Modern yaşamın temposu, yoğun iş yükü ve sürekli stres, birçok kişiyi “tükenmişlik sendromu” (burnout) ile karşı karşıya bırakıyor. Uzmanlar, bu durumun sıradan bir yorgunlukla karıştırılmaması gerektiğini, zira tükenmişlik sendromu belirtilerinin hem duygusal hem de zihinsel bir çöküşü içerdiğini vurguluyor. Ruh sağlığı üzerindeki bu baskı, iş-yaşam dengesinin bozulmasıyla daha da ağırlaşıyor.
Çakmak Erdem Hastanesi’nden Klinik Psikolog Melike Urcan, tükenmişliğin uzun süreli duygusal zorlanma sonucu ortaya çıktığını belirterek, “Bu yalnızca bedensel değil, aynı zamanda duygusal ve zihinsel bir çöküş halidir” dedi. Kontrolsüz stresin bağışıklık sistemini zayıflatabileceğini belirten Urcan, tükenmişlik sendromu belirtileri arasında yer alan bitkinlik, işe gitme isteksizliği ve anlam kaybı gibi durumların iki haftadan uzun sürmesi halinde profesyonel destek alınması gerektiğinin altını çiziyor.
📌 Öne çıkanlar: Tükenmişlik sendromu belirtileri ve iş-yaşam dengesi
- Klinik Psikolog Melike Urcan, tükenmişliğin sıradan bir yorgunluk değil, uzun süreli stres sonucu ortaya çıkan duygusal ve zihinsel bir çöküş hali olduğunu belirtti.
- En sık görülen tükenmişlik sendromu belirtileri; beslenme ve uyku bozuklukları, bitkinlik, sabahları kalkmakta zorlanma, işe gitme isteksizliği, anlam kaybı ve başarısızlık hissidir.
- Kontrolsüz ve uzun süreli stres, vücudun sürekli alarm halinde kalmasına neden olarak uyku, sindirim ve bağışıklık sistemlerinde bozulmalara yol açabilir.
- Tükenmişliğe karşı en önemli koruyucu faktör, “iş-yaşam dengesi”dir. Mola vermek, “hayır” diyebilmek ve sınırlar koymak ruh sağlığı için kritiktir.
- Ruh sağlığı hizmeti almanın bir “lüks” veya “zayıflık” değil, yaşam kalitesini artırmak için atılan güçlü bir adım ve temel bir insan hakkı olduğu vurgulandı.
Yorgunluk Sandığınız Tükenmişlik Sendromu Olabilir
Modern yaşamın temposu, iş yükü ve stresin sürekli baskısı birçok kişiyi tükenmişlik sendromu ile karşı karşıya bırakıyor. Çakmak Erdem Hastanesi’nden Klinik Psikolog Melike Urcan, tükenmişliği sıradan yorgunlukla karıştırmamak gerektiğinin altını çiziyor. Urcan, “İşteki verimliliği düşürür, kişiler arası ilişkilerde mesafeler yaratır” dedi.
Ruh sağlığının bir lüks değil, herkes için temel bir insan hakkı olduğunu belirten Urcan, görünmeyen sorunları görünür kılmanın önemini vurguladı. Psikolojik destek almanın toplumda hala yanlış bir şekilde zayıflık olarak görüldüğünü, oysa bunun kişinin yaşam kalitesini artırma yönünde güçlü bir adım olduğunu belirtti.
🧠 Stres: Düşman mı, Motivasyon Kaynağı mı?
Klinik Psikolog Melike Urcan, her stresin zararlı olmadığını vurguluyor. “Östat” (iyi stres) olarak bilinen belirli bir düzeydeki stres, aslında odaklanmayı, motivasyonu artırabilir ve bir işi zamanında bitirmek için bizi harekete geçirebilir. Bir sunum öncesi hissedilen hafif heyecan veya bir sınav öncesi çalışmayı sağlayan baskı, bu tür “iyi” strese örnektir.
Sorun, “distres” (kötü stres) olarak bilinen kontrolsüz, yoğun ve uzun süreli strestir. Urcan, “Asıl mesele stresin varlığı değil, onu nasıl yaşadığımız ve yönettiğimizdir. Kontrolsüz, yoğun ve uzun süreli stres, bedenin alarm halinde kalmasına neden olur” diye konuştu. Bu durum, vücudun “savaş ya da kaç” tepkisinin sürekli aktif kalmasına ve tüm kaynakların tükenmesine yol açar.
