Ödevler, sorumluluk ve planlama gibi becerileri geliştirse de, aşırı ödev yükü ve yüksek aile beklentileri, çocuklarda kaygı ve strese yol açabiliyor. Bu süreçte başarılı bir denge kurmak için ise etkili zaman yönetimi tekniklerini öğrenmek ve uygulamak büyük önem taşıyor.
Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi’nden Uzman Klinik Psikolog Eda Ergür, ailelerin bu süreçte rehber rolü üstlenmesi gerektiğini vurguluyor. Fazla ödev ve başarı baskısı yerine, çocuğun ilgi alanlarına ve seviyesine uygun, dengeli bir yaklaşım sergilemek, onun özgüvenini ve motivasyonunu artıracaktır. Unutulmamalıdır ki, çocuğun akademik gelişimi kadar sosyal ve duygusal gelişimi için ihtiyaç duyduğu oyun zamanı da en az ödevler kadar değerlidir.
📌 Çocuklarda aşırı ödev psikolojisi hakkında öne çıkanlar
- Uzman Klinik Psikolog Eda Ergür, aşırı ödev ve yüksek ebeveyn beklentilerinin çocukta kaygı, yılgınlık ve özgüven eksikliğine neden olabileceği uyarısında bulunuyor.
- Ödevlerin temel amacı öğrenmeyi pekiştirmek, sorumluluk ve zaman yönetimi gibi becerileri kazandırmaktır.
- Dengeli bir ödev programı, çocuğun hem sorumluluklarını yerine getirmesine hem de oyun ve dinlenme gibi gelişimsel ihtiyaçlarına zaman ayırmasına olanak tanır.
- Pomodoro gibi zaman yönetimi teknikleri, çocukların dikkatlerini daha kolay toplamalarına ve ödevleri daha verimli yapmalarına yardımcı olabilir.
- Ebeveynler, çocuğun ödevini yapmak yerine ona rehberlik etmeli ve çabasını takdir ederek motivasyonunu artırmalıdır.
🔎 En çok merak edilenler
- Çocuğum ödev yapmak istemiyorsa ne yapmalıyım?
Öncelikle altında yatan nedeni anlamaya çalışın. Ödevler çok mu zor, sıkıcı mı, yoksa dikkatini mi toplayamıyor? Öğretmeniyle iletişim kurarak çocuğun seviyesine uygun, daha ilgi çekici ödevler verilmesini rica edebilirsiniz. - “Ödev tükenmişliği” belirtileri nelerdir?
Ödev yapmayı sürekli erteleme, ödev başında sinirlenme veya ağlama, karın ağrısı gibi bahanelerle ödevden kaçma ve genel bir isteksizlik hali, ödev tükenmişliğinin habercisi olabilir. - Ne zaman bir uzmandan yardım alınmalı?
Çocuğunuzun çabasına rağmen ödevlerde sürekli zorlandığını, dikkatini toplayamadığını veya bu durumun yoğun bir strese neden olduğunu gözlemliyorsanız, dikkat eksikliği veya öğrenme güçlüğü gibi durumların değerlendirilmesi için bir uzmana başvurmak faydalı olacaktır. - Pomodoro Tekniği küçük çocuklar için de uygun mu?
Evet, ancak süreleri çocuğun yaşına göre ayarlamak gerekir. Örneğin, küçük bir çocuk için 25 dakikalık çalışma süresi 15 dakikaya, 5 dakikalık mola ise 2-3 dakikaya indirilebilir. Önemli olan çalışma ve mola ritmini kazandırmaktır.
Uzmanından ebeveynlere ödev rehberi
Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Çocuk-Ergen Uzman Klinik Psikolog Eda Ergür, ev ödevlerinin amacı ile dengeli bir programın çocuk gelişimine katkıları hakkında bilgi verdi.
Her çocuğun ilgi alanı ve güçlü yönleri farklıdır. İlgi alanına uygun ödevler, çocuğun motivasyonunu ve özgüvenini yükseltir. Zorlandığı ya da ilgisini çekmeyen konular ise isteksizlik ve olumsuz tutum yaratabilir.
Ev ödevlerinin temel amacının, öğrencilerin okulda öğrendiklerini pekiştirmeleri, düzenli çalışma alışkanlığı kazanmaları ve sorumluluk duygusu edinmeleri olduğunu aktaran Eda Ergür, “Ayrıca zaman yönetimi, bağımsız çalışma ve planlama becerisi gibi yeteneklerin gelişmesini de destekler.” dedi.
Aşırı ödev ve yüksek aile beklentileri kaygı yaratır!
Aşırı ödev ve yüksek aile beklentilerinin çocukta kaygı ve isteksizlik yaratabildiğini belirten Ergür, “Seviyesine uygun ve makul miktardaki ödevler ise başarı duygusunu besler ve özgüveni destekler. Ailelerin ‘birinci olmalısın’ gibi baskıları, çocukta kaygı ve stres yaratır.” açıklamasını yaptı.
Dengeli ödevler ve oyun zamanı ideal olandır!
