Sağlık

Koroner arter hastalığı: Ani kalp ölümüne yol açan 10 önemli neden

Yazar:

3 Eylül 2025

Kalbi besleyen atardamarların daralması veya tıkanmasıyla ortaya çıkan koroner arter hastalığı, tüm dünyada ve ülkemizde ölüm nedenleri listesinin ilk sırasında yer alıyor. Çoğu zaman belirti vermeden sinsi bir şekilde ilerleyen bu hastalık; tedavi edilmediğinde ani kalp ölümüne, ritim bozukluklarına ve kalp yetersizliğine sebep olabiliyor. Bu nedenle, risk faktörlerini tanımak ve erken yaşlardan itibaren önlem almak hayati önem taşıyor.

Acıbadem International Hastanesi Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı Dr. Ahmet Arif Ağlar, 20 yaşında yapılacak bir muayenenin önemine dikkat çekerek, risk faktörlerinin yönetilmesinin klinik olaylarda belirgin bir azalma sağlayabildiğini belirtiyor. Değiştirilemeyen genetik faktörler önemli bir rol oynasa da; iyi beslenme, düzenli fiziksel aktivite, sigaradan uzak durma ve gerekli durumlarda ilaç tedavisiyle kalp sağlığını korumak mümkün.

📌 Öne çıkanlar

🔺 En Ölümcül Hastalık: Koroner arter hastalığı, tüm dünyada bulaşıcı olmayan hastalıklar arasında en önde gelen ölüm nedenidir ve ani kalp ölümüyle sonuçlanabilir.
🔺 10 Ana Neden: Yaş, cinsiyet, aile öyküsü gibi değiştirilemeyen faktörlerin yanı sıra; hipertansiyon, yüksek kolesterol (hiperlipidemi), diyabet, obezite, sigara, kötü beslenme ve hareketsiz yaşam en önemli risk faktörleridir.
🔺 Belirtileri Nelerdir?: En tipik belirtisi eforla gelen göğüs ağrısıdır (anjina). Nefes darlığı, yorgunluk ve çarpıntı da sık görülen diğer sinyallerdir.
🔺 Erken Tarama Önemli: Hiçbir şikayet olmasa bile, erkeklerin 35, kadınların ise 45 yaşında tarama muayenesi yaptırması önerilir. 20 yaşında yapılacak bir ilk kontrol ise risk haritasını çıkarmak için idealdir.
🔺 Tedavi Mümkündür: Yaşam tarzı değişiklikleri, ilaç tedavisi, stent/balon anjiyoplasti ve bypass ameliyatı gibi modern yöntemlerle hastalığı yönetmek ve yaşam kalitesini artırmak mümkündür.

🔎 En çok merak edilenler: Koroner arter hastalığı

🔹 Koroner arter hastalığı tam olarak nedir?
Kalp kasını besleyen ve “koroner arter” adı verilen atardamarların, genellikle kolesterol birikimi (ateroskleroz) nedeniyle sertleşmesi, daralması veya tıkanması durumudur.
🔹 En önemli risk faktörleri nelerdir?
Değiştirilemeyen faktörler yaş, erkek cinsiyeti ve aile öyküsüdür. Değiştirilebilir en önemli risk faktörleri ise hipertansiyon, yüksek kolesterol, diyabet ve sigara kullanımıdır.
🔹 Hastalığın en yaygın belirtisi nedir?
En tipik belirti, genellikle efor sırasında (yürüme, merdiven çıkma) ortaya çıkan, dinlenince geçen göğüs ağrısı, baskı veya sıkışma hissidir. Bu duruma “anjina pektoris” denir.
🔹 Stent ile bypass ameliyatı arasındaki fark nedir?
Stent (anjiyoplasti), kasıktan veya koldan girilerek tıkalı damarın balonla genişletilip metal bir kafesle açık tutulmasıdır. Bypass ameliyatı ise, tıkalı damarın ilerisine vücudun başka bir yerinden alınan yeni bir damar (greft) ile kan götürülmesidir. Karar, damarların yapısına ve hastalığın yaygınlığına göre verilir.
🔹 Hiç şikayetim yok, yine de risk altında olabilir miyim?
Evet. Koroner arter hastalığı yıllarca “sessiz” ve sinsi bir şekilde ilerleyebilir ve ilk belirtisini doğrudan bir kalp krizi ile gösterebilir. Bu nedenle, risk faktörleriniz varsa (aile öyküsü, sigara, diyabet vb.) şikayetiniz olmasa bile düzenli doktor kontrolü yaptırmanız hayati önem taşır.