📉 Tükenmişlik Sendromunun 3 Ana Aşaması
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından “mesleki bir olgu” olarak tanımlanan tükenmişlik sendromu (burnout), genellikle üç ana boyutta kendini gösterir:
- Duygusal Tükenme: Kişinin kendini aşırı yüklenmiş, bitkin ve enerjisinin tükenmiş hissetmesi. Sabahları yataktan kalkmakta zorlanma ve işe gitme isteksizliği bu aşamanın tipik belirtileridir.
- Duyarsızlaşma (Depersonalizasyon): Kişinin, işine, müşterilerine veya iş arkadaşlarına karşı negatif, alaycı ve mesafeli bir tutum geliştirmesi. Eskiden keyif aldığı işe karşı bir “anlam kaybı” yaşaması.
- Düşük Kişisel Başarı Hissi: Kişinin kendini işinde yetersiz, başarısız ve verimsiz hissetmesi. Yaptığı işin bir fark yaratmadığını düşünmesi ve motivasyon kaybı yaşaması.
Bu belirtiler, sıradan bir yorgunluğun aksine, hafta sonu tatili veya kısa bir mola ile düzelmez. (Kaynak: WHO, ICD-11)
⚖️ Korunmanın Anahtarı: İş-Yaşam Dengesi ve “Hayır” Diyebilmek
Tükenmişliğe karşı korunmanın en etkili yolunun iş-yaşam dengesi olduğunu söyleyen Urcan, “Mola vermek, sınır koyabilmek, hayır diyebilmek, anlamlı hefefler belirlemek ve destekleyici ilişkiler kurmak ruh sağlığı açısından en önemli koruyucu faktörlerdir” dedi.
İş-yaşam dengesini kurmak için atılabilecek pratik adımlar şunlardır:
- Sınırları Netleştirin: Mesai saatleri dışında işle ilgili e-postalara veya telefonlara cevap vermemek gibi net sınırlar koyun.
- “Hayır” Demeyi Öğrenin: Kapasitenizin üzerinde olan veya önceliklerinize uymayan taleplere kibarca “hayır” demek, tükenmişliği önlemenin en önemli adımıdır.
- Molaları Planlayın: Gün içinde kısa molalar vermek (Pomodoro Tekniği gibi) ve öğle aralarını tam olarak kullanmak, zihinsel olarak yenilenmeyi sağlar.
- İş Dışı Anlam Yaratın: Tüm kimliğinizi işiniz üzerine kurmayın. Hobilerinize, ailenize ve arkadaşlarınıza zaman ayırarak “iş dışı” bir yaşam alanı yaratın.
🤒 Kronik Stresin Bağışıklık Sistemi ve Vücut Üzerindeki Etkileri
Yoğun strese maruz kalan bireylerin uyku, sindirim ve bağışıklık sisteminde bozulmalar yaşayabildiğini ifade eden Klinik Psikolog Melike Urcan, stresin yönetilmediği takdirde tüm vücudu etkilediğini belirtti. Vücut sürekli “savaş ya da kaç” modunda kaldığında (yüksek kortizol seviyeleri), şu fiziksel sorunlar ortaya çıkar:
- Bağışıklık Sistemi Baskılanır: Vücudun enerjisi sürekli olarak “tehditle savaşmaya” odaklandığı için, enfeksiyonlarla savaşan bağışıklık sistemi zayıflar. Bu, sık sık hastalanmaya ve iyileşme sürelerinin uzamasına yol açar.
- Uyku Bozuklukları: Yüksek kortizol, uykuya dalmayı zorlaştırır veya gece sık sık uyanmalara neden olur.
- Sindirim Sorunları: Stres, sindirim sistemine giden kan akışını yavaşlatarak hazımsızlık, şişkinlik ve irritabl bağırsak sendromu (IBS) gibi sorunları tetikler.
- Kas Gerginliği: Vücut sürekli tetikte olduğu için omuz, boyun ve sırt kaslarında kronik gerginlik ve ağrılar meydana gelir.
🆘 Ne Zaman Profesyonel Destek Alınmalı?
Tükenmişliğin sinsi bir şekilde geliştiğini hatırlatan Urcan, “Beslenme ve uyku bozuklukları, bitkinlik, sabahları kalkmak istememe, işe gitme isteksizliği, hayata dair anlam kaybı ve başarısızlık hissi en sık karşılaşılan belirtilerdir” ifadelerini kullandı. Bu belirtilerin iki haftadan uzun sürdüğü durumlarda mutlaka profesyonel destek alınması gerektiğini vurguladı.