Öğrencinin performansında veya ödev motivasyonunda belirgin bir düşüş varsa, dikkat eksikliği veya özgül öğrenme güçlüğü gibi nedenlerin de göz önünde bulundurulması gerektiğini belirten Ergür, “Dengeli bir yaklaşım burada anahtar rol oynar. Bilgiyi pekiştiren, sorumluluk duygusunu geliştiren ama çocuğun kendine ve oyun zamanına da yer bırakan ödevler ideal olandır.” dedi.
Aileler sorumluluğu çocuğa bırakmalı!
Ailelerin rolünün de büyük önem taşıdığının altını çizen Eda Ergür, “Ebeveynler çocuklarının ödevlerine ilgisiz kalmamalı, gerekli kaynak ve ortamı sağlamalı, öğretmenle iletişimde olmalı. Ancak ödev sorumluluğunu tamamen üstlenmek yerine rehberlik etmeli, çocuğun kendi sorumluluğunu üstlenmesine fırsat vermeli.” dedi.
⏰ Zaman yönetimi becerisi nasıl kazandırılır? Adım adım Pomodoro tekniği
Çocukların ve gençlerin dikkat sürelerinin kısa olması, ödev başında uzun süre odaklanmalarını zorlaştırabilir. Pomodoro Tekniği, işi kısa ve odaklanmış zaman dilimlerine bölerek bu sorunu aşmaya yardımcı olan basit ama çok etkili bir yöntemdir. İşte ebeveynler için adım adım uygulama rehberi:
- Adım 1: Hazırlık ve Görevi Belirleme
Çocuğunuzla birlikte o gün yapılacak ödevi belirleyin. Örneğin, “Matematik kitabından 10 soruyu çözmek.” Görevin net ve ulaşılabilir olması önemlidir. Bir zamanlayıcı (mutfak zamanlayıcısı, telefon veya bilgisayar uygulaması) hazırlayın. - Adım 2: Zamanlayıcıyı Kurma (25 Dakika)
Zamanlayıcıyı 25 dakikaya ayarlayın. Bu süreye “bir Pomodoro” denir. Çocuğunuza, bu 25 dakika boyunca sadece belirlediğiniz ödevle ilgileneceğini ve başka hiçbir şeyle (telefon, oyun, televizyon) dikkatini dağıtmayacağını açıklayın. - Adım 3: Odaklanmış Çalışma
Zamanlayıcıyı başlatın. Bu süre zarfında çocuğunuzun tamamen ödevine odaklanmasını teşvik edin. Eğer dikkati dağılırsa, nazikçe görevine dönmesi gerektiğini hatırlatın. - Adım 4: Kısa Mola (5 Dakika)
Zamanlayıcı çaldığında, 25 dakikalık çalışma seansı biter. Çocuğunuzu hemen 5 dakikalık bir mola için teşvik edin. Bu mola sırasında esneme, su içme, pencereden bakma gibi ödevle tamamen alakasız, dinlendirici bir şey yapmalıdır. - Adım 5: Döngüyü Tekrarlama ve Uzun Mola
Her 25 dakikalık çalışma ve 5 dakikalık mola döngüsünü tekrarlayın. Dört “Pomodoro” tamamladıktan sonra (yani yaklaşık 2 saat sonra), çocuğunuza 15-30 dakikalık daha uzun bir mola verin. (Kaynak: The Pomodoro Technique Official Website)
🤔 Ödevdeki zorlanmanın altındaki nedenler: Dikkat eksikliği ve öğrenme güçlüğü belirtileri
Eğer çocuğunuz zaman yönetimi tekniklerine ve sizin desteğinize rağmen ödevlerinde sürekli zorlanıyorsa, bu durumun altında yatan başka nedenler olabilir. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) veya Özgül Öğrenme Güçlüğü (disleksi, diskalkuli vb.) gibi durumlar, çocuğun akademik performansını doğrudan etkiler. Ebeveynlerin dikkat etmesi gereken bazı belirtiler şunlardır:
- Dikkat Eksikliği Belirtileri: Ödev başında çok kolay sıkılma, sürekli hayallere dalma, eşyalarını sık sık kaybetme, talimatları dinlemekte zorlanma ve basit hatalar yapma.
- Özgül Öğrenme Güçlüğü Belirtileri: Harfleri veya sayıları karıştırma, okurken veya yazarken yavaş kalma, matematiksel kavramları anlamada güçlük çekme, yaşıtlarına göre akademik olarak belirgin şekilde geride kalma.
Bu gibi belirtileri gözlemliyorsanız, durumu etiketlemek yerine bir çocuk psikiyatristi veya klinik psikologdan profesyonel destek almak en doğru adımdır. (Kaynak: American Psychiatric Association, DSM-5)
✅ Ebeveynler için ödev rehberi: Yardım etmenin ve sorumluluğu üstlenmenin arasındaki ince çizgi
Ebeveynlerin ödev sürecindeki rolü, bir “öğretmen” değil, bir “rehber” olmaktır. Çocuğun sorumluluk bilincini geliştirmek için bu dengeyi kurmak çok önemlidir.
👍 Yapılması Gerekenler:
- Destekleyici Bir Ortam Sağlayın: Sessiz, iyi aydınlatılmış ve dikkat dağıtıcı unsurlardan (TV, tablet vb.) uzak bir çalışma alanı oluşturun.