📋 Koroner arter hastalığının 10 önemli nedeni

Kalp ve damar sağlığı açısından risk oluşturan faktörlerin araştırılması için şikayet olmasa bile ilgili branşlara başvurulması büyük bir öneme sahiptir. Dr. Ahmet Arif Ağlar, 20 yaşında yapılacak bir doktor başvurusunun önemine dikkat çekerek hastalığa yol açan 10 ana nedeni şöyle sıralıyor:

Yaş: 40 yaşından sonra risk artar. Erkeklerde 45, kadınlarda ise 55 yaşından sonra risk belirgin olarak yükselir.
Cinsiyet: Erkekler, kadınlara kıyasla daha yüksek koroner arter hastalığı riski altındadır.
Aile Öyküsü: Birinci derece akrabalarda (baba/erkek kardeş < 55 yaş, anne/kız kardeş < 65 yaş) erken yaşta KAH tanısı olması önemli bir risk faktörüdür.
Hipertansiyon: Atardamar duvarında yarattığı stres nedeniyle en önemli risk faktörlerinden biridir. Hipertansiyon ve sigara, en fazla ölüme neden olan iki etkendir.
Hiperlipidemi (Yüksek Kolesterol): En yaygın ikinci risk faktörüdür. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, yüksek kolesterol seviyesi yaklaşık 2.6 milyon ölüme neden olmuştur.
Diyabet: Diyabetli erişkinlerde kalp hastalığı oranı, diyabeti olmayanlara kıyasla 2.5 kat daha fazladır.
Obezite: Diğer risk faktörlerini (hipertansiyon, hiperlipidemi, diyabet) tetiklemesinin yanı sıra, tek başına da koroner kalp hastalığına yakalanma olasılığını 2 kat artırır.
Sigara Kullanımı: Kalp ve damar hastalıklarına bağlı ölümlerin yaklaşık 5’te 1’i sigara kullanımına bağlıdır. Pasif içicilik bile riski %25-30 oranında artırır.
Kötü Beslenme: Trans yağlar, rafine şekerler, kırmızı ve işlenmiş et tüketimi kalp hastalığı riskini önemli ölçüde artırır.
Sedanter Yaşam Tarzı: Hareketsiz yaşam, her türlü hastalık için bir risk faktörüdür. Düzenli egzersiz ise koruyucu bir etkiye sahiptir.

“2019 yılında yayımlanan bir makalede; yaş, cinsiyet ve genetik etkenler gibi değiştirilemez faktörlerin, hastalığın meydana gelmesindeki öngörücü performansın yüzde 63 ila 80’ini oluşturduğu, değiştirilebilir risk faktörlerinin ise daha sınırlı etkide olduğu belirtilmiştir. Bununla birlikte, değiştirilebilir risk faktörlerinin kontrol altına alınmasıyla, koroner arter hastalığına bağlı klinik olaylarda anlamlı azalmalar olduğu görülmüştür.” – Dr. Ahmet Arif Ağlar

🚨 Koroner arter hastalığının belirtileri: Göğüs ağrısından nefes darlığına

Hastalık uzun süre belirti vermese de, ilerlediğinde damarlardaki daralma kendini belli etmeye başlar. En sık görülen belirtiler şunlardır:

Anjina (Göğüs Ağrısı): En tipik belirtidir. Genellikle efor sırasında (yokuş çıkma, hızlı yürüme, stres) göğsün ortasında hissedilen baskı, sıkışma, yanma veya ağırlık hissidir. Dinlenmekle birkaç dakika içinde geçer.
Nefes Darlığı: Özellikle efor sırasında, kalbin yeterince kan pompalayamaması nedeniyle ortaya çıkar.
Çarpıntı: Kalp ritminde düzensizlik hissedilmesi.
Olağandışı Yorgunluk: Daha önce kolayca yapılan aktivitelerde bile aşırı yorulma.
Kalp Krizi: Eğer damar aniden tamamen tıkanırsa, dinlenmekle geçmeyen şiddetli göğüs ağrısı, soğuk terleme, bulantı ve kola yayılan ağrı ile kendini gösteren kalp krizi meydana gelebilir. Bu durum acil tıbbi müdahale gerektirir.

