup bitenlerin yüzde 80’inin bu önemli organ tarafından algılandığını vurgulayan Göz Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Op. Dr. Erkan Bulut, göz problemlerinin tedavisinde erken tanının büyük önem taşıdığına değiniyor.
Özellikle göz tembelliğinin erken tanı ve tedavisinin çoğu kez normal görme seviyesine ulaşmada etkin olduğuna dikkat çeken Bulut, konuyla ilgili sorularımıza cevap verdi.
Röportaj: Op. Dr. Erkan Bulut
Çocuklarda ilk muayene ne zaman ve nasıl yapılmalı?
Çocuklarda göz muayenesi yeni doğan döneminden başlayarak yapılmalıdır. İlk muayene yeni doğan odasında deneyimli bir hemşire veya çocuk doktoru tarafından yapılır. Bu muayenede en önemli bulgu göz bebeğinden yansıyan ve ağ tabakaya ait olan kırmızı yansımanın her iki gözde eşit parlaklıkta ve sağlıklı olmasıdır. Daha sonra 6. ve 18. aylarda çocuk doktoru veya aile hekimi tarafından genel göz sağlığı muayenesi yapılmalıdır, şüphe edilen bir bulgu varsa göz doktoruna yönlendirilir. Bu dönem içinde ebeveynler göz kayması, kapak düşüklüğü, sık göz kırpma, gözlerini ovuşturma gibi normal dışı bir bulgu gördüklerinde göz doktoruna başvurmalıdırlar. Ailede bilinen bir göz hastalığı varsa bunun erken dönemde izleme alınması gerekir. Gözler tamamen normal görünümde olsa bile her çocukta 3 yaşında mutlaka ilk göz muayenesi yapılmalıdır. Genellikle tek gözde ortaya çıkan göz tembellikleri muayene edilmedikçe bulgu vermezler ve saptanamazlar. Daha sonra 5 yaşında ve okula başlarken muayeneler tekrarlanır.
Aileler çocuklarındaki görme sorunlarını fark edebiliyorlar mı?
Eğer çocukta direkt bakışta fark edilebilen bir rahatsızlık yoksa örneğin gözde kayma veya göz kapağı düşüklüğü gibi, aileler çocuklarındaki göz problemlerini çoğu zaman fark edemiyorlar. Bu nedenle ebeveynlerin çocuklarını dikkatli gözlemlemesi ile olası birçok göz bozukluğunu fark edip zaman geçirmeden göz doktoruna başvurmalıdırlar.
Sizce aileler çocuklarını gözlemlerken nelere dikkat etmeliler?
Aileler çocuklarını gözlemlerken özellikle çocuğunun kendisi ile göz teması kurduğunda her iki gözü birbirine paralel duruyor mu, gözlerden birinde içe ya da dışa kayma var mı, iki göz birbirinden bağımsız hareket ediyormuş izlenimi veriyor mu sorularına olumsuz cevap veriyorlarsa; okurken veya televizyon seyrederken başını sürekli bir yöne çevirme, başını eğme, bir gözünü kapalı tutma, sık sık göz kırpma, gözlerini kısma ya da ovalama, okur veya yazarken çok yakından bakma, satır kaydırma veya sürekli parmakla takip etme, yakın işleri sevmeme, kısa sürede dikkat dağılması veya dalgınlaşma oyun oynarken topu tutma, ayakkabı bağlama veya düğme ilikleme gibi el-göz koordinasyonu gerektiren işlerde zorlanma, okulda tahtayı netleştirebilmek ve yazılara odaklanabilmek için sürekli kendini zorlama sonucu oluşabilecek sık baş ağrısı şikayeti olan çocuklarda göz bozukluğu olma ihtimali yüksektir.
Çocuklardaki göz bozukluklarının erken tespit edilmesi ve tedavi edilmesi gerektiğini söylüyorsunuz. Bunun nedenini açıklar mısınız?
En temel duyu organlarımızdan biri olan göz doğumdan itibaren de gelişmeye devam etmekte ve bu görme duyusunun tam olarak gelişimi ise 9 ile 11 yaşları arasındaki dönemde tamamlanmaktadır. Doğumdan bu zamana kadar geçen süre içerisinde gözlerin kullanılması ile gelişim sağlanır. Bu nedenle çocukluk döneminde görme sistemi esnektir ve gözlerin kullanılmasına göre şekillenir. Fakat şaşılık, iki gözde farklı derecelerde olan gözlük ihtiyacı ya da bir gözdeki görüntünün oluşmasını engelleyen katarakt veya göz kapağı düşüklüğü gibi bir engel varlığında bu gelişim kesintiye uğrar. Bunun sonucunda da gözde tembellik gelişir.
Göz tembelliği, görme tembelliği nedir?
Az önce bahsettiğimiz gibi görme duyusunun gelişimini engelleyen bir göz bozukluğu oldugunda o gözde az görme meydana gelecektir. Bu az görmeye, göz tembelliği diyoruz. Genellikle tek gözde görülür.