Psikolojik destek almak, bir zayıflık göstergesi değil, aksine kişinin yaşam kalitesini ve işlevselliğini yeniden kazanmak için attığı bilinçli ve güçlü bir adımdır. Bir terapist, bu duygusal ve zihinsel çöküşün altında yatan nedenleri anlamanıza, stresle başa çıkma mekanizmalarınızı güçlendirmenize ve sağlıklı sınırlar koymanızı öğrenmenize yardımcı olabilir.
🔎 En çok merak edilenler
- Tükenmişlik sendromu ile depresyon aynı şey mi?
Hayır, ama birbirine çok benzer ve birbirini tetikleyebilir. Tükenmişlik sendromu, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından spesifik olarak “mesleki” (iş kaynaklı) bir olgu olarak tanımlanır. Depresyon ise, hayatın tüm alanlarını (iş, aile, sosyal yaşam) kapsayan daha genel bir duygudurum bozukluğudur. - Tükenmişlik sendromunun belirtileri nelerdir?
En yaygın belirtiler: 1) Duygusal ve fiziksel bitkinlik (sabah kalkamama), 2) İşe ve iş arkadaşlarına karşı duyarsızlaşma, alaycılık, 3) Düşük kişisel başarı hissi ve yetersizlik duygusu. - “İyi stres” (Östat) nedir?
Bizi motive eden, odaklanmamızı sağlayan ve bir işi başarmamıza yardımcı olan kısa süreli, yönetilebilir strestir. Örneğin, bir sunum öncesi hissedilen heyecan. - İş-yaşam dengesi tükenmişliği nasıl önler?
İş dışında (hobi, aile, spor) geçirilen kaliteli zaman, vücudun ve zihnin stresin yarattığı “alarm” durumundan çıkıp “dinlenme ve onarım” moduna geçmesini sağlar. Bu, kronik stresin birikmesini engeller.
🌐 Bunlar da ilginizi çekebilir:
- Mutluluğun formülünü bulanınız var mı?
Mutluluk arayışında içsel denge, aidiyet duygusu ve anlamlı yaşamın rolü sorgulanıyor. - İşkolik misiniz yoksa tükenmek üzere misiniz?
İş bağımlılığı ile tükenmişlik sendromu arasındaki farklar ve erken uyarı sinyalleri açıklanıyor. - Ruhum yaşlı, beynim genç: Zihinsel yaşlanma paradoksu
Zihinsel esneklik ile duygusal yorgunluk arasındaki çatışma, yaş algısını nasıl etkiliyor? - Alışmak paradoksu: Siz neresindesiniz?
Rutinlere alışmak mı özgürlüğü kısıtlar, yoksa alışmak mı hayatta kalma stratejisidir? - İş yerinde akıl sağlığını korumak
Kurumsal stresle başa çıkma yolları, psikolojik dayanıklılık ve destek mekanizmaları ele alınıyor. - Prediyabet belirtileri: Yemek sonrası uyku ve tatlı krizi
Kan şekeri dengesizliğiyle ortaya çıkan sinsi belirtiler ve erken müdahale önerileri sunuluyor. - Mevsimsel depresyon nedir? Belirtileri ve ışık terapisi
Sonbahar ve kış aylarında artan depresif ruh halinin nedenleri ve ışık terapisiyle çözüm yolları anlatılıyor. - Shinrin Yoku nedir? Orman yürüyüşünün faydaları
Japonya kökenli doğa terapisi yöntemi Shinrin Yoku’nun stres azaltıcı ve bağışıklık güçlendirici etkileri açıklanıyor.
🔗 Kaynaklar:
- Çakmak Erdem Hastanesi Klinik Psikolog Melike Urcan’ın açıklamaları. (9 Ekim 2025). – Erdem Sağlık Grubu
- Burnout recognised as an occupational phenomenon – GPMHSC
- Stress management: Understand the stress response – Mayo Clinic
| 🎯 | Sponsorlu içerik ve tanıtım yazısı fırsatlarımızı keşfedin. İndigo Dergisi’nde tanıtım yazısı yayınlatın; asla silinmeyen/süresiz içeriklerle markanızı yüz binlerce okura ulaştırın. 👉 Reklam paketlerini incele |
