Elon Musk’ın Starlink’i izole bir kabileyi dış dünyaya bağladı ve onu bölmeye başladı. New York Times internet artık hayatlarının bir parçası olan Marubo kabilesinin, internetin temel sorunlarıyla tanıştığını yazdı.
Konuşmalar uzadıkça gözler ekranlara kaydı. Gençler Instagram’da geziniyordu. Bir adam kız arkadaşına mesaj attı. Erkekler, grubun ilk kadın lideri konuşurken bir futbol maçını izledikleri telefonun etrafında toplandı. Hemen hemen her yerde, böyle bir sahne sıradan. Ancak bu olay, gezegenin en izole bölgelerinden birinde yer alan ücra bir yerli köyünde yaşanıyordu.
Marubo halkı uzun zamandır Amazon yağmur ormanlarının derinliklerindeki Ituí Nehri boyunca yüzlerce km içinde dağılmış ortak kulübelerde yaşıyor. Kendi dillerini konuşuyor, evcil hayvan olarak beslemek için örümcek maymunları yakalıyorlar. Bu yaşam biçimini yüzlerce yıldır izolasyon yoluyla korudular. Bazı köylere ulaşmak bir hafta sürebiliyor. Ancak eylül ayından bu yana Marubo, Elon Musk sayesinde yüksek hızlı internete sahip.
Küçük bir uygarlık birden dünyaya açıldı
İki bin üyeli kabile, Musk’ın özel uzay şirketi Space X‘in uydu-internet hizmeti Starlink’e Brezilya genelinde bağlanabilen yüzlerce insandan sadece bazılarını oluşturuyor. Starlink, 2022’de Brezilya’ya girişinden bu yana dünyanın en büyük yağmur ormanlarını katederek, interneti dünyadaki son çevrimdışı yerlerden birine getirdi. New York Times, küçük ve kapalı bir uygarlık aniden dünyaya açıldığında neler olduğunu anlamak için Amazon’un derinliklerine giderek Marubo köylerini ziyaret etti.
73 yaşındaki Tsainama Marubo, internet geldiği için herkesin çok mutlu olduğunu anlattı. İnternet, uzaktaki sevdikleriyle görüntülü sohbet etmek ve acil durumlarda yardım çağrısında bulunmak gibi açık faydalar getirdi. Ancak Marubo, “Ama şimdi işler daha da kötüye gitti” dedi. Marubo’lar internetin temel sorunuyla mücadele ediyor: Vazgeçilmez hale geldi ve bunun da bir bedeli var.
9 ayda internetin temel sorunlarıyla tanıştılar
Starlink ile geçirdikleri sadece dokuz ayın ardından Marubo’lar, Amerikan ailelerini yıllardır meşgul eden sorunlarla boğuşmaya başladılar bile: Telefonlara yapışmış gençler, dedikodu dolu grup sohbetleri, bağımlılık yapan sosyal ağlar, çevrimiçi yabancılar, şiddet içeren video oyunları, dolandırıcılık, yanlış bilgilendirme ve cinsel içeriğe maruz kalan çocuklar.
Modern toplum, internetin amansız yürüyüşü devam ederken on yıllar boyunca bu sorunlarla uğraştı. Nesiller boyu moderniteye direnen Marubo ve diğer yerli kabileler, şimdi internetin potansiyeliyle ve tehlikesiyle aynı anda yüzleşirken, bunun kimlikleri ve kültürleri için ne anlama geleceğini tartışıyorlar. Bu tartışma, bir zamanlar bu kadar uzak bölgelerde düşünülemeyecek bir hizmet sağlayarak dünya çapında uydu-internet pazarına hızla hakim olan Starlink sayesinde geldi. SpaceX bunu, Sahra, Moğolistan’daki otlak alanlar ve küçük Pasifik adaları da dahil olmak üzere Dünya’nın hemen her yerine birçok ev internet bağlantısından daha yüksek hızlar sunmak için 6 bin alçak yörüngeli Starlink uydusu fırlatarak yaptı.