Göz tembelliğinin sebepleri nelerdir?
En önemli üç nedeninin şaşılık, kırma kusuru ve göz dokularının şeffaflığındaki bozulma olduğunu söyleyebiliriz.
Şaşılık: En sık görülen sebeptir. Kayan gözden gelen görüntü çift görmenin önlenmesi amacıyla yok sayılır ve çocuk sadece tek gözüyle görmeye yönlenir. Bu kayan gözün görmesinin düşmesine neden olur.
Kırma kusuru: Mevcut olan yüksek kırma kusuru nedeni ile bir göz diğerinden çok bulanık görmekte ise bu göz görsel gelişimini tamamlayamayarak tembel hale gelmektedir. Görünüşte gözlerde herhangi bir problem olmadığı için tespit edilmesi en zor olan göz tembelliği tipi budur. Aileler çocuklarının gözünde bir kayma tespit ettiklerinde hemen muayenesini sağlamakta ancak diğer durumlarda genellikle göz muayenesi okul dönemine kadar gecikmekte ve bu durumda da çoğu kez geç kalınmış olmaktadır.
Göz dokularının şeffaflığında bozulma: Katarakt ya da göz kapağı düşüklüğü gibi görüntünün net olarak odaklanmasını engelleyecek her türlü durumda amblyopi gelişmektedir. Bu en ağır amblyopi tipidir. Bu nedenle altta yatan göz rahatsızlığının hemen tedavi edilmesi gerekmektedir.
Göz tembelliği nasıl teşhis edilir?
Bu çoğu kez oldukça zor bir durumdur. Göz hekimi tarafından detaylı bir muayene ile teşhis edilebilir.
Göz tembelliğinin tedavisi mümkün müdür?
Göz tembelliği ne kadar erken teşhis edilirse tedavi başarı şansı o kadar yüksektir. Göz tembelliğinde tedavinin esası zayıf gözün kullandırılmasına dayanır. Tedavisinde ilk önce görme duyusunu engelleyen kırma kusuru varsa gözlük verilir, kataraktı varsa opere edilir. Daha sonrasında az gören gözün çalıştırılmasına başlanır. Az gören gözün çalıştırılmasında ise sağlam gözün özel bir bandajla haftalar bazen aylar boyunca kapatılması ile yapılır. Şaşılıkta eğer bir cerrahi müdahale yapılacaksa genellikle önce göz tembelliği giderilmeye çalışılır. Ameliyat öncesi belli bir dönem kapama tedavisi yapılır, ameliyat uygulanır, daha sonra bir müddet daha kapama yapılmaya devam edilir. Kapama tedavisi tamamen ailelerin sabrına kalmıştır. Çünkü çocuklar kapama yapılmasından hiç hoşlanmazlar ve bunu reddederler. Ancak aileler bu dönemi yeterli ilgi ve sabır gösterdikleri takdirde başarılı bir şekilde tamamlarlar. Şunu unutmayalım, başarıda en önemli nokta göz tembelliğinin “teşhis zamanı”dır. Eğer erken teşhis ve düzenli tedavi yapılırsa çoğu kez normal görmeye ulaşabilir. 9 yaş sonrasında yapılacak kapamanın herhangi bir faydası olmuyor.
Göz tembelliği olan çocukların televizyon izlemelerinin tedavilerine olumlu bir katkısı olur mu?
Çocuğun normal sosyopsikolojik gelişim açısından ilk 2 yaş içerisinde televizyon izlemesi normal koşullarda pek önerilmiyor fakat biz göz tembelliğinin tedavisinde tüm bu yasakları ortadan kaldırıyoruz. Kapama tedavisi sırasında, belli bir süre de olsa çocuğun resim çizme, boyama, kesme gibi yakın çalışma yapmasını isteriz Kapama tedavisi sırasında ailenin uygulamasını tavsiye ettiğimiz yöntem çocuğun sınırsız televizyon izlemesidir Ailelere çocuklarına 2-6 yaş arasında günde 1 saat, 6 yaş sonrasında günde toplam 2 saat televizyon izlemesini önermekteyiz Ancak göz tembelliğine bağlı olarak uygulanan kapama tedavisinde çocuklar sınırsız televizyon izleyebiliyorlar Televizyonu sınırsız olarak izlemelerine izin vermemizin nedeni renkli ve sürekli hareket eden görüntüyü çocukların tembel olan gözleriyle takip etmesini sağlamakKapama sırasında televizyon izleyen çocukların göz tembelliklerinin tedavi süreci daha hızlı oluyor Çünkü televizyon uyaranları çok yüksek, çocuk daha rahat takip ediyor Bu nedenle özellikle hareketli çizgi filmler ya da çocuk kuşakları gibi çocuğun gelişimini olumsuz etkilemeyecek yayınların izletilmesini öneriyoruz TV ile göz tembelliği tedavisi evde yapılabilecek en ucuz ve de en etkili tedavi yöntemlerinden birisidirKapama tedavisinin bitmesi ile birlikte TV izlemenin sınırlandırılmasının gerektiğini de unutmamamız gerekiyor.
