Hayır diyememek kimi zaman hayatımızı zorlaştırıyor. Karşısındakini üzeceğini ya da kıracağını düşünerek hayır diyemeyen kişiler çok yıpranıyor. Kişilerin hayır demeyi küçük yaşlardan itibaren öğrendiğine dikkat çeken uzmanlar, “Çocuğunuz sınır koymayı, istemediği davranışlara itiraz etmeyi hayır diyerek öğrenir. Size hayır diyen çocuğunuza ısrar etmeyin” uyarısında bulunuyor.
Çocuklarda Uyum Davranış Bozuklukları ve Öneriler
Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Nöropsikiyatri Hastanesi Uzman Psikolog Ahmet Yılmaz, kişiyi istemediği davranışlardan ve kimi zaman da tehlikelerden koruyan “hayır” kelimesinin küçük yaşlarda öğrenildiğini söyledi. Anne ve babanın hatalı tutumları nedeniyle çocuğun bu davranışı edinemediğini belirten Yılmaz, şu tavsiyelerde bulundu:
“Çocuğunuzdan yapmasını istemediğiniz bir davranış yapmasını istiyorsunuz, çocuğunuz size “hayır” diye cevap veriyor. Zorla yemek yediriyorsunuz size “hayır” diyor, yemiyor. Kendisini sevdirmek, öptürmek istemiyor hayır diyor; siz ise zorla seviyorsunuz.
Kaç tane anne-baba böyle bir durumda çocuklarının “hayır” kelimesine saygı gösterip onu zorlamaz? Kaç anne-baba çocuğunun kendine çizdiği sınırı ihlal etmez ve ‘istemiyorsa zorlamayayım, onun da bir kişiliği, tercihleri var ve saygı duymalıyım’ der. Sanırım çok az bilinçli aile bunu yapar.
Hayır demek sınır koymaktır
Peki “hayır” demek nedir? “Hayır” demek sınır koymaktır. Hayır demek ‘Benim tercihime saygı duy’ veya ‘ben bunu yapmak istemiyorum’ demektir. “Hayır” demek, karşı tarafı durduran bir kelimedir. Kimi aileler, çocukları “hayır” dedikleri halde onlara zorla istediklerini yaptırırlar ve bir süre sonra çocuk için bu kelimenin bir anlamı olmaz. ‘Nasıl olsa hayır desem de istediğim olmuyor’ diye düşünmeye başlar ve “hayır” içi boş, anlamını yitiren bir kelime olur.
Hayır diyerek kendini korumayı öğrenir
Kimi aileler ise çocukları “hayır” dediklerinde çocuklarına küserler; sevmediklerini, kırıldıklarını, üzüldüklerini söylerler ve çocukları duygusal ikilem içerisinde bırakırlar. Bu durumda ise çocuklar ilişkilerinde “hayır” demekten kaçınırlar; çünkü “Hayır dersem sevilmem, kırarım, ilişkim biter” diye düşünürler. Belki küçük yaşlarda önemsiz gibi görünen bu durum, çocuklar ergenlik dönemlerine geldiklerinde aslında yaşamları için çok ciddi problemlere neden oluyor. Özellikle ergenlik döneminde başlayan bu sorunlar yetişkinlikte de devam ediyor.
Ergenlik döneminde çocukların arkadaşları tarafından kabul görmeleri çok önemlidir. Arkadaşlarının sevgi ve kabullerini kazanmak için, toplum tarafından hoş görülmeyen davranışlar (suç, alkol, madde teklifi, sigara, şiddet vb) ona sunulduğunda, “hayır” demekten kaçınırlar ve bu tür davranışlara meylederler; yetişkinlik döneminde de bu durum aynı şekilde seyreder.
‘Hayır’a saygı duymak…
“Hayır” diyemeyen kişiler, istemedikleri durumlarda karşısındakilere sınır koyamazlar çünkü geçmişte sınır çizmeye kalkıştıklarında anne ve babaları tarafından olumsuz tepkiyle karşılaşmışlardır. Bu nedenle çocuklarımız “hayır” dediklerinde saygı duyalım ve bırakalım bu kelimenin karşı tarafı durduran, istemediklerini karşı tarafa rahatça ifade edebilen, çok değerli ve güçlü bir kelime olduğunu keşfetsinler; bunun karşılığında da ergenliğe doğru arkadaşlarına sınır koyarak “hayır” diyebilsinler.
Küçük yaşlarda onları tehlikeye karşı koruyabiliriz ancak ergenliğe doğru sürekli onların yanında olarak onları tehlikelerden korumamız mümkün değildir. Onlara, sınır koymalarını öğreterek, yanlarında olmadığımız zamanlarda kendilerini korumalarını sağlamış oluruz. Bırakalım da çocuklarımız kendi kendilerini korusunlar.”