Ancak Starlink’in belki de en dönüştürücü etkisi, Amazon da dahil olmak üzere bir zamanlar internetin büyük ölçüde ulaşamadığı bölgelerde görülüyor. Brezilya Amazonları’nda şu anda 66 bin aktif sözleşme var ve bu sözleşmeler bölgedeki yasal belediyelerin yüzde 93’üne ulaşıyor. Bu da ormanda yaşayanlar için yeni iş ve eğitim fırsatları yarattı. Ayrıca Amazon’daki yasadışı ağaç kesenlere ve madencilere iletişim kurmak ve yetkililerden kaçmak için yeni bir araç sağladı.
Marubo liderlerinden 40 yaşındaki Enoque Marubo (tüm Marubo’lar aynı soyadını kullanıyor) Starlink’in potansiyelini hemen gördüğünü söyledi. Yıllarını ormanın dışında geçirdikten sonra, internetin halkına yeni bir özerklik kazandırabileceğine inandığını belirtti. Enoque’ye göre bu sayede daha iyi iletişim kurabilir, kendilerini bilgilendirebilir ve kendi hikayelerini anlatabilirler.
Bu gönderiyi Instagram’da gör
Geçen yıl Brezilyalı bir aktivistle birlikte 50 saniyelik bir video kaydederek potansiyel hayırseverlerden Starlink için yardım istedi. Geleneksel Marubo başlığını taktı. Hayvan dişlerinden oluşan bir kolye takan bir çocuk da yakınlarda oturuyordu. Bunun üzerine yardım gönderdiler. Günler sonra Oklahoma’daki bir kadından cevap geldi.
Javari Vadisi Yerli Bölgesi, Dünya üzerindeki en izole yerlerden biri, Portekiz büyüklüğünde, yolu olmayan ve su yolları labirentine benzeyen yoğun bir yağmur ormanı. Javari Vadisi’ndeki 26 kabileden on dokuzu, tam izolasyon içinde yaşıyor. Marubolar da bir zamanlar temasa geçilmemiş bir halktı ve 19. yüzyılın sonlarına doğru kauçuk işleyicileri gelene kadar yüzlerce yıl boyunca ormanda dolaştılar. Bu durum onlarca yıl süren şiddet ve hastalığın yanı sıra yeni geleneklerin ve teknolojinin gelmesine yol açtı. Marubolar kıyafet giymeye başladı. Bazıları Portekizce öğrendi. Yaban domuzu avlamak için yaylarını ateşli silahlarla, manyok tarlalarını açmak için de palalarını testerelerle değiştirdiler.
Yeni neslin lideri
Özellikle bir aile bu değişimi zorladı. Sebastiao Marubo 1960’larda orman dışında yaşayan ilk Marubo’lardan biriydi. Geri döndüğünde yeni bir teknoloji daha getirdi: Tekne motoru. Yolculukları haftalardan günlere indirdi. Oğlu Enoque, kabilesini geleceğe taşımaya hevesli, yeni neslin lideri olarak ortaya çıktı. Hayatını orman ve şehir arasında paylaştıran Enoque, bir dönem Coca-Cola’da grafik tasarımcı olarak çalıştı. Marubo liderleri internet bağlantısı kurmakla ilgilenmeye başladıklarında, nasıl yapılacağını sormak için ona gittiler.
Musk Brezilya’ya geldiğinde Enoque cevabını aldı. SpaceX’in sahibi ve dönemin Brezilya Devlet Başkanı Jair Bolsonaro, 2022’de Starlink’in gelişini “Amazon’u bağlıyoruz” yazılı bir ekranın önünde duyurdu. Enoque ve yerli kabilelerle çalışan Brezilyalı aktivist Flora Dutra, 100’den fazla Kongre üyesine mektup göndererek Starlink’i talep etti. Hiçbiri yanıt vermedi. Dutra geçen yılın başlarında Amerikalı bir kadının bir uzay konferansında konuştuğunu gördü. Dutra kadının Facebook sayfasını kontrol etti ve onu SpaceX’in genel merkezinin dışında poz verirken gördü. “Onun aradığım kişi olduğunu biliyordum” dedi.
