Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın TBMM’deki oylamanın ardından 10 ilde OHAL ilan etmesi normalde 18 Haziran’da yapılması gereken fakat 14 Mayıs’a çekilmesi düşünülen seçimlerin deprem nedeniyle ertelenme olasılığını gündeme taşıdı. Peki seçimler ertelenebilir mi? Anayasa ne diyor? YSK seçimleri erteleyebilir mi?
Deprem nedeniyle seçimler ertelenebilir mi? Anayasa ne diyor?
9 Şubat Perşembe günü Reuters’a konuşan bir Türk yetkili “Şu anda göründüğü kadarıyla seçimlerin 14 Mayıs’ta yapılmasının önünde ciddi engeller olduğunu” dile getirmişti.
İsmi açıklanmayan yetkili, deprem bölgesinde ülke nüfusunun yüzde 15’inin yaşadığına ve üç aylık olağanüstü hal ilan edildiğine dikkat çekerek seçimle ilgili bir karar vermek için henüz çok erken olduğunu belirtti.
Yetkili, “Yeni bir seçim döneminden çıkmış gibiyiz. Gelişmelere bakacağız ama şu anda 14 Mayıs’ta seçim yapılması konusunda çok ciddi zorluklar var” diye konuştu.
Meral Akşener: 18 Haziran’a kalır
Yüksek Seçim Kurulu ve AK Parti kanadından şu anda erteleme konusunda bir açıklama gelmezken İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener Murat Yetkin’e verdiği röportajda 14 Mayıs ihtimalinin zayıfladığını ve 18 Haziran’da seçimlerin yapılacağını düşündüğünü ifade etti. Akşener, Meclis’ten seçimlerin 1 yıl ertelenmesi gibi bir karar çıkacağına ihtimal vermiyor ve şunu da ekliyor: “Biz siyasiler seçimin yapılması için üzerimize düşeni yapmak zorundayız.”
CHP kulislerinde ise Erdoğan’ın seçimi bir yıl geriye atmak için baskı yaptığı savı ileri sürülüyor.
Peki 18 Haziran’ın da ertelenmesi olasılığı var mı?
Başta Anayasa olmak üzere kanunlar bu konuda ne tür maddelere sahip? YSK ve Anayasa Mahkemesi gibi kurumlar tarihin ileriye atılmasında nasıl bir rol oynayabilir?
Gazeteci Fatih Altaylı da seçimleri erteletme işinin YSK’ya havale edilebileceğini belirterek şunları yazdı:
“Önce bir seçim kararı alınacak. Sonra YSK, dört ilde tamamen altı ilde ise kısmen seçim sürecini yürütmesinin fiilen imkansız hale geldiğini bildirecek ve seçimlerin ertelenmesini isteyecek. Böylelikle seçimler en az altı ay, muhtemelen bir yıl ertelenecek.”
Anayasa: Sadece savaş olursa seçim ertelenebilir
İlgili Anayasa maddesi şöyle:
Seçimin geri bırakılması
MADDE 5 – (1) Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından savaş sebebiyle yeni seçimlerin yapılmasına imkân görülmediğine dair karar verilmesi hâlinde, Cumhurbaşkanı seçimi bir yıl geriye bırakılır.
(2) Geri bırakma sebebi ortadan kalkmamışsa, erteleme kararındaki usule göre bu işlem tekrarlanabilir.
-Anayasa’nın 78. maddesine bağlı olarak 6271 sayılı Cumhurbaşkanı Seçim Kanunu’nun 5. Maddesi-
Anayasa’nın 78. maddesine bağlı olarak 6271 sayılı Cumhurbaşkanı Seçim Kanunu’nun 5. Maddesi Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin sadece savaş hali nedeniyle ve ancak bu nedenden kaynaklanan TBMM kararı ile 1 yıl ertelenebileceğini net bir şekilde belirtiyor.