🩺 Tanı yöntemleri: EKG, efor testi ve anjiyografi nedir?

Doktorunuz, risk faktörlerinizi ve belirtilerinizi değerlendirdikten sonra tanıyı netleştirmek için bazı testler isteyebilir:

EKG (Elektrokardiyografi): Kalbin elektriksel aktivitesini ölçer. Kalp krizi veya ritim bozuklukları hakkında bilgi verir.
Efor Testi: Bir koşu bandında yürürken EKG’nizin çekilmesidir. Efor sırasında damarlarda belirginleşen darlıkları tespit etmeye yarar.
Ekokardiyografi: Kalp ultrasonudur. Kalp kasının gücü ve kapakçıkların durumu hakkında bilgi verir.
BT Anjiyografi: İlaçlı tomografi ile damarların üç boyutlu görüntüsünün alınmasıdır. Damarlarda darlık olup olmadığını gösteren, girişimsel olmayan bir yöntemdir.
Koroner Anjiyografi: En kesin tanı yöntemidir. Kasıktan veya koldan ince bir kateterle girilerek kalp damarlarına kontrast madde verilir ve damarların filmi çekilir. Darlıkların yeri ve ciddiyeti net olarak saptanır.

💊 Tedavi seçenekleri: Stent, bypass ve ilaç tedavisi

Koroner arter hastalığının tedavisi, hastalığın yaygınlığına ve hastanın durumuna göre kişiye özel olarak planlanır. Üç ana tedavi yöntemi bulunur:

İlaç Tedavisi: Kan sulandırıcılar (aspirin vb.), kolesterol düşürücü ilaçlar (statinler), tansiyon ilaçları ve göğüs ağrısını gideren ilaçlar tedavinin temelini oluşturur.
Stent (Anjiyoplasti): Anjiyografi sırasında tespit edilen ciddi darlıkları açmak için kullanılır. Daralmış damar bir balonla genişletilir ve tekrar daralmasını önlemek için “stent” adı verilen metal bir kafes yerleştirilir.
Bypass Ameliyatı: Çok sayıda damarda ciddi darlıklar olduğunda veya stentle açılamayacak durumlarda uygulanır. Vücudun başka bir yerinden (genellikle bacak veya göğüs) alınan bir damar, tıkalı bölgenin ilerisine dikilerek kalp kasına kan akışı için yeni bir yol (“bypass“) oluşturulur.

❤️ Kalp sağlığını koruyan beslenme modeli: Akdeniz diyeti

Kalp ve damar sağlığını koruduğu bilimsel olarak kanıtlanmış en etkili beslenme modeli Akdeniz diyetidir. Bu diyetin temel prensipleri şunlardır:

Temel Gıdalar: Bol miktarda taze sebze, meyve, tam tahıllar, kuru baklagiller ve kuruyemişler.
Ana Yağ Kaynağı: Zeytinyağı.
Hayvansal Protein: Haftada en az iki kez balık ve deniz ürünleri; daha az sıklıkta kümes hayvanları ve yumurta.
Sınırlandırılması Gerekenler: Kırmızı et, işlenmiş et ürünleri, şekerli yiyecek ve içecekler, tereyağı gibi doymuş yağlar.

🧘‍♀️ Stresin kalp üzerindeki etkileri ve stres yönetimi

Kronik stres, kalp sağlığı için sigara kadar tehlikeli olabilen bir risk faktörüdür. Stres anında salgılanan kortizol ve adrenalin gibi hormonlar, kan basıncını ve kalp hızını artırır, damar duvarında hasara yol açabilir ve kanın pıhtılaşma eğilimini artırır. Kalp sağlığınızı korumak için stresi yönetmek şarttır.

Nefes Egzersizleri: Derin ve yavaş nefes alıp vermek, anında kalp hızını ve tansiyonu düşürebilir.
Düzenli Egzersiz: Fiziksel aktivite, doğal bir stres gidericidir.
Meditasyon ve Yoga: Zihni sakinleştirmeye ve farkındalığı artırmaya yardımcı olur.
Sosyal Destek: Aile ve arkadaşlarla vakit geçirmek ve duyguları paylaşmak, stresin olumsuz etkilerini azaltır.