Göz tembelliği tedavi edilmezse çocuğu yetişkinlikten yaşlılığa kadar nasıl bir süreç bekler?
Göz tembelliği tedavi edilmediği takdirde kalıcı olur ve görme keskinliğinde kendiliğinden düzelme olmaz. Derinlik algılamasında kayıp olur. Eğer normal gören gözde hastalık veya yaralanma olursa ömür boyu az görmeyle sonuçlanabilir. Sonuç olarak göz tembelliği olan çocuk meslek seçiminde ve sosyal hayatta bu az görmenin getirdiği dezavantajları hep yaşayacaktır.
Son dönemlerde NeuroVision ile her yaşta göz tembelliğinin tedavisinden bahsedilmekte. Bu konuda ne düşünüyorsunuz?
NeuroVision Teknolojisi görsel uyarı ve görmeden sorumlu nöral bağlantıları çabuklaştırmaya dayanan ‘’non-invasive’’(girişimsel olmayan, ameliyatsız), ‘’hastaya özel’’ görme arttırma tedavisidir. 9 yaş ve üzeri göz tembelliği tedavisinde de etkili oldugundan ve bu tedavi için de FDA (Amerikan İlaç ve Gıda İdaresi) onayı aldığından bahsedilmektedir. Fakat bu tedavinin etkinliği ile ilgili henüz bir klinik çalışmayla karşılaşmadığım için yorum yapmam çok doğru olmayacaktır. İlerleyen günlerde bu tedavi ile ilgili klinik bilgiler ortaya çıktığında bu bilgileri sizinle ve okuyucularla paylaşmaktan mutluluk duyacağımı bilmenizi isterim.
Görme bozukluklarının tedavisinde son zamanlarda güncel olan bitkisel besin takviyelerinin etkililiği konusunda bir hekim olarak görüşünüz nedir?
Beslenmenin göz sağlığı üzerinde etkisi olmaktadır. Gözün tabakaları, sinirleri, kasları ve görme olayı kişinin beslenme durumundan etkilenmektedir.
Kişinin gözünün karanlık ortama adaptasyonu özellikle de A vitamininin yeterli alınması ile yakından ilişkilidir. A vitamini yetersizliğinde keratomalasi(kornea yumuşaması), kseroz(göz kuruluğu), Bitot Lekesi ve Kseroftalmi oluşabilir. A Vitamini kaynakları; et, yumurta ve balıktır.
Riboflavin (B2 Vitamini) yetersizliği korneada damarlanma, konjonktivit, fotofobi (ışığa hassasiyet), gözlerde yanma ve kaşınmaya neden oluşturabilmektedir. Riboflavin kaynakları; süt, yoğurt, peynir, yumurta, tavuk eti, brokoli, ıspanak, tam buğday ekmeği, patatestir.
Piridoksin (B6 Vitamini) yetersizliğinde konjonktivit oluşur. B6 vitamini kaynakları; muz, avokado, tavuk eti, patates, ıspanak ve bezelyedir.
Vücut tarafından sentezlenmeyen besinlerle alınması gerekli olan (elzem) amino asitler, C vitamini ve niasin, göz lenslerinin sağlığını ve bütünlüğünü korurlar. Omega3 (n-3) yağ asitlerinden dokozahegzaenoik (DHA) asidin de retinada önemli miktarlarda bulunduğu tespit edilmiştir. Bu durum, göz sağlığı ile ilişkili olduğunu gösterir.
Yaşlılarda diyete antioksidan vitaminlerin (Vitamin E, C ve Beta Karoten) ilave edilmesi yaşlılığa bağlı katarakt riskini azaltır. E vitamini kaynakları; ceviz, fındık, tahıl, tahıl ürünleri, süt, süt ürünleri, kırmızı et ve yeşil yapraklı bitkilerdir. C vitamini kaynakları; limon, portakal, mandalina gibi turunçgiller, çilek, böğürtlen, kuşburnu, domates ve yeşil sivri biber, lahana, ıspanak, asma yaprağı gibi yeşil yapraklı sebzelerdir.
Çinko karanlığa adaptasyonda, kemik metobalizmasında, oksijen transportunda ve serbest radikal hasarına karşı korumada görev almaktadır. Çinko kaynakları; balık, ceviz, badem, kabak çekirdeği ve ayçiçeği çekirdeğidir.
Sonuç olarak; her bireyin sağlıklı bir yaşam sürdürmek ve göz sağlığını korumak amacıyla yeterli ve dengeli beslenmesi gerekmektedir.
İlgili yazılar
Göz hastalıklarından korunmak mümkün!
Çocuklarda ishal ve kusmaya dikkat! Rota virüsü nedir?
Çocuklarda Uyum Davranış Bozuklukları ve Öneriler
