Kürt kuşağı, ABD Başkanı Donald Trump’ın “Suriye’de kesinlikle güvenli bölgeler oluşturacağım” açıklamasıyla yeniden gündeme geldi.
Kürt kuşağı nedir?
Suriye’deki Kürtler 2011 yılında ülkede başlayan iç savaşın derinleşeceği ve zaman içinde merkezi otoritenin zayıflayacağı öngörüsünden hareketle Kürt nüfusun yoğun yaşadığı bölgelerde kendi idari, siyasi, ekonomik, kültürel ve güvenlik altyapılarını oluşturmaya odaklandı.
Bunun neticesinde 2014 yılının Ocak ayında sırasıyla Cezire, Kobane ve Afrin kantonlarını ilan ettiler. Bu hedefin gerçekleşmesini takiben PYD liderliğindeki Kürt hareketi üç kanton arasında coğrafi bağlantı sağlama hedefini ortaya koydu.
IŞİD, Kürtlere fırsat sağlamış oldu
IŞİD’ın ortaya çıkışı Kürtlere bu fırsatı sağladı. Kendini IŞİD ile mücadelede yerel ortak olarak konumlandıran Kürtler, ABD desteği ile Cezire ve Kobani arasında kalan Tel Abyad’ı ele geçirerek ilk hedefine ulaştı.
Donald Trump: Suriye’de güvenli bölgeler oluşturacağım
ABD Başkanı Trump, ABC News’a verdiği röportajında “Suriye’de kesinlikle güvenli bölgeler oluşturacağım” dedi. Ancak bunun nerede kurulacağı belli değil. Ankara’nın risk değerlendirmesinde güvenli bölgenin Kürt kuşağının kurulmasına yol açabileceği endişesi de var.
Ankara yakın takipte
Trump’ın Suriye’de “güvenli bölgeler” oluşturulması planını Ankara yakından takibe aldı. Söz konusu plan Amerikan basınına yansımıştı. Rusya bu durumdan hoşnut değil. Hatta Trump ile Putin arasındaki ilk kırılma olarak yorumlanıyor.
Trump: Avrupa büyük hata yaptı
Donald Trump, önceki gün de ABC News televizyon kanalına verdiği röportajda “Suriye’de kesinlikle güvenli bölgeler oluşturacağım. Avrupa’nın milyonlarca insanın Almanya ve diğer ülkelere girmesine izin vererek çok büyük bir hata yaptığını düşünüyorum” dedi. AP ve Reuters haber ajanslarına göre Trump, ABD Dışişleri Bakanlığı ve ABD Savunma Bakanlığı’na Suriye’de ya da Suriye yakınında mültecilerin kalabileceği güvenli bölgeler oluşturmak için 90 gün içinde bir plan hazırlamaları talimatı verdi. Ancak bu alanların nerede kurulabileceğine dair bilgi verilmedi.
Ankara güvenli bölge oluşturulmasından yana
Dışişleri Sözcüsü Hüseyin Müftüoğlu, Trump’ın açıklamasını değerlendirirken ABD kurumlarının hazırlayacakları raporlara işaret etti ve “Önemli olan bu çalışmanın sonuçlarının ne şekilde olacağı, ne tür bir bilgi, yönlendirme çıkacağı” dedi.
Türkiye’nin başından beri güvenli bölge oluşturulmasından yana olduğunu hatırlatan Müftüoğlu, “Güvenli bölgelerin öneminin en güzel örneği, Cerablus harekatı sonrasında güvenliğini sağladığımız bu bölgelere Suriyeli kardeşlerimizin on binlercesinin geri dönmesi. Biz başından beri zaten bunu söyleye geliyorduk. Bu çalışma neticelendiği zaman nasıl bir içerikte olacağına bakıp, değerlendirmeyi ona göre yapmak daha doğru olur diye düşünüyorum” diye ekledi.
Kobani ve Afrin’de Kürt kuşağı riski
Türkiye’de devletin ilgili birimlerine sunulmak üzere hazırlanan raporda ise Trump’ın güvenli bölge planının, 1. Körfez Savaşı sonrasında Kuzey Irak’ta Kürtleri Saddam Hüseyin‘in saldırılarından korumayı amaçlayan Çekiç Güç Harekatı ile benzer olma ihtimaline dikkat çekildi. Raporda, Irak’ın kuzeyinde özerk Kürt bölgesi ve terör örgütü PKK’nın güçlenip Türkiye’nin toprak bütünlüğü için tehdit oluşturmasının Çekiç Güç döneminde gerçekleştiğine dikkat çekildi.
