Kanser, önlenebilir olmasına rağmen her yıl milyonlarca ölüme neden olan bir hastalık. Peki kansere neden olan kimyasal maddeler ve etkenler neler?
Medical Park Gebze Hastanesi Medikal Onkoloji Uzmanı Doç. Dr. Erkan Arpacı, konuya dikkat çekmek için kanser türlerini rakamsal verilerle ele aldı. Kanseri arttıran nedenleri ve önlemleri kanser türleriyle beraber listeledi.
ABD 2016 verilerine göre erkeklerde en sık görülen kanser prostat kanseri, kadınlarda ise meme kanseri. En sık ölüme sebep olan kanser ise hem erkeklerde hem kadınlarda akciğer kanseri.
Türkiye istatistiklerine göre tek fark, erkeklerde en sık akciğer kanseri görülmesi. AACR’nin (American Association for Cancer Research) 2015’de yayınladığı rapora göre kanser riskini artıran faktörler içerisinde sıklık sırasına göre; sigara, obezite, bakteri ve virüsler yer alıyor.
Bu rapora göre kanser riskini artıran diğer sebepler; fiziksel inaktivite (hareketsizlik), diyetsel faktörler, alkol tüketimi, endüstriyel maruziyetler, hormonal faktörler, UV ışın (güneş ışığı), radyasyon maruziyeti ve çevresel kirliliktir. Doç. Dr. Erkan Arpacı, en sık görülen bu kanserlerin ve diğer kanser alt tiplerinin risk faktörleri hakkında şu bilgileri verdi.
Sigara baş sorumlu
Gelişmiş ülkelerde tüm kanserlerden ölümlerin %21’inin, ABD’de ise %33’ünün sebebi sigara kullanımıdır. Sigara kullanımı sonucu görülme riski artan kanserler: Akciğer kanseri, larinks (gırtlak) kanseri, özefagus (yemek borusu) kanseri, ağız içi kanserler, mesane kanseri, böbrek kanseri, karaciğer kanseri, mide kanseri, kolon ve rektum (kalın barsak) kanseri, pankreas kanseri, akut lösemi ve serviks (rahim ağzı) kanseridir.
Yaş ve kanser ilişkisi
Yaş maalesef birçok kanser için önemli bir risk faktörüdür. Kanserler için ortalama tanı yaşı 66’dır. Meme kanseri, kolorektal kanserler, akciğer kanseri ileri yaşta görülürken, lösemi-lenfoma gibi bazı kanserler daha genç yaşta görülmektedir. 45 yaşından sonra kanser görülme riski önemli ölçüde artmaktadır. Özellikle meme kanseri ülkemizde diğer ülkelere göre daha genç yaşta görülmektedir.
Kimyasallardan kansere giden yol
Bazı kimyasal maddelere uzun süre maruziyet kansere neden olmaktadır. Kansere neden olan kimyasal maddeler ve sebep oldukları kanserler:
Kansere neden olan kimyasal maddeler
| Karsinojen | Kanser Tipi |
| Arsenik | Akciğer kanseri |
| Asbest | Akciğer kanseri ve mezotelyoma |
| Aromatik aminler | Mesane kanseri |
| Benzen | Lösemi |
| Dizel egzoz gazı | Akciğer kanseri |
| İyonize radyasyon | Lösemi |
| Nikel | Akciğer ve nazal sinüs kanserleri |
| Pestisid | Akciğer kanseri |
| Radon | Akciğer kanseri |
| UV radyasyon | Cilt kanseri |
| Vinyl choloride | Karaciğer kanseri |
Virüsler kanser taşıyıcısı
Enfeksiyonlara sebep olan bazı bakteri ve virüsler kansere de sebep olabilmektedir. Önemli bazı virüs ve bakterilerin ilişkili oldukları kanserler ise şöyle;
Human Papilloma Virüs (HPV): Serviks (rahim ağzı) kanseri, anal kanser, orofarengeal, vulvar, vajinal ve penil kanser
Hepatit B ve C virüsü: Hepatosellüler kanser (karaciğer kanseri)
Human Immunodeficiency Virus (HIV): Kaposi sarkomu, lenfoma (lenf kanseri) ve serviks, karaciğer, akciğer ve anal kanser
Epstein-Barr virüsü (EBV): Lenfoma, mide, nazofarenks
Helikobakter pylori (H. pylori): Mide kanseri
Obeziteyle gelişen kanserler
Kilo artışı ve obezite kanser riskini artıran en önemli faktörlerdendir. Obezit; özelllikle kolon, rektum, rahim (endometrium), karaciğer, böbrek, pankreas, safra kesesi ve meme kanserlerine neden olabilmektedir.
Genetik mutasyonların etkisi
Genetik mutasyonlar, ailesel geçiş kanser nedenleri içerisinde %10’luk bir kısmı oluşturmaktadır. Özellikle birinci ve ikinci derece yakınlarında meme ve kolon kanseri olanların mutlaka bu kanserler için tarama yaptırması gerekmektedir.
Önemli risk faktörlerinden uzak durmak ve erken tanı için önerilen tarama testlerinin yapılması kanseri sorun olmaktan çıkarmaya destek olacaktır. Kanser gelişimini önlemek için mutlaka sigara bırakılmalı, kilo alımından kaçınılmalı ve sağlıklı beslenme mümkün olduğunca yaşam içerisinde uygulanmalıdır.
