İş yerinde stresi önlemek için neler yapılabilir? Stres, vücudun zorlu veya tehditkâr durumlara karşı verdiği doğal bir tepki olup, özellikle iş yerinde yoğunluk, belirsiz roller ve aşırı beklentiler nedeniyle artabiliyor. Bu durum, çalışanların hem bireysel sağlığını hem de iş verimliliğini olumsuz etkileyebilir.
Stresin iş yerindeki etkileri
İş ortamında yaşanan stres, uzun süreli maruz kalındığında baş ağrıları, uyku sorunları, motivasyon eksikliği, tükenmişlik, depresyon ve kardiyovasküler rahatsızlıklara yol açabiliyor. Anadolu Sağlık Merkezi’nden Uzman Psikolog Ezgi Dokuzlu, etkili stres yönetimi stratejilerinin, sağlıklı bir iş yaşam dengesi için şart olduğunu belirtiyor.
İş yerinde stresi artıran faktörler:
İş yerinde stres yaratan psikolojik faktörler oldukça çeşitli ve birbirlerini etkileyebilecek unsurlardan oluşur. Aşağıda, bu faktörlerden bazılarını sıralayabiliriz:
- Mobbing:
Sürekli ve sistematik eleştiri, alay, sosyal dışlanma, haksız suçlamalar ve kaba davranışlar; çalışanların özgüvenini azaltarak kronik stres ve tükenmişlik hissine yol açar. - Rol belirsizliği ve rol çatışması:
İş tanımının net olmaması, çalışanın görevlerinin sürekli değişmesi veya aşırı sorumluluk yüklenmesi; hangi görevin kime ait olduğunun belirsizleşmesi, çalışanlarda kaygı ve stres oluşturur. - İletişim eksikliği:
Açık ve etkili iletişimin olmaması, yanlış anlamaların ve bilgi akışında kopuklukların ortaya çıkması; ekip içi uyumu bozar, belirsizlik yaratır. - Baskı ve yoğun iş yükü:
Aşırı iş talepleri, sıkı teslim tarihleri ve zorlu hedefler, çalışanlarda sürekli baskı ve kaygı seviyesini yükseltir. - Adaletsiz yönetim yaklaşımları:
Haksız değerlendirmeler, eşitsiz ödüllendirme, övgü veya destek eksikliği; çalışanların motivasyonunu düşürürken, stres düzeylerini artırır. - İş güvencesizliği:
İşten çıkarılma korkusu, belirsizlikler ve kariyerle ilgili güvensizlik; sürekli stres altında kalmaya neden olur. (Ayrıca bkz. Presenteizm) - Negatif iş ilişkileri ve çatışmalar:
İş arkadaşları arasında yaşanan çatışmalar, rekabet ortamının olumsuzlaşması ve uyumsuz ilişkiler; sosyal destek eksikliği yaratarak iş yerinde psikolojik baskıyı artırır.
Bu faktörler genellikle birbirini tetiklediği için, iş yerinde sağlıklı bir iletişim ortamı, net rol tanımları, adil yönetim uygulamaları ve çalışan desteği sağlamak, stresin azaltılmasında kritik öneme sahiptir.
Stresi azaltmak için kritik adımlar:
📋 Görev tanımına uygun çalışmak ve hayır diyebilmek:
Kişilerin, görev tanımlarını bilerek görev dışı işlere hayır diyebilmesi, iş yükünü azaltarak stresi düşürür.
🎓 İş yerinde sağlanan destek ve eğitimler:
İşverenlerin, stres yönetimi eğitimleri, esnek çalışma saatleri ve sağlık hizmetlerine kolay erişim sağlaması, çalışanların stresle mücadele etmesine yardımcı olur.
💬 İş yerindeki iletişim:
Açık iletişim, ekip çalışması ve net bilgilendirme, çalışanların stresle başa çıkmasını kolaylaştırır.
🎉 Motivasyonu destekleyecek etkinlikler:
Çalışanlar ve aileleri için düzenlenen sosyal etkinlikler, bağlılığı artırır ve pozitif iletişimi teşvik eder.
⏰ Zaman yönetimi ve planlama:
Günlük ve haftalık planlarla iş yükünü önceliklendirip hedefleri gözden geçirmek, stresi minimize eder.
☕ Verimli mola ve dinlenme:
Düzenli molalar, belirlenmiş iş saatleri arasında kısa dinlenmeler vererek verimliliği yükseltir.
😴 Yeterli uyku:
Kaliteli uyku, öfke yönetimi ve dikkat gibi alanlar için kritik olup, eksikliği stresin artmasına neden olur.
👥 Sosyal destek:
Aile ve sevdiklerle geçirilen zaman, iş stresini hafifletir ve yaşamın diğer önemli alanlarının farkına varılmasını sağlar.
🎨 Hobiler ve kendine zaman ayırmak:
Sevilen aktiviteler ve hobiler, enerji tazelemesine katkı sağlar ve stresle mücadelede destek olur.
🧘 Meditasyon ve nefes egzersizleri:
Kısa süreli nefes egzersizleri ve meditasyon, zihni sakinleştirir ve stresi kontrol altında tutar.
🩺 Profesyonel destek almak:
Uzun süren veya günlük yaşama yansıyan yoğun stres durumlarında, bir uzmanla görüşmek faydalı olur.
Sonuç
İş yerinde stresi önlemek, hem kişisel sağlığın korunması hem de iş verimliliğinin artırılması açısından kritik önem taşır. Yukarıdaki adımları uygulayarak daha dengeli ve stressiz bir çalışma ortamı oluşturabilirsiniz. 💼✨
Kaynaklar:
- Aksoy, A., & Kutluca, F. (n.d.). Çalışma hayatında stres kaynakları, stres belirtileri ve stres sonuçlarının incelenmesi. DergiPark. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/9239
- Kaya, H., & Marşap, A. (2023). Stresin örgütsel sonuçları ve işyerinde stresle başa çıkma yöntemleri üzerine bir değerlendirme [Research article]. Retrieved from http://www.tid.gov.tr/kurumlar/tid.gov.tr/tum-sayilar(2)/2001-2025/2023/Haziran/9_Stresin-Orgutsel-Sonuclari.pdf
- Haktanir, M. (2016). İş stresi yaratan faktörler ve başa çıkma yöntemleri üzerine bir araştırma [Thesis, Üniversite adı belirtilmemiş]. Yükseköğretim Kurulu, AcikBilim.
Retrieved from https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/672043 - Van der Molen, H. F., Nieuwenhuijsen, K., Frings‐Dresen, M. H. W., & de Groene, G. (2020).
Work‐related psychosocial risk factors for stress‐related mental disorders: An updated systematic review and meta‐analysis. BMJ Open, 10(7), e034849. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2019-034849 - Ahmad, S. N. A., Abdul Rasid, S. Z., Abdul Rasool, M. S., & Mat Isa, N. A. (2021).
Work stress and its impact on employees’ psychological strain. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 11(8), 1466–1471. https://doi.org/10.6007/IJARBSS/v11-i8/10552 - Torres, G. M. S., Backstrom, J., & Duffy, V. G. (2023).
A systematic review of workplace stress and its impact on mental health and safety. In Lecture Notes in Computer Science (Vol. 14055, pp. 610–627). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-031-48041-6_41