Yeni ABD yönetiminin Suriye’de PYD/YPG güçlerinin elinde bulunan Kobani ve Afrin’i güvenli bölge ilan etmesi durumunda, Türkiye’nin bu bölgelerde operasyon düzenlemesinin tamamen gündemden kalkabileceği ve bölgede bir Kürt kuşağı kurulmasına yönelik önemli bir adımın atılabileceği değerlendirmesi yapıldı.
ORSAM’ın Kürt kuşağı raporu
2015 yılında ORSAM araştırmacılarından Oytun Orhan‘ın hazırladığı “Suriye’de Kürt Kuşağı Mümkün mü?” adlı raporda, Suriye’nin kuzeyindeki Kürtlerin Kobani-Afrin bağlantısını sağlayarak bütüncül bir bölge oluşturma hedefini gerçekleştirme ihtimali tartışılmıştı.
Telabyad’ı alarak, kontrollerinde bulunan Kobani ve Cezire arasındaki bağlantıyı sağlayan Kürtlerin, Kobani ve Afrin arasındaki Azez’in ele geçirmesinin önünde engeller olduğu belirtilen raporda, şu değerlendirme yapılıyor:
“Azez’ın kontrolü için yapılacak operasyonların önünde iki engel söz konusudur. Birincisi YPG’nin yerel halk arasından destek bulamayacak veya kontrol ettikten sonra meşruiyetinin zayıf olacağı gerçeğidir. Ancak Arap çoğunluklu Tel Abyad’ın ele geçirilmesinde görüldüğü üzere askeri alanda ilerledikleri sürece halktan ciddi bir dirençle karşılaşmayacaklardır. İkinci ve daha önemli sorun, Tel Abyad’da terör örgütü IŞİD’e karşı verilen ABD desteğinin Azez bölgesinde kime karşı verileceğidir.”
Güvenli bölge mi Kürt kuşağı mı?
Donald Trump’ın güvenli bölge oluşturulmasından yana rengini belli etmesiyle Kobani-Afrin hattında bir Kürt kuşağı potansiyelinin Türkiye tarafından büyük bir risk taşıdığı düşünülüyor. Zira ABD’nin düşündüğü güvenli bölgelerin, Ankara’nın istediği insani boyutlu güvenli bölgeler ile bir ilgisi olmadığı yorumlanıyor. Çekiç Güç benzeri bir yapılanmada Türkiye bölgede hareket edemez hale gelebilir.
Kürtler için bir sonraki adım Türkiye için tehdit oluşturur
ORSAM raporunda Kürt kuşağı oluşturulmasının Türkiye’ye nasıl bir tehdit oluşturacağından şöyle bahsediliyor:
“PYD/YPG’nin bir sonraki hedefi Kobane ve Afrin arasında kalan, merkezinde Azaz’ın yer aldığı bölgeyi ele geçirmek olacaktır. Ancak aynen Tel Abyad’da olduğu gibi bu bölgelerde de Kürt nüfusun azınlıkta olduğu buna karşılık Arap ve Türkmen nüfusun yoğun yaşadığı yerleşimler bulunmaktadır. Kürtler açısından ikinci sorun Kobane ve Afrin arasında kalan sınır hattının büyük kısmının IŞİD ancak bir bölümünün de Suriyeli muhalif gruplar tarafından kontrol ediliyor olmasıdır.
Dolayısıyla Azaz’ın kontrolü için yapılacak operasyonların önünde iki engel söz konusudur. Birincisi YPG’nin yerel halk arasından destek bulamayacak veya kontrol ettikten sonra meşruiyetinin zayıf olacağı gerçeğidir. Ancak Arap ço- ğunluklu Tel Abyad’ın ele geçirilmesinde görüldüğü üzere askeri alanda ilerledikleri sürece halktan ciddi bir dirençle karşılaşmayacaklardır.
İkinci ve daha önemli sorun Tel Abyad’da terör örgütü IŞİD’e karşı verilen ABD desteğinin Azaz bölgesinde kime karşı verileceğidir. ABD hava desteği olmaksızın YPG’nin başarı şansının olmadığı ortadadır. Ancak Kobani-Afrin arasındaki bölgenin bir kısmı Türkiye’nin de desteklediği gruplar tarafından kontrol edilmektedir. Bu bölgeye yönelik bir ABD hava deste- ği ancak Azaz ve çevresinin önce IŞİD’in eline geçmesi ve ardından IŞİD’le mücadele kapsamında Kürtlere destek verilmesi ile mümkün olabilir. Aksi halde ABD’nin Kürt bölgesi oluş- turmaya çalıştığı yönünde zaten var olan soru işaretleri artacaktır.”