- Süreci Takip Edin: Ödevlerinin ne olduğunu bilin ve bitirmesi için onu teşvik edin, ancak başında beklemeyin.
- Çabasını Takdir Edin: Sonuç mükemmel olmasa bile, ödevini tamamlamak için gösterdiği çabayı ve sorumluluk almasını övün.
- Yol Gösterin: Anlamadığı bir konuda ona kaynakları (sözlük, internet vb.) nasıl kullanacağını öğretin veya soruyu farklı bir şekilde anlatarak düşünmesine yardımcı olun.
👎 Yapılmaması Gerekenler:
- Ödevi Onun Yerine Yapmayın: Bu, çocuğun öğrenmesini engeller ve sorumluluk almaktan kaçınmasına neden olur.
- Sürekli Eleştirmeyin: “Yine mi yanlış yaptın?” gibi olumsuz ifadeler çocuğun özgüvenini zedeler. Hataların öğrenme sürecinin bir parçası olduğunu unutmayın.
- Ödevi Bir Ceza Aracı Olarak Kullanmayın: Ödevi, yaramazlık yaptığında verilen bir ceza gibi sunmak, ödeve karşı kalıcı bir nefret geliştirmesine yol açar.
- Aşırı Baskı Kurmayın: “En yüksek notu sen almalısın” gibi beklentiler, yoğun bir başarı baskısı yaratarak kaygıyı artırır.
😩 “Ödev tükenmişliği” nedir ve çocuğunuzda olduğunu nasıl anlarsınız?
“Ödev tükenmişliği” (homework burnout), aşırı ödev yükü ve sürekli akademik baskı nedeniyle çocuğun zihinsel ve duygusal olarak yorgun düşmesi durumudur. Bu durum, sadece bir isteksizlikten daha fazlasıdır ve çocuğun genel ruh halini etkileyebilir. Belirtileri şunlardır:
- Sürekli Erteleme: Ödev yapmayı sürekli son dakikaya bırakma veya hiç başlamama.
- Duygusal Tepkiler: Ödev zamanı geldiğinde aşırı sinirlilik, ağlama krizleri veya içe kapanma.
- Fiziksel Şikayetler: Ödev yapması gerektiğinde aniden ortaya çıkan karın ağrısı, baş ağrısı gibi psikosomatik belirtiler.
- Kalitede Düşüş: Eskiden özenle yaptığı ödevleri artık baştan savma ve dikkatsizce yapma.
- Motivasyon Kaybı: Sadece ödevlere değil, genel olarak okula karşı ilgi ve motivasyonunda belirgin bir azalma. (Kaynak: Stanford University Graduate School of Education, 2020)
🎈 Oyunun gücü: Ödev kadar önemli olan serbest zamanın gelişime katkıları
Modern ebeveynlikte sıkça göz ardı edilen bir gerçek vardır: Oyun oynamak, bir çocuğun en az ev ödevleri kadar önemli olan “işidir”. Dengeli bir yaklaşım, akademik sorumluluklar ile serbest oyun zamanı arasında bir denge kurmayı gerektirir. Oyunun gelişimsel faydaları bilimsel olarak kanıtlanmıştır:
- Problem Çözme: Kuralları olmayan serbest oyunlar, çocukların kendi başlarına sorunlara yaratıcı çözümler bulmalarını sağlar.
- Sosyal Beceriler: Arkadaşlarıyla oynarken paylaşmayı, sıra beklemeyi, empati kurmayı ve çatışma çözmeyi öğrenirler.
- Duygusal Regülasyon: Oyun, çocukların stres atmaları, duygularını (öfke, sevinç, hayal kırıklığı) güvenli bir ortamda ifade etmeleri ve yönetmeleri için bir araçtır.
- Yaratıcılık ve Hayal Gücü: Bir sopayı at, bir karton kutuyu uzay gemisi yapan çocuk, soyut düşünme ve inovasyonun temelini atar. (Kaynak: American Academy of Pediatrics, 2018)
🌐 Bunlar da ilginizi çekebilir:
- Öğrenme güçlüğü: D vitamini eksikliği ile nöroinflamasyon ilişkisi
- Disleksi belirtileri neler? Çocuk okuma yazma öğrenemiyorsa dikkat!
- Disleksi testi: Erken tanı için WISC-4 Zeka Testi ve CAS testleri
- Çocuklarda görme sorunları: Okul başarısını etkileyen 5 gizli belirti
- Odaklanma sorunu dikkat eksikliği (DEHB) belirtisi olabilir!
- Otizm ve down sendromlu çocuklar için Yoga Terapi faydaları
🔗 Kaynaklar:
- Çocuk-Ergen Uzman Klinik Psikolog Eda Ergür – Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi
- The Pomodoro Technique Official Website – “The Pomodoro Technique for Students”
- Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders | Psychiatry Online
- Stanford research shows pitfalls of homework | Stanford Report
- The Power of Play: A Pediatric Role in Enhancing Development in Young Children | Pediatrics | American Academy of Pediatrics