5. Madde’nin ‘Seçimin geriye bırakılması’ başlıklı bendinde “Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından savaş sebebiyle yeni seçimlerin yapılmasına imkân görülmediğine dair karar verilmesi hâlinde, Cumhurbaşkanı seçimi bir yıl geriye bırakılır” ibaresi mevcut.
Bu da depremin bir savaş olmadığını ileri süren ve bu sebeple de seçimlerin ertelenemeyeceğini belirten birçok hukukçunun temel dayanağını oluşturuyor.
Peki YSK seçimleri erteleme kararı alabilir mi?
Yüksek Seçim Kurulunun temel görev ve yetkileri, 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 79’uncu maddesi ile 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun’un 14’üncü maddesinde ve 7062 sayılı Yüksek Seçim Kurulunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’un 6’ncı maddesinde düzenlenmiş durumda.
Bu maddelerdeki görev ve yetkiler dışında 298 sayılı Kanun’un diğer maddeleri, 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu, 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu, 2972 sayılı Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun, 3376 sayılı Anayasa Değişikliklerinin Halkoyuna Sunulması Hakkında Kanun, 6271 sayılı Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu ve diğer kanunlarda da Yüksek Seçim Kuruluna verilmiş olan görevler bulunuyor.
Yüksek Seçim Kurulu, ülkemizdeki seçimlerin başlamasından bitimine kadar başta Anayasa olmak üzere; 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun, 7062 sayılı Yüksek Seçim Kurulunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile diğer seçim kanunlarına uygun olarak seçimlerin yönetim ve denetim işlemlerinin adil ve şeffaf bir şekilde yürütülmesini sağlayacak düzenlemeleri yapan, seçim süresince ve seçimden sonra seçim konularıyla ilgili bütün yolsuzlukları, şikâyet ve itirazları inceleyen ve kesin olarak karara bağlayan, seçim sonuçlarını güvenli ve hızlı bir şekilde kamuoyuna duyuran Anayasal bir Kuruldur. (YSK’nın görev tanımı)
YSK’nın Anayasa’daki görev tanımı çerçevesinde kararlarına itiraz için başka bir yargı merciine başvurulamaması seçimin ertelenmesi yönünde bir karar alması durumunda ne tür bir tablo ortaya çıkacağı sorusunu gündeme taşıyor.
Fakat normalde Anayasa’nın seçimleri erteleme kararını TBMM ve Cumhurbaşkanı’na vermesi ve bu kararın alınmasını da “sadece savaş durumuna” bağlaması YSK’nın bu tür bir karar alma olasılığını düşürüyor.
Yüksek Mahkeme’nin 2012/30 sayılı esas ve 96 sayılı karar metni “Savaş ve benzeri zaruret sebepleriyle seçimlerin yapılmasının fiilen imkansız kalması” halinde ertelenmesinin önünü açıyor. -Anayasa Mahkemesi kararı-
Anayasa Mahkemesi nasıl bir rol oynayabilir?
Habertürk yazarı Fatih Altaylı, 10 Şubat’ta kaleme aldığı bir köşe yazısında Anayasa Mahkemesi’nin de seçimi erteleme kararı alabileceğini işaret ediyor.
Yüksek Mahkeme’nin 2012/30 sayılı esas ve 96 sayılı karar metni “Savaş ve benzeri zaruret sebepleriyle seçimlerin yapılmasının fiilen imkansız kalması” halinde ertelenmesinin önünü açıyor.
Her ne kadar Anayasa’da sadece “savaşın” seçimlerin ertelenmesine neden olarak gösterilebileceği belirtilse de, Anayasa Mahkemesi’nin kararındaki “benzeri zaruret” tanımı, deprem gibi durumların da bu kullanımın içine alınabileceği ihtimalini kuvvetlendiriyor.