Allyson Reneau LinkedIn sayfasında kendisini uzay danışmanı, açılış konuşmacısı, yazar, pilot, binici, yardımsever, yönetici, yönetim kurulu direktörü ve 11 çocuk annesi olarak tanımlıyor. Şahsen, parasının çoğunu jimnastik koçluğu yaparak ve Norman, Oklahoma yakınlarında ev kiralayarak kazandığını söylüyor. Reneau, insanlara yardım etmeye çalışmasının şöhret için olmadığını anlattı. Bir röportajında “Aksi takdirde size dünyanın dört bir yanında yaptığım tüm projeleri anlatıyor olurdum. Önemli olan yüzdeki ifade, gözlerdeki umut. İşte ödül bu” dedi.
15 bin dolara mal oldu
Geçen yıl bir yabancıdan uzak bir Amazon kabilesini birbirine bağlamaya yardım etmesini isteyen bir video aldığında bu bakış açısına sahip olduğunu söyledi. Brezilya’ya hiç gitmemişti ama yatırımın geri dönüşünün yüksek olacağını düşündü. Enoque, kabilesinin hayatını dönüştürmek için yaklaşık 15 bin dolara mal olacak 20 Starlink anteni istiyordu. Reneau antenleri kendi parası ve çocuklarının bağışlarıyla satın aldığını söyledi. Sonra da antenleri teslim etmeye yardım etmek için bir uçak bileti ayırttı.
Bağlantı
İnternet insanların sırtında geldi. Çıplak ayakla ya da parmak arası terliklerle, her biri iki anten taşıyarak ormanda kilometrelerce yol aldılar. Hemen arkalarında Enoque, Dutra, Reneau ve yolculuğunu belgeleyen bir kameraman vardı. İnternet anında bir sansasyon yarattı. Enoque, “Rutini o kadar değiştirdi ki zararlı oldu” dedi. Liderler sınırlara ihtiyaçları olduğunu fark ettiler. İnternet sabahları sadece iki saat, akşamları beş saat ve Pazar günü tüm gün açık olacaktı.
Tartışma
Marubo köyleri birliğinin lideri Alfredo Marubo, kabilenin interneti en çok eleştiren ismi olarak öne çıkıyor. Marubolar tarihlerini ve kültürlerini sözlü olarak aktarıyorlar ve Marubo bu bilginin kaybolacağından endişe ediyor. Alfredo bazılarının artık kendi aileleriyle bile konuşmadığını söyledi. En çok da cinsel içerik onu tedirgin ediyor. Genç erkeklerin grup sohbetlerinde müstehcen videolar paylaştığını, bunun da toplum içinde öpüşmekten hoşlanmayan bir kültür için çarpıcı bir gelişme olduğunu söyledi.
Gelecek
Nisan ayında Reneau ormana geri döndü. Enoque’nin isteği üzerine dört anten daha satın aldı. Bunlardan ikisi, ilk kez 1996 yılında temasa geçilen ve hala bazı üyeleri tamamen tecrit edilmiş durumda olan 150’den az kişilik bir kabile olan Korubo’ya gitti. Bir kütüğün üzerine oturmuş, malokanın toprak zemininde servis edilen kurutulmuş sığır eti ve haşlanmış manyok yiyen Reneau, internetin “iki ucu keskin bir kılıç” olduğunu fark ettiğini söyledi. Bu yüzden Facebook’ta Marubo’ya internet getirdiğine dair paylaşımlarda bulunurken her zaman bunu bir liderin talep ettiğini vurguladığını söyledi. Reneau, “İnsanların bunu onları zorlamak için getirdiğimi düşünmelerini istemiyorum” dedi. “Bu inanılmaz kültürün saflığını koruyabileceklerini umduğunu çünkü bir kez yok olursa, yok olacağını” da sözlerine ekledi. Daha sonra aynı yemekte Enoque’nin babası Sebastião, kabilenin internetle olan yolculuğunun önceden haber verildiğini söyledi.
Yıllar önce, en saygın Marubo şamanı, tüm dünyayla bağlantı kurabilecek bir el cihazının vizyonuna sahipti. Artık ne olursa olsun, geri dönmenin artık bir seçenek olmadığını da sözlerine ekledi. Marubo, “Liderler net konuştu. İnternet olmadan yaşayamayız” dedi.
