TOKİ’nin gerçekleştireceği 250 bin Sosyal Konut Projesi’nden dar gelirlilerin bir daire satın almaya gücünün yetip yetmeyeceği tartışma konusu. Asgari ücretli 75 metrekare bir konut alabilmek için ne kadar süre çalışmalı?
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum’un “Biraz dişini sıkarak, biraz eşinden dostundan borç alarak, biraz ek mesai yaparak bu bedeli karşılayabilirler” sözleri tartışmaları alevlendirdi. Peki, resmi verilere göre asgari ücretli bir kişi 75 metrekare bir daire satın alabilmek için yemeden içmeden kaç ay çalışmalı? Asgari ücrete son yıllarda önemli zamlar gelmesine rağmen çalışanın bir konut için gereken süre son 13 yılda nasıl değişti?
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCBM) her ay açıkladığı Konut Fiyat Endeksi, emlak piyasasına ışık tutuyor. TCBM fiyatların nasıl değiştiğini ve bir evin birim fiyatını açıklıyor. Birim fiyat üzerinden istenilen büyüklükteki bir evin maliyetini hesaplamak mümkün. Biz bu haberde 75 metrekare bir daire üzerinden değişimi inceledik.
TCBM’ye göre Ocak 2010’de Türkiye genelinde bir konutun birim fiyatı (1 metrekare) 952 TL idi. 75 metrekare dairenin fiyatı ise 71 bin 370 liraydı. 75 metrekare dairenin fiyatı İstanbul’da 106 bin 118 TL, Ankara’da 67 bin 88 TL ve İzmir’de 75 bin 758 lira idi. Aynı tarihte aylık net asgari ücret ise 577 TL idi.
Buna göre Ocak 2010’da 75 metrekare bir daire için 124 asgari ücret ödemek gerekiyordu. Aynı ebattaki bir konut için İstanbul’da 184 asgari ücret, Ankara’da 116 asgari ücret ve İzmir’de 131 asgari ücret ödeme yapmak yeterliydi.
Temmuz 2022’de ise Türkiye genelinde bir konutun birim fiyatı 13 bin 936 TL’ye yükseldi. Bu durumda 75 metrekare bir evin fiyatı 1 milyon 45 bin lira yapıyor. Aynı büyüklükteki evin İstanbul’da fiyatı 1 milyon 694 bin iken Ankara’da 746 bin lira; İzmir’de ise 1 milyon 217 bin TL ediyor.
Bu durumda Temmuz 2022’de 75 metrekare ev satın alabilmek için bir asgari ücretlinin 190 aylık maaşını ödemesi gerekiyor. Bu miktar İstanbul’da 308 ay, Ankara’da 136 ay ve İzmir’de 221 ay.
Bu da şu demek: Asgari ücretli bir kişi 75 metrekare ev alabilmek için yemeden içmeden 26 yıl boyunca her ay tüm maaşını bu ev için ödemeli.
Bu hesaplamalar Merkez Bankası’nın açıkladığı birim fiyata dayanıyor. Bugün İstanbul’da 1,7 milyon liraya bir daire alınıp alınamayacağı ayrı bir tartışma konusu.
Öte yandan Temmuz 2022’de asgari ücrete yüzde 30 zam geldi. Bundan dolayı bir ev için ödenmesi gereken aylık asgari ücret miktarı geriledi. Bu miktar Haziran 2022’de 375 ay idi.
Ocak 2010 ile Temmuz 2022 arasındaki değişimi incelediğimizse şu sonuç ortaya çıkıyor. Türkiye genelinde 75 metrekare bir ev için Ocak 2010’da 124 aylık asgari ücret gerekirken Temmuz 2022’de bu süre 190 aya yükseldi.
İstanbul’da bu süre 184 aydan 308 aya; Ankara’da 116 aydan 136 aya ve İzmir’de 131 aydan 221 aya ulaştı.
Asgari ücret ve 75 metrekare bir konutun fiyatını karşılaştırmanın başka yöntemi ise başlangıç tarihinde iki değeri 100’e eşitlemek. Bu şu demek: Ocak 2010’da asgari ücret ve 75 metrekare bir daire 100 puan. Endeksin uzun yıllar birbirine yakın seyrettiği ortaya çıkıyor. Yani, bir asgari ücretlinin konut almak için alım gücü çok değişmiyor; kötüye gitmiyor.
Hatta 2019 ve 2020 başında asgari ücrete gelen zamların ardından asgari ücretin puanı konut fiyat endeksinin üzerine çıkıyor. Bu durum; asgari ücretin konut fiyatlarından daha çok arttığı anlamına geliyor. Haziran 2021’de bile asgari ücret konut fiyatlarından daha çok yükselmiş. 2022’de çok sert şekilde konut fiyat endeksinin asgari ücret endeksinin üstüne geçtiği görülüyor. Bu da asgari ücretlinin konut alım gücünün düştüğünü gösteriyor.
TCBM’ye göre Temmuz 2022 itibariyle konut fiyatları son bir senede yüzde 174 arttı.
Son 12 senede konut fiyatlarında yıllık artış yüzde 10 civarında seyrederken ilk kez Mayıs 2020’de yüzde 20 barajını geçti. Eylül 2021’de ise yıllık artış yüzde 36 idi.
Yeni ekonomi modeline geçilmesiyle Temmuz 2022’de yıllık artış yüzde 174’e ulaştı.
Aylık net asgari ücretin son birkaç yılda ciddi şekilde arttığı görülüyor. Aralık 2021’de aylık asgari ücret 2 bin 825 TL idi.
Asgari ücrete Ocak ve Temmuz aylarında gelen zamların ardından 2022’nin ikinci yarısında 5 bin 550 TL’ye ulaştı.