Anayasa’ya aykırı olmasına rağmen TBMM’nin yine de seçimleri erteleme kararı almasını muhalefetin itiraz ederek Yüksek Mahkeme’ye taşıması durumunda 2012’deki karar metninden dolayı Anayasa Mahkemesi’nin itirazı reddederek seçimlerin ertelenmesine “yeşil ışık” yakma ihtimali söz konusu.
İyi Parti YSK Temsilcisi Öztürk: YSK seçim erteleyemez, anayasaya göre yetki yalnızca Meclis’te
İktidarın seçimleri erteletme arayışında olduğu iddiaları gündeme gelirken, İyi Parti YSK Temsilcisi Mustafa Tolga Öztürk, Yüksek Seçim Kurulu’nun (YSK) seçim erteletme yetkisinin bulunmadığına dikkati çekti. Öztürk, “Tek bir seçenek var o da Meclis’te 400 milletvekilinin oyuyla anayasaya geçici madde eklenmesi” dedi.
Seçim süreci ile ilgili T24‘ün sorusunu yanıtlayan İyi Parti YSK Temsilcisi Mustafa Tolga Öztürk, seçimlerin ertelenmesi durumunun anayasada çok açık bir şekilde yazıldığına dikkati çekti. Öztürk, şunları söyledi:
“Tamamen Meclis’in yetkisinde”
“Sadece savaş durumunda seçimler ertelenebiliyor ve o da cumhurbaşkanı kararıyla olamıyor. Tamamen Meclis’in yetkisine bırakılmış. Yani 400 milletvekilinin oyu gerekiyor. Bu konuda anayasanın 2012/30 sayılı bir kararı var, ‘savaş ya da başka bir nedenden kaynaklanan bir zaruret halinde’ diyor. Ancak, bu kararın da seçimin ertelenebileceği şeklinde değerlendirilmesi mümkün değildir, anayasaya aykırıdır. İstisnalar dar yorumlanır.
“Anayasaya geçici madde eklenmeli”
Diğer yandan seçime ilişkin yapılan düzenlemelerin bir yıl içinde yapılacak seçimlere uygulanamayacağına dair kanuni hüküm de var. Dolayısıyla seçimleri ertelemek için tek bir seçenek var, o da Meclis’te 400 milletvekilinin oyuyla, seçimin ertelenme kararının geçici madde ile anayasaya eklenebilir.
“Büyük illerde, o şehir özelinde sandık kurulabilir”
Deprem bölgesinde sıkıntı olduğu düşünülüyorsa, büyük illerde Kahramanmaraş, Hatay, Antep gibi depremden etkilenen iller için özel sandıklar kurulabilir. Çünkü 1,5 milyonluk şehirde 300 bin kişiyle vekil seçmek çok hakkaniyetli olmayabilir.”
Mehmet Tezkan: Seçimler Eylül’e sarkabilir
Halk TV yazarı Mehmet Tezkan bugün köşesinde, ‘Seçim eylüle sarkabilir…’ başlıklı bir yazı yazdı. Tezkan’ın yazısından ilgili bölüm şu şekilde:
“Seçim olur olmasına da ne zaman olur; mesele bu?
Kimine göre; Erdoğan söz verdiği tarihi değiştirmez, 14 Mayıs’ta seçim olur…
Kimine göre; 14 Mayıs’ta seçim olması için Erdoğan’ın 10 Mart’ta seçim kararı alması gerekir. Bu zor. Seçim Anayasa’nın öngördüğü tarihte yapılır. Yani 18 Haziran’da…
18 Haziran şimdilik ağır basıyor ama bir olasılık daha var…
YSK; ‘Depremden 13 milyon insan etkilendi. 10 milyona yakın seçmen yer değiştirdi. Seçmen kütükleri yok oldu, kayıt kuyut kalmadı, yenilemem lazım, önemli bir seçmen kitlesini saf dışı bırakamam. Seçimi etkiler’ diyerek…
Ve… Hazırlık yapamadım bahanesiyle seçimi eylül ayına öteleyebilir…
Galiba böyle de olacak…”